Ebedi yol islam kohne indd

555

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

eh san müqabilində) nə bir mükafat, nə də bir təşəkkür istəyi rik. 

Hə qiqətən, biz Rəbbimizdən, çox sərt  (müdhiş), çətin gün dən 

(üzlərin dəhşətdən eybəcər kökə düşəcəyi, çöhrələrin tutu lub qa-

ra lacağı qiyamət günündən) qorxuruq!” Allah da onları o gü nün 

şə rindən qoruyacaq, onlara gözəllik və sevinc bəxş edəcək dir 

(üz lərinə təravət verəcək, qəlblərini sevindirəcəkdir)”. 

(əl-İnsan, 8-11)

Müfəssirlər bu ayəni izah edərkən kafir olmasına baxma ya raq 

əsirə yemək yedirməyin böyük savab olduğunu ifadə edir lər. 

(Cessas, 

III, 471; Əbu Bəkir, İbn əl-Ərəbi, IV, 1898)

Digər bir ayeyi-kərimədə belə buyurulur:

“...Sonra da müharibə bitdikdə onları ya (boyunlarına min-

nət qo yub) məccani, ya da fidyə müqabilində azad edin! (İstə   sə-

niz əsirləri bağışlayıb pulsuz-parasız azad edər, ya onları mübadi lə 

edər, ya da müəyyən məbləğ pul, mal müqabilində buraxarsınız)!” 

(Muhamməd, 4)

Rəsuli-Əkrəmin də bu xüsusda bir çox bəyanları vardır. Mə sə-

lən, Bədrdə alınan əsirlər ilə bağlı bütün müsəlmanlara:

“Əsirlərə qarşı yaxşı  rəftar edin!” deyə göstəriş verilmişdir. 

(Heysəmi, VI, 86)

Məhz bu ilahi əmrlər səbəbilə müsəlmanlar, onlara hər cür zül-

mü rəva görən düşmənlərini  əsir götürdükdə onlara eyni şəkil də 

zülm və işgəncə etməmişdirlər.

Əsirlərə Qarşı Yaxşı Davranmaq

Rəsuli-Əkrəm müxtəlif təlimat, tövsiyə və tətbiqatları ilə əsirlə rə 

yax şı davranılmasını, istəmiş, onlara əziyyət və işgəncə edilmə si ni 

qadağan etmiş, onun bilgisindən faydalanmaq üçün belə əsi rə təz-

yiq göstərməyin düzgün olmadığına işarə etmişdir.

672

İslam hüquqçuları da ac və sususz saxlamaq və s., kimi əsir lə rə 

əziy yət etməyin doğru olmadığını,  bunun bir fayda vermədiyi ni ifa-

də edirlər. 

(Qasani, Bədai, VII, 120)

Musab bin Umeyrin qardaşı Əbu Əziz, Bədr döyüşündə müş rik-

lərin bayraqdarlığını etmişdi. Müsəlmanlara əsir düşdüyü vaxt on lar-

dan gördüyü şəfqət və mərhəmət haqqında belə bəhs edir:

“Bədr döyüşündə mən də əsir düşmüş, Ənsardan olan bir ca-

ma ata verilmişdim. Bədrdən qayıdarkən, səhər və axşam yeməklə ri 

gə ti rildikdə çörəyi mənə verər, özləri isə quru xurmaq ilə keçinər di-

672 

İbnHişam, II, 255; Vaqidi, II, 514.

Müamilət

---

556

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

lər. Çünki Allah Rəsulu (s.ə.s) əsirlərə qarşı gözəl rəftar etmələri ni 

töv siyə etmişdi. Onlardan birinin əlinə bir parça çörək keçən ki mi 

onu dərhal gətirib mənə verərdi. Mən də utanar, o çörək parçası nı 

on lardan birinə geri verərdim, ancaq onlar götürməz, yenə də mə nə 

qay tarıb verərdilər və üstəlik çörəyə əl vurmazdılar. 

(İbn Hişam, II, 288; 

Heysəmi, VI, 86)

Əsirlərdən Əbul-As bin Rəbi və Vəlid onlara qarşı da eyni şə-

kil də davranıldığını söyləmişdir. Hətta Qureyş  əsirlərindən Yezi din 

xə bər verdiyinə görə Mədinəyə gələrkən, əsirlər heyvanlara minmiş, 

mü səlmanlar isə piyada yürümüşdürlər. 

(Vakıdi, I, 119)

Rəsulullah (s.ə.s) Bədir qəzvəsində  ələ keçirilən  əsirləri top lu 

şə kil də bir yerdə həbs etməmiş, onları bir-bir əshabi-kiramın evlə ri-

nə paylayaraq onları qonaq etmələrini və onlaraq ikram etmələri ni 

töv siyə etmişdi. 

(İbn Hişam, II, 288)

Daha sonra edilən məşvərət nəticəsində bu əsirlər müəyyən bir 

fid yə ödəmək qarşılığında azad edildilər. Fidyə ödəyə bilməyə cək 

və ziyyətdə olanlar da qarşılıqsız olaraq sərbəst buraxıldı. An caq 

onlardan oxuyub-yazmağı bacaranlardan hər biri, on Mədinə li uşa-

ğa oxuma-yazma öyrətmək ilə vəzifələndirildi. Onlar da beləcə öz 

fid yələrini ödəmiş oldular. 

