Dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmişdir
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- А.С.Макаренко. Сечилмиш педагожи ясярляри, «Азярбайъан мяктяби» журналынын няшри, 1950-ъи ил, сящ.376. 115 Йеня орада.
104 həyata keçirilməsi, habelə bütün sinif şagirdlərinin (xüsusi tibbi qrup şagirdlərini çıxmaq şərtilə) bu məşğələdə iştirakının vacib olması və s. daxildir. Dərs zamanı proqramda nəzərdə tutulmuş materiallar üzrə bilik verilir, zəruri bacarıq və vərdişlər aşılanır. Bütün bunlar isə, öz-özlüyündə kiçik məktəbyaşlı şagirdlərin fiziki cəhətdən inkişafına, fiziki hazırlığının artmasına kömək edir. Bundan əlavə, şagirdlər dərsdə müəyyən fiziki bacarıq və vərdişlərə yiyələnirlər ki, bu da onların ailədə, uşaq düşərgəsində, turist yürüşlərində, ekskursiyalarda bədən tərbiyəsi hərəkətlərini sərbəst icra etmələrinə zəmin yaradır. Nəticədə, dərs prosesində əldə edilmiş bilik, bacarıq və vərdişlər sinifdənxaric və məktəbdənkənar vaxtlarda şagirdlərin gün hərəkət rejimində daha da təkmilləşdirilir. Bədən tərbiyəsi dərslərində şagirdlər fiziki tərbiyə, idman, gün rejimi, sağlamlığın qorunması barədə nəzəri biliklərə yiyələnirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, şagirdlərin nə üçün bədən tərbiyəsi ilə məşğul olduğunu, bədən tərbiyəsi və idmanın məna və əhəmiyyətini, onun orqanizmə müsbət təsirini başa düşməsi böyük təlim-tərbiyəvi əhəmiyyətə malikdir. Bu, bir tərəfdən bədən tərbiyəsi məşğələlərinə şagirdlərin marağını artırırsa, digər tərəfdən onların bədən tərbiyəsi dərslərinə şüurlu münasibətini yüksəldir. Bədən tərbiyəsi dərslərində həyat üçün vacib olan bir sıra hərəkətlər öyrədilir. Məsələn, yeriş, qaçış, müvazinət saxlamaq, tullanmalar, cisim atmalar, qamətin formalaşması üçün hərəkətlər və s. Həmin hərəkətlər üzrə bacarıq və vərdişlərə sahib olmaq şagirdlərin gündəlik həyatı üçün 2 cəhətdən əhəmiyyətlidir: 1. Şagirdlərin gündəlik həyatda, gün rejimində qarşıya çıxan çətinlikləri aradan qaldırmaqla yanaşı, həm də bu istiqaməli işdə (yazı yazmaq, məktəbdə ictimai-faydalı əməklə məşğul olmaq, valideynlərinə əmək xarakterli işlərdə kömək göstərmək, turist yürüşləri, ekskursiyalar dövründə maneələri keçmək, kələ-kötür yerləri gəzmək, dağlara qalxmaq, enmək və s.) xüsusi müvəffəqiyyətlər də əldə edirlər. 2. Bədən tərbiyəsi dərslərində ayrı-ayrı fiziki hərəkət və mütəhərrik oyunlar üzrə qazanılmış bilik, bacarıq və vərdişlər ümumtəhsil məktəbi sistemində tədris olunan əmək təlimi, təbiətşünaslıq və s. fənlərin təlim keyfiyyətinin yüksədilməsinə kömək edir. Məsələn, məlumdur ki, şagirdlər ibtidai siniflərdə ümuminkişaf, dırmaşma və qamət üçün hərəkətlər icra edirlər. Həmin hərəkətlər orqanizmə sağlamlaşdırıcı təsir göstərməklə bərabər, eyni zamanda, şagirdlərdə mütəhərrikliyi, müvazinət hərəkətlərini inkişaf etdirir, bədənin elastikliyini (əyilmə-qalxma və bədənin ayrı-ayrı hissələrinin dairəvi hərəkətləri, çöməlmə