Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- OZAN DÜNYASI № 2(5), 2011 63 Anam BaĢkeçidin gülü solubdu
- Vəkil bu dünyadan köçüb dedilər, Qorqud yadigarı sazım yasdadı. Əcəl ayaq açıb üstümə gəldi
- VƏKĠL ƏLĠYEVĠN vəfatından kədərləndiklərini bildirir və mərhumun ailəsinə dərin hüznlə baĢsağlığı verirlər.
- Bəhlul ABDULLA, Filologiya elmlər doktoru, Əməkdar elm xadimi BAYRAMLAR BAYRAMI NOVRUZ
- OZAN DÜNYASI № 2(5), 2011
OZAN DÜNYASI № 2(5), 2011 63 Anam BaĢkeçidin gülü solubdu, Al-əlvan yaylağım, düzüm yasdadı. YaxĢını, yamanı seçib dedilər, EĢqin bulağından içib dedilər, Vəkil bu dünyadan köçüb dedilər, Qorqud yadigarı sazım yasdadı. Əcəl ayaq açıb üstümə gəldi, Zalım cəllad kimi qəlbimi dəldi. Əlixan, içimdə arzular öldü, Nə vaxtdı gülməyir üzüm, yasdadı. Xalq Ģairi, AAB-nin sədri Zəlimxan Yaqub baĢda olmaqla Azərbaycan AĢıqlar Birliyinin Ġdarə Heyətinin üzvləri aĢıq VƏKĠL ƏLĠYEVĠN vəfatından kədərləndiklərini bildirir və mərhumun ailəsinə dərin hüznlə baĢsağlığı verirlər. OZAN DÜNYASI № 2(5), 2011 64 Bəhlul ABDULLA, Filologiya elmlər doktoru, Əməkdar elm xadimi BAYRAMLAR BAYRAMI NOVRUZ Bəlli olduğu üzrə, hər bir xalqın həyatında, məiĢətində çoxlu bay- ramlar vardır. Amma bunların sırasında, sözsüz ki, biri öz mərasimləri- nin, ayinlərinin, oyun-əyləncə, tamaĢalarının zənginliyi ilə seçilir. Xalqı- mızın da ellikcə qeyd etdiyi, son zamanlarda Dövlət sərəncamı ilə zən- ginləĢdirdiyi belə bir bayram Novruz bayramıdır. Bilavasitə baharın, yazın, bununla həm də yeni təsərrüfat ilinin baĢlanması Ģərəfinə böyük təntənə ilə hər il qıĢın qurtardığı, yazın gəldiyi gündə keçirilən Novruz bayramı çox-çox əski çağlarda, elə nisbətən sonrakı zamanlarda da “Novruz” olaraq adlanmamıĢdır. Bunun belə olmasını ötən çağların xə- bərlərini bizə çatdıran qaynaqlar da sübut etməkdədir. Novruz bayramı ayrı-ayrı vaxtlarda “Xızır günü”, “Azər bayramı”, “Hörmüzd bayramı”, “Fərvərdin bayramı”, “Bahar çəĢn”, “Yeni gün bayramı”, “Ərkənoqon bayramı”, “QurtuluĢ bayramı” və s. adlarla adlanmıĢdır. Düzdür, bu adların bəziləri elə bizim bu gün qıĢın qurtarıb yazın gəlməsi ilə bağlı təbiətin oyanması, canlanması mənasındadır. Amma bunların elələri də var ki, onlar mütləq bir istəkdən, məqsəddən irəli gələn təsadüf ilgili adlardır. Fikrimizin təsdiqi üçün misallara müraciət edək. Çox-çox qaynaqlarda bahar, yaz bayramı RiĢdadilər sülaləsinin dördüncü hökmdarı əfsanəvi CəmĢidin adı ilə bağlı olaraq izah edilir. Ġbn Əl-Bəlx “Farsnamə” əsərində bildirir ki, CəmĢid yeni tikdirdiyi sarayda taxta çıxan gün günəĢ ilinin baĢlanması günü imiĢ. CəmĢid baĢına tac qoyaraq qarĢısındakı əyanlara müraciətlə deyir: “Allahın bizə verdiyi nemətlərə Ģükür edək və rəiyyətlə ədalətli rəftar edək”. Bu sözlərdən sonra hamı dua edir. Onlar bu