Ġəlalə Məhyəddin qızı
Yüklə 1,28 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Filoloq-mətnĢünas, tarixçi, publisist, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, professor Ədalət Tahirzadə
- MUSABƏYOVLAR HAQQINDA BIR NEÇƏ KƏLMƏ, YAXUD ƏZIZ XALAM ÜMNISƏ MUSABƏYLI ILƏ BAĞLI XATIRƏLƏRIM
36
larıdır. Onların kökü yalnız Kəlbəli sultandan sonra ayrılır. Beləki Kəlbəli sultanın bir oğlu Hacı Nəsrullah sultan H.İ.B.Qutqaşınlının atası, o biri oğlu - Əhməd sultansa Mu- sabəyovların ulu babasıdır. Yeri gəlmişkən, 1874 tarixli soykötüyündə Nəsrullah sultanın oğullarından yalnız poruçik Hacı Ağa bəy Qutqaşınlıyla, Hacı İsmayıl bəy Qutqaşınlının adları çəkilib. Ancaq mən Nəsrulla sultanın Hüseyn bəy Qutqaşınlı və Hacı Yəhya əfəndi Qutqaşınlı adlı oğullarının olduğunu da müəyyənləşdirmişəm.Hüseyn bəyin (?-1861/62) məzarı Hacı İsmayıl bəyin Qəbələdəki qəbrinin yaxınlığındadır və onun indi yox edilmiş başdaşını 1981-də şəxsən özüm oxumuş və estampını da çıxarmışam (indi də məndədir). Hacı Yəhya əfəndiyə gəlincə, onun fəlsəfi-əxlaqi mövzudakı “Hüsni-xülq” adlı türkcə əlyazmasını (1844) taparaq mətbuatda dərc etdirmişəm. Hacı Yəhya əfəndi dünyasını dəyişəndən sonra həmin əsərin üzünü köçürmüş şagirdləri onu “islamın şeyxlər şeyxi”, “bilicilərin və görkəmli adamların xaqanı”, “müctəhidlərin varisi”, “millətin və dinin alovu”, “həzrət” adlandırıb, bu isə alimin öz dövründə çox nüfuzlu adamlardan biri olduğuna sübutdur. Böyük Salman Mümtazın (1884-1941) araşdırmalarında Hacı İsmayıl bəyin Hacı Abdulla bəy adlı qardaşının da olduğu və onun öncə İstanbula, sonra Məkkəyə köçdüyü, orada uzun müddət yaşayaraq vəfat etdiyi bildirilir. Beləliklə, buradək deyilənlərə belə yekun vurmaq olar: gör- kəmli alim Ümnisə xanım Musabəyova da öz yaxın qohumları Hacı İsmayıl bəy Qutqaşınlı və İbrahim bəy Musabəyov kimi çox qədim bir zadəgan nəslindən çıxıb və həmin nəsil Qəbələ torpağında ən azından üç yüz ildir yaşamaqdadır.
37
YAXUD ƏZIZ XALAM ÜMNISƏ MUSABƏYLI ILƏ BAĞLI XATIRƏLƏRIM
Mən adlı-sanlı bir soyun, məşhur Musabəyovlar nəslinin nümayəndəsiyəm. Babam Süleyman bəy hüquqşünas idi. Sənəti ilə bağlı bir neçə yerdə yaşayıb. O, Qərbi Azərbaycanda ciddi cinayət işləri üzrə müstəntiq işləyərkən, xalam Ümnisə xanım dünyaya gəlib. Anam Əfruz xanım isə Ağdaşda doğulub. Ancaq harada işləsə də, babama öz doğma ata ocağı daha əziz idi... Süleyman bəyin səkkiz övladı olub. Musabəyovlar ailəsində xüsusi nizam-intizam hökm sürürdü. Babamın əlində həmişə qamçı olardı. Atdan düşən kimi sürahının dirəyindən asırdı. Adi yemək mədəniyyəti, süfrə arxasında oturuşu-duruşu ilə seçilirdi. Tünd xasiyyətli insan olduğundan onun üçün açılan süfrədə çəngəli, biçağı öz yerində olmalı, hər şey nizamla düzülməli idi. Kimsənin