Ebedi Mektublar-wers Layout 1
Yüklə 15,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qəzənfər Paşayev
Məncə, bu, ərəblər türk xalqlarını qılınc gü cünə özlərinə tabe etdirdiklərinə və İslam dinini zorla qəbul etdirdiklərinə görə belə olmuşdur. An Lu‐Şan Çin imperiyasını həm daxili, həm də xarici təhlükədən qorumaq üçün yaradılmış muzdlu ordunun başında durduğundan (s. 62) İslam dini ilə mübarizə aparmaq onun vəzifə borcu xaricində idi. Qardaşım, yazdığınız kimi, qəhrəmanlıq dastanları milliliyi və tarixiliyi ilə seçilir. La kin «Koroğlu» dastanının istisna təşkil etdi yini və hətta soykökünə görə qohum olma yan xalq ‐ ların milli dastanı olduğunu göstərməyiniz, düzü başqalarının dəyirmanına su tökmək kimi bir şeydir. Məlumdur ki, dastanların əsasını çox vaxt nağıllar, rəvayətlər, əfsanələr təşkil etmiş və ərazicə yaxın olan ölkələrdə şifahi xalq ədəbiyyatının bu növü eyni dərəcədə yayıla bilmişdi. «Koroğlu»nun da əsasında nağılların, rəvayətlərin, əfsanələrin durdu ‐ ğunu və bu motivlərə qonşu xalqlarda rast gəlindiyini inkar etmək olmaz. Lakin türk xalqlarının sazlı‐sözlü məclislərinin yaraşığı olan, poetik cəhətdən formalaşmış «Koroğlu» dastanını başqa xalqların milli mirası kimi verməyiniz bizə ağır gəlir. Allaha şükür ki, 34 68‐ci səhifədə özünüz öz fikirlərinizə qarşı çıxırsınız. Әzizim, tacik, erməni və kürdlərə «Koroğlu» indiki ərazi bölgüsünü nəzərə alsaq İrandan və bizdən keçmişdir. Bu, gün kimi aydın həqiqətdir. An Lu‐Şanın Koroğlunun prototipi olması barədə fikirləriniz və dastandan çıxış edərək müqayisələr aparmağınız da məni heç cür qane etmir. Dastanın bütün boylarında Ko ‐ roğ lu mərd, qorxmaz və vicdanlı qəhrəman kimi təsvir edilir. Onun gözünün düşməni namərd, yaltaq və riyakar adamlar olmuşlar. Lakin Çin tərəfinə keçmiş köçərilərdən olan An Lu‐Şan isə mahir riyakar və yaltaqdır. O, hökm etməyi də, yalvarmağı da eyni səviyyə ‐ də bacarır. Saraya yaxın olan adamlar onun tərəfindən ələ alınmışdı (s. 61). Mənbələrdən göründüyü kimi, An Lu‐Şan şöhrətpərəst, mənsəbpərəst olmuş, hakimiy ‐ yətə gəlmək üçün dəridən‐qabıqdan çıxmış ‐ dır. An Lu‐Şan əsərinizdən göründüyü kimi, axmaq, eybəcər, içki düşkünü və qəddar bir adamdır. Onun Rövşənə bənzəyişi yoxdur. Cəlil müəllim, yazırsınız: «An Lu‐Şanın Rövşən olması qədim Çin mənbələrində bi ‐ zim üçün daha böyük əhəmiyyət kəsb edən 35 bir faktla da təsdiq olunur. Mənbələrdən mə ‐ lum olur ki, sən demə, əsl Rövşənin elə özü sonralar gözlərinin işığını itirərək kor olmuş və bəlkə də, o, kor oğlan – Koroğlu adını qa ‐ zanmışdır» (s. 78). Qardaşım, burada mən arzu olunanı həqi ‐ qət kimi vermək cəhdindən başqa bir şey gör ‐ mü rəm. Bəyəm «Koroğlu» dastanında Rövşə nin özünün kor olması barədə nəsə bir işarə vardır?! Әksinə, bu fakt «korlaşmağa başlayan, hətta əşyaları seçə bilməyən, bu xəstəlikdən daha çox çılğın və qəddar olan» An Lu‐Şanın Rövşənlə heç bir əlaqəsi olma ‐ dığını göstərir. Qəhrəman Koroğlu obrazını əsrlər boyu ürəyində yaşadan nəsil‐nəsil sevdirən xalq onu kor kimi heç cür təsəvvürünə gətirmə ‐ yib. Məşhur el məsəlində «Çoxları atasının gözünü çıxartdı ki, ona da Koroğlu desinlər, ancaq ona «Kor kişinin oğlu», dedilər» deyilir. Bu, bir daha təsdiq etmirmi ki, Rövşənin özü ‐ nün korluğundan heç söhbət gedə bilməz? Әsərdə diqqətimi cəlb edən başqa bir mət ‐ ləbə də toxunmaq istərdim. Haqlı olaraq gös ‐ tə rirsiniz ki, üsyanın başlanması Koroğlu‐ şünaslıqda, bir qayda olaraq, Rövşənin göz ‐ 36 ləri çıxarılmış atasının qisasını alması ilə izah olunur. Yazırsınız ki, An Lu‐Şan hərəkatında da qisas motivi açıq‐aydın görünməkdədir (s. 66). Әksinə, burada qisas yox, xəyanət var dır. İm‐ perator ona inanır və ehtiram göstə rir di. Әvəzində elə bir xəyanət, elə bir na mərd lik görür ki, yalnız şöhrətpərəstliyin nəticəsi kimi qiy mətləndirilə bilər. Cəlil müəllim, yazırsınız: «An Lu‐Şan üs ‐ yanına cavab olaraq Çanyanda ya şa yan oğ ‐ lunun edam edilməsi bu motivin, həqiqətən də, olduğunu göstərir» (s. 66). Göründüyü kimi, bu qisas o qisasdan de ‐ yil, tərsinədir. Burada diqqətinizi cəlb etmək istədiyim ikinci bir məsələ ondan ibarətdir ki, An Lu‐Şanın, həqiqətən də, oğlu olub. Sizə qədərki alimlər də bunu təsdiq edirlər. «Ko ‐ r oğlu» dastanında isə Koroğlunun belini bü ‐ kən ən böyük dərdi övladsızlıq dərdi idi. Qardaşım, Çinlə bağlı bir həqiqəti də de ‐ məliyik ki, nağıllarımızın, əfsanələrimizin bir çoxunun Çinlə‐Maçinlə bağlı olması həmin ərazidə tarix boyu yaşamış və indi də yaşa ‐ yan, sayı 30 milyonu keçən, dini dinimizdən, dili dilimizdən olan uyğurlardır. Onların paytaxtı Urumçu şəhəridir. Mənim kiçik qar ‐ 37 38 daşım Әləsgər müəllim dəfələrlə Urumçuda olub. Dillərinin Azərbaycan dilindən fərqlən ‐ mə diyini söyləyir. Onlarda da xalq yaradı cı ‐ lığının zəngin olduğunu qeyd edir. Bunları deməkdə məqsədim odur ki, bəlkə, gələcək ‐ də tədqiqatlarınızda bu amilə də diqqət yeti ‐ rəsiniz. Yaradıcılığınıza və şəxsiyyətinizə dərin hörmət bəsləyən Qəzənfər Paşayev _________________ * Bax: «Unnu Ağcanın lətifələri». Toplayan və tərtib edən: Prof. S.Paşayevdir. «Ekologiya» nəşriyyatı, 1999. s. 48. 39 ӘZİZİM SӘDNİK MÜӘLLİM!* Fikrimi bilmək üçün göndərdiyiniz hər iki əsəri oxudum. Özü də diqqətlə oxudum. Qardaşım, Sizin cəfakeşliyiniz, həvəs və folklora olan məhəbbətiniz məni illərdir ki, heyran edir, sevindirir. Hər iki əsəriniz mə ‐ nim qəti fikrimcə, orijinaldır. «Unnu Ağcanın lətifələri»ndən başlayacağam. Bilirsiniz ki, mən uzun illər Kərkük lətifələri üzərində iş ‐ lə miş, həm elmi söz deməkdən, həm də İraq da yaşayan azərbaycanlıların lətifələrini «Mol la Nəsrəddindən töhfələr» və «Mollanın nəvə‐ nəticələrindən töhfələr» başlıqları altında çap etməkdən çəkinməmişəm. Orda da Unnu Ağcalar çoxdur. Xalqımızın yayıldığı bütün ərazilərdə müdrikliyi, ağlı‐zəkası, duzlu‐ məzəli söhbətləri ilə seçilən Ağcalar çoxdur. Qoy onların sayı daha da çox olsun! «Unnu Ağcanın lətifələri» mənə zövq ver ‐ di. Gənclik illərində xalq arasında gördüyüm xalq müdrikləri gözümün qabağına gəldi. Təkcə buna görə sizə minnətdaram. Yüklə 15,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|