(Əhməd, I, 247; Vaqidi, I, 129; İbn Sad, II, 22)

Huneyn qəzvəsində Həvazin qəbiləsindən çoxlu sayıda əsir ələ 

keçirilmişdi. Rəsuli-Əkrəm Büsr bin Süfyana əsirləri paltar ilə tə min 

etmək göstərişi verdi. Büsr də paltarlar satın alaraq əsirlərə ge-

yin dirdi.  Rəsulullah (s.ə.s)  əsirlər arasında olan süd bibi və süd 

xa lalarının xatirinə  əvvəlcə özünün və Abdulmüttəlib oğulları nın 

pa yına düşən  əsirləri azad etmiş, ardından da digər  əshabi-ki ram 

öz paylarına düşən  əsirləri  fidyə almadan sərbəst burax mış dı lar. 

Rəsulullah (s.ə.s) əsirini qarşılıqsız azad etmək istəmə yən mü səl-

manlara, həmin əsirlərin əvəzinə fidyə ödəyəcəyini şəxsən özü öz 

öhdəsinə götürmüşdür. Bu şəkildə 6000 əsir qarşılıqsız ola raq azad 

edilmiş, həmçinin qənimət olaraq ələ keçirilən mallarıdan da 24000 

dəvə, 40 000 qoyun və 4000 uqiyyə (475 kq) gümüş geri qay ta rıl-

mış dır.

 (İbn Hişam, IV, 135; Vaqidi, III, 943, 950-954)

Rəsulullah (s.ə.s) daha çox müharibədə aldığı əsirləri qarşı lıq-

sız olaraq azad etmişdir.

673

673 

Bax. Müslim, Cihad, 132,133; Əbu Davud, İtk, 2/3931; İbnHişam, IV, 32; Vaq-

idi, II, 559, 560, 835; İbn Sad, II, 88, 142-143.

---

557

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Hənifə oğullarından Sümamə bin Üsal, Yəmamə xalqının baş-

cı sı idi. Bir gün müsəlmanların əlinə əsir düşdü. Rəsulullah (s.ə.s) 

onun yanına gedib:

“Ey Sümamə, sənə  nə edəcəyimi düşünürsən?” buyurdu. O 

da:

“Yaxşılıq edəcəyini düşünürəm. Əgər məni öldürsən qan dava sı 

olan birini öldürmüş olarsan. Yaxşılıq edəcək olsan, bunun qiyməti ni 

bi lib qarşılığını verəcək olan birinə yaxşılıq etmiş olarsan. Əgər mal 

is təyirsənsə, istə, sənə istədiyin hər şey veriləcəkdir”, dedi.

Rəsulullah (s.ə.s) Sümamənin yanından ayrıldı. Bu hal iki də fə 

da ha təkrar olunduqdan sonra Rəsulullah (s.ə.s):

“Sümaməni buraxın!” buyurdu. Sümamə dərhal məscidin ya xın-

lı ğındakı bir xurmalığa gedərək oradakı su ilə qüsl alaraq məsci də 

gir di:

“Əşhədu ən lə iləhə illəllah və əşhədu ənnə Muhammə dən ab-

duhu və rasuluhu, Ey Muhamməd! Vallahi yer üzündə sə nin üzün-

dən daha çox nifrət etdiyim bir üz yox idi. Ancaq indi sənin üzün 

mə nə dünyadakı bütün üzlərdən daha sevimli oldu. Vallahi sə nin di-

nindən daha çox nifrət etdiyim bir din yox idi. Ancaq indi sə nin di nin 

mənim üçün bütün dinlərdən daha sevimli oldu. Vallahi sə nin məm-

lə kətindən daha çox nifrət etdiyim bir məmləkət yox idi. Ancaq in di 

sə nin məmləkətin mənim üçün bütün məmləkətlərdən daha sevim li 

ol du”, dedi. 

(Müslim, Cihad, 59)

Rəsulullah (s.ə.s) müxtəlif vəsilələrlə əsirləri azad etməyi xoş-

la yardı. Məsələn, Ramazan ayı girdikdə bütün əsirləri sərbəst bu ra-

xar dı. 

(İbn Sad, I, 377)

İslama görə yaxın qohum olan əsirlər bir-birlərindən ayrıla bil-

məz lər. Əbu Əbdürrəhman Cəbəli belə rəvayət edir:

Rumlara qarşı edilən bir səfər əsnasında Əbu Əyyb əl-Ənsa ri 

ilə bir gəmidə idik. Başcımız Abdullah bin Qeys idi. Əbu Əyyub əl-

Ən sari, qənimətləri bölüşdürmək üçün məmur təyin edilən  şəx sin 

ya nına gəldi və orada bir qadının ağladığını gördü. Bu qadın, qə za 

əs nasında əsir düşənlərdən biri idi.

Əbu  Əyyub (r.a.) bu qadının nə üçün ağladığını soruşduqda 

ona:

“Bu qadının bir uşağı var, uşağı anasından ayırdılar, ona görə 

ağ layır”, cavabı verildi.

Müamilət

---