və yarımçöməlmələr, qıçları dizdən bükmək şərti ilə qolların yana, sağa və sola yellədilməsi və bir çox hərəkətlər) artırır. Öz-özlüyündə aydındır ki, bədən tərbiyəsi dərslərində qazanılmış bu cür qabiliyyətlər, əmək dərslərində əl işlərinin qısa vaxt ərzində daha sürətlə yerinə yetirilməsi üçün çox vacibdir. Başqa bir misal: bədən tərbiyəsi dərslərində bilək, qol və kürəklərin qüvvəsinin artırılması məqsədilə öyrədilən fiziki hərəkətlər, zehni iş tələb edən dərslərin (ana dili, riyaziyyat) tədrisində yazı yazarkən, şagirdlərin vaxtından əvvəl yorulmasının, ruh düşkünlüuyünün və əzginliyinin qarşısını alır. Görkəmli pedaqoq A.S.Makarenko bu məsələyə xüsusi diqqət yetirmiş və oyunların, yerinə yetirilən müxtəlif növ fiziki hərəkətlərin kiçik məktəbyaşlı uşaqların ictimai və zəxsi həyatında mühüm rolunu dəfələrlə qeyd etmişdir. A.S.Makarenko oyunun, uşaqların həyatındakı mahiyyətini belə səciyyələndirir: «Yaşlı adamın həyatında iş, fəaliyyət, qulluq nə kimi əhəmiyyətə malikdirsə, uşağın da həyatında oyun o qədər vacib və əhəmiyyətlidir» 114 . A.S.Makarenko təkcə oyunun əhəmiyyətini söyləməklə kifayətlənmir. O, həmin işin müvəffəqiyyətlə nəticələnməsini bu prosesin necə təşkil olunmasında görür: «Gələcək xadimin tərbiyə olunması oyunu rədd etmək deyil, bu oyunu yaxşı təşkil etməkdən ibarət olmalıdır» 115 . Müşahidələr göstərir ki, bəzi müəllim-tərbiyəçilər oyunu 114 А.С.Макаренко. Сечилмиш педагожи ясярляри, «Азярбайъан мяктяби» журналынын няшри, 1950-ъи ил, сящ.376. 115 Йеня орада. 105 düzgün təşkil etmədikləri üçün, bu prosesdə səs-küy yaranır, intizamsızlıq, narazılıq halları baş verir. Buna görə də bir çox müəllim-tərbiyəçilər oyun keçirməkdən imtina edirlər. Guya, oyun, uşaqların tərbiyəsinin pozulmasına səbəb olur. Fikrimizcə, böyük pedaqoq məhz həmin məsələyə işarə edərək yazır: « Oyunu elə təşkil etmək lazımdır ki, o oyun olaraq qalsın, lakin həmin oyunda gələcək işçinin və vətəndaşın keyfiyyətləri tərbiyə olunsun» 116 . Müşahidələrdən aydın olur ki, bədən tərbiyəsi dərslərində təlim-tərbiyə işlərinin keyfiyyəti və səmərəliliyinin yüksədilməsində müəllim-şagird fəaliyyəti və bu fəaliyyətlərin əlaqələndirilməsi (əks- əlaqə), xüsusən birincinin, ikincinin fəaliyyətinə düzgün istiqamət verilməsi, ona daima nəzarət etməsi böyük əhəmiyyətə malikdir. Şagirdlərin tədrisə istiqamətləndirilməsi və tədris prosesində onların idarə olunması sahəsində müəllimin pedaqoji fəaliyyətinə təxminən aşağıdakılar daxildir: 1. Dərsin qarşısında müəyyən məqsəd qoyulması, onun izah edilməsi. 2. Tədris prosesində şagirdlərin fəaliyyətinin müşahidə olunması. 3. Şagirdlərin müvəffəqiyyətinin hesaba alınması və buraxılmış nöqsanların aradan qaldırılması. 4. Dərs yükünün, onun hissələri arasında müvafiq şəkildə bölüşdürülməsi. 5. Şagirdlərin davranışının dərsin ümumi məqsədinə yönəldilməsi. 6. Şagirdlərin arasında münasibətlərin yaxşılaşdırılması. 