Dərsliklərindən
Yüklə 10,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Gəncə yaxınlığında və Qarabağda
- E.ə II minilliyin axırı – I minilliyin əvvəllərində
- 1,5 milyon il b.ə Azərbaycanda ilk insan dəstəsinin meydana gəlməsi 700 min il b.ə Azıx mağarasından ocaq izlərinin tapılması 350-400 min il b.ə
- 100 min il b.ə Yer üzündə soyuqlaşmanın başlaması 100 min il b.ə Alt Paleolit dövrü e.ə.100-40 min il b.ə
- Urmiya, Naxçıvan, Gəncəçay
- Urmiyada – Göytəpə, Həsənli, Naxçıvanda II Kültəpə, Şahtaxtı, Oğlanqala, Sədərək , Qarabağda Üzərliktəpə, Qaraköpəktəpə
- QEYD
15 • Daha güclü tayfa birlikləri əlverişli təbii şəraiti, münbit torpağı olan ərazilərə yiyələndilər • Tayfalar daxilində güclü təbəqələşmə getdi, güclü ailələr, tayfa başçıları, hərbçi və kahinlər çoxlu var-dövlətə sahib oldular (Onlar təsərrüfatlarında əlavə işçi qüvvəsindən istifaə edirdilər) • İcmanın daha münbit əkin sahələrini, əsas otlaqlarını, mal-qarasını varlı ailələr ələ keçirirdi (Gəncə yaxınlığında və Qarabağda belə varlı ailələrin yaşayış binalarının qalıqları aşkar edilmişdir) • Tayfa başçıları ilahiləşdirildi. İbtidai icma quruluşunun sonlarında Tayfa başçılarının ilahiləşdirilməsinə gətirib çıxarmış amillər bunlar idi: 1) Tayfa başçılarının hakimiyyətinin qüvvətlənməsi 2) Dini və hərbi rəhbərliyin tayfa ağsaqqallarının əlində cəmləşməsi • Cəmiyyətin həyatında hərbi iş mühüm yer tutdu (Qəbirlərdən tapılmış silahlar bunu sübut edir) • İncəsənət yüksək inkişaf etdi QEYD: Cənubi Azərbaycanın Yaxın Şərqin mədəniyyət ocaqları ilə sıx əlaqədə olması burada ibtidai icma quruluşunun şimala nisbətən daha tez dağılmasına və daha erkən quldar dövlətlər yaranmasına səbəb oldu. E.ə II minilliyin axırı – I minilliyin əvvəllərində isə Azərbaycanın şimalında da ibtidai icma quruluşu dağılmağa başladı. Xronologiya 2-3 milyon il b.ə Dünyada ilk dəfə olaraq Şərqi Afrikada ilk insan dəstəsinin meydana gəlməsi 1,5 milyon il b.ə Azərbaycanda ilk insan dəstəsinin meydana gəlməsi 700 min il b.ə Azıx mağarasından ocaq izlərinin tapılması 350-400 min il b.ə Azıx adamının – “Azıxantrop”un yaşaması 100 min il b.ə Yer üzündə soyuqlaşmanın başlaması 100 min il b.ə Alt Paleolit dövrü e.ə.100-40 min il b.ə Orta Paleolit dövrü e.ə 40-12-ci minilliklər Üst Paleolit dövrü e.ə.13-cü minillik Yer üzündə soyuqlaşmanın istiləşmə ilə əvəz olunması e.ə XII-VIII minilliklər Mezolit (Orta Daş) dövrü e.ə VII-VI minilliklər Neolit (Yeni Daş) dövrü e.ə IV-IV minilliklər Eniolit (Mis-daş) dövrü e.ə V minillik Cəlilabad rayonunda Əliköməktəpə yaşayış yerindən əhilləşdirilmiş at sümükləri aşkar edilməsi e.ə IV-III minilliklər Erkən Tunc dövrü e.ə III-II minilliklər Orta Tunc dövrü 3500 il bundan əvvəl Naxçıvan şəhərinin əsasının qoyulması e.ə II m.sonu – I m.əvvəli Azərbaycanın şimalında ibtidai icma quruluşunun dağılmasının sürətlənməsi e.ə XIV- VIII əsrlər Son Tunc və Erkən Dəmir dövrü e.ə VII əsr Azərbaycanda dəmirdən geniş istifadə olunmağa başlanılması 16 İLK TAYFA BİRLİKLƏRİ, DÖVLƏT QURUMLARI VƏ DÖVLƏTLƏR İlk tayfa birlikləri İlk tayfa birliklərinin meydana gəlməsi Azərbaycanın ayrı-ayrı bölgələrində bir-biri ilə qohum olan qədim tayfalar yaşayırdı. Urmiya, Naxçıvan, Gəncəçay və.b ərazilərdə kiçik tayfalar vahid mərkəz ətrafında birləşərək iri tayfa ittifaqı yaratmışlar. Həmin tayfa ittifaqları qala şəhərləri salmışdılar. Urmiyada – Göytəpə, Həsənli, Naxçıvanda II Kültəpə, Şahtaxtı, Oğlanqala, Sədərək, Qarabağda Üzərliktəpə, Qaraköpəktəpə belə qədim qala şəhərlərindən olmuşdur. E.ə III-II minillikdə, Tunc dövründə Azərbaycanda meydana gəlmiş qədim tayfa və tayfa birliklərinə aiddir: • Nisbətən zəif tayfalara basqınlar edərək özünə birləşdirir, iri tayfa ittifaqları yaradırdı. • Təsərrüfatında əkinçilik və maldarlıq mühüm yer tuturdu. • Əkinçi tayfalar məhsuldar çay vadilərində, maldar tayfalar isə dağlıq və dağətəyi ərazilərdə məskunlaşmışdı. • Aralarında yeni otlaq sahələri ələ keçirmək uğrunda mübarizə gedirdi. • Mesopatomiya ilə sıx mədəni-iqtisadi əlaqədə saxlayırdılar. QEYD: E.ə III-II minillikdə yaşamış qədim Azərbaycan tayfaları haqqında ilk yazılı məlumat şumer dastanlarında və mixi yazılarında verilmişdir. E.ə III-II minilliklərdə yaşamış Azərbaycan türk tayfaları E.ə III-II minilliklərdə türk tayfaları Azərbaycanın əsas yerli sakinləri olmuşdu. Bu dövrdə yaşamış həmin tayfaları aşağıdakılar idi: • Kuti - Urmiya gölünün qərbində məskunlaşmışdılar. • Lullubi - Urmiya gölünün cənubunda məskunlaşmışdılar. • Turukki - Urmiya gölünün cənubunda məskunlaşmışdılar. • Su - Urmiya gölünün cənubunda məskunlaşmışdılar. • Naxç - Naxçıvan və Mil-Qarabağda yaşayırdılar. • Gərgər - Naxçıvan və Mil-Qarabağda yaşayırdılar. E.ə III-II minilliklərdə Urmiya gölü ətrafında yaşayan türk tayfaları turruki kuti su lullubi II BÖLMƏ Yüklə 10,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|