günü bayram edərək Novruz adlandırırlar. Həmin gün Fərvərdin ayının Hörmüzd günü imiĢ. OZAN DÜNYASI № 2(5), 2011 65 Ö.Xəyyam isə “Novruznamə”sində deyir. “Novruzun yaranmasının birinci səbəbi budur ki, həmin gündə günəĢ dövrə vurub 365 gün 6 saatdan sonra öz yerinə qayıdır. CəmĢid bu günü müəyyənləĢdirmiĢ, Novruz adlandırmıĢ və bayram etmiĢdir”. Təbərinin “Tarix”ində isə bu xəbərlə belə tanıĢ oluruq: “CəmĢid əmr edir ki, ona ĢüĢədən gərdunə düzəltsinlər. O, gərdunəyə divlər qoĢub mindi və göyə qalxdı. Həmin gün Fərvərdin ayının Hörmüzd günü idi. Adamlar bu xariqəni gördükdə o günü və sonrakı daha beĢ günü bayram edib Novruz adlandırdılar”. Ə.Biruninin “Asar Əl-Baqiyyə”sində və “Bürhane-Qate”də olan fikir- lər, azacıq fərqlə üst-üstə düĢür. Bu qaynaqlarda deyilir ki, CəmĢid bütün dünyanı gəzdikdən sonra, nəhayət qızıl taxtına oturaraq adamların çiy- nində Azərbaycana gəlir. Onun taxtı bir təpənin üstündə üzü gündoğana sarı qoyulur. CəmĢid burada qiymətli daĢ-qaĢla bəzədilmiĢ tacını da baĢı- na qoyur. GünəĢ doğub öz parlaq Ģüalarını CəmĢidin tax-tacı üstünə saldıqda hər yan nura qərq olur. Bu mənzərəni görənlər çox həyəcanla- nırlar. Onlar bu günü uğurun baĢlanğıcı bilib sevinirlər və bu günü bayram sayaraq Novruz – Yeni gün adlandırmıĢlar. Beləliklə, öyrənirik ki, CəmĢid gah yeni tikdirdiyi sarayında taxta çıxdığı günü, gah gərdunəyə minib göyə qalxdığı günü, gah da Azərbay- cana gəlib yetiĢdiyi günü Yeni gün – Novruz adlandırır. Sözsüz ki, bu yön deyilənlərin əfsanədən baĢqa nəsnə olmadığını sübut eləyir. Axır zamanlarda Novruz bayramını türklərin Sərt keçid anlamına gə- lən Ərkənəkondan xilas olması gününə calamaq cəhdi dəb halını alıb. F.RəĢidəddinin “Cameət-təvarix” əsərində özünə qorunaq tapan “Ərkənə- kan” dastan-mifdən bəlli olur ki, iki göytürk kiĢisi xanımları ilə düĢmən basqınından qurtarıb dar bir keçiddən keçərək hər tərəfi dağlarla çevrə- lənmiĢ məkanda yaĢamağa baĢlayırlar. Burada onlar artıb çoxalırlar. Olduqları məkana sığmırlar. Bir dəmirçi həmin dar keçidin, ümumilikdə dağın dəmirdən olduğunu aĢkarlayır. Türklər həmin dar keçid dəmirini əritməklə Ərkənəkondan çıxırlar və bu günü “QurtuluĢ günü” adıyla bayram edirlər. Məsələ belədir ki, bəzi yazmalarda həmin günün elə Novruz günü, hətta Novruz bayramının bu gün Ģərəfinə qeyd olunması söylənilir. Bir anlığa fərz edək ki, bu, elə belədir. Bəs onda o Ərkənəkon deyilən məkana daha yaxın olan Sibir, Altay türkləri, yaxud Uzaq ġərq türkləri nə üçün “QurtuluĢ”, “Yeni gün”, “Novruz” adıyla bayram keçirmirlər, yaxud türkə, türkçülüyə yad olanlara nə düĢüb ki, türklərin Ərkənəkondan çıxdıqları günü özlərinin ümumxalq, hətta dövlət bayramı səviyyəsinə ucaldıb Novruz adıyla qeyd etsinlər? Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|