7. Sinifdənxaric və məktəbdənkənar işlərə maraq oyadılması. İbtidai siniflərdə tədris olunan digər fənlərə şagird fəaliyyətinin (zehni və fiziki) yönəldilməsi və s. Bədən tərbiyəsi dərslərində tədrisin səviyyəsinin müasir tələblərə çatdırılması, şagird fəaliyyətinin məqsədə düzgün yönəldilməsi ilə də sıx bağlıdır. Fiziki tərbiyə prosesində şagirdlərin diqqətini başlıca olaraq aşağıdakı pedaqoji-psixoloji məsələlərə yönəltmək lazımdır: 1) müəllimin diqqətlə dinlənilməsinə; 2) göstərilənlərin ciddi müşahidə edilməsinə; 3) materialın şüurlu mənimsənilməsinə və öyrənilməsinə; 4) özününəzarət və özünü qiymətləndirmə əsasında müəyyən tapşırıqların sərbəst yerinə yetirilməsi və s. Bədən tərbiyəsi dərslərinin məzmununa təxminən aşağıdakılar daxildir: 1. Təlim-tərbiyə vəzifələrini həyata keçirən konkret fiziki hərəkətlər. 2. Müəllimin rəhbərlik fəaliyyətinin məzmunu, şagirdlərin hərəkətləri şüurlu və effektli yerinə yetirilməsi. 3. Dərsin özünün tərbiyə-təhsil məzmunu. Yadda saxlamaq lazımdır ki, müəllim-şagird fəaliyyətini qabaqcadan müəyyənləşdirilmiş möhkəm pedaqoji çərçivədə məhdudlaşdırmaq olmaz. Müəllim təlim-tərbiyə işləri ilə əlaqədar bütün məsələlərə yaradıcılıqla yanaşmalı, şagirdlərin fərdi, psixoloji və anatomik-fizioloji xüsusiyyətlərini yeri gəldikcə nəzərə almalıdır. İnkişaf etmiş cəmiyyətdə şagirdlərin həyat tərzi dəyişdikcə, məktəbdə təlim-tərbiyə işlərinin, o cümlədən, fiziki tərbiyənin də məzmunu dəyişir və yeni məna kəsb edir. Məktəbdə təlim-tərbiyənin, eləcə də fiziki tərbiyənin məzmunu nə qədər dəyişilmiş olsa da, onun müvəffəqiyyəti həm də dərsə verilən tələblərlə əlaqədardır. Pedaqogika elmi təlim-tərbiyənin ümumi əsaslarına və məzmununa uyğun metodik tələblərdə müəyyənləşdirilmişdir. Bu tələblər ümumtəhsil məktəb sisteminə daxil olan fənlərə, o cümlədən, bədən tərbiyəsi dərslərinə aiddir. Hazırda bədən tərbiyəsi dərslərində nəzərə alınan başlıca tələblər aşağıdakılardan ibarətdir: Hər bir bədən tərbiyəsi dərsinin spesifik vəzifələri şagirdlərə bilik vermək, fiziki bacarıq və vərdişlər aşılamaq, onları fiziki fəaliyyətə yönəltmək və s. ilə yanaşı, həmçinin şagirdlərdə əxlaqi-mənəvi hisslərin inkişafını istiqamətləndirməkdir. Təcrübə göstərir ki, dərs vaxtı kiçik məktəbyaşlı şagirdlərdə əxlaq tərbiyəsinin aşılanması məqsədilə hər bir dərsin qarşısında həmin istiqamətli konkret vəzifələrin qoyulmasına o qədər də ehtiyac duyulmur. Hər şeydən əvvəl, dərs elə təşkil edilməli və elə aparılmalıdır ki, o, öz-özlüyündə şagird fəaliyyətinin bilavasitə və yaxud dolayı yolla əxlaq tərbiyəsinə yönəldilməsinə geniş şərait yaratmış olsun. Burada müəllimin nəzəri hazırlığı, pedaqoji-metodiki ustalığı, nəhayət, dərsin əvvəldən axıra kimi məqsədyönlü və mütəşəkkil keçirilməsi xüsusi rol oynayır. Yeni dərs əvvəlki 116 А.С.Макаренко. Сечилмиш педагожи ясярляри, «Азярбайъан мяктяби» журналынын няшри, 1950-ъи ил, сящ.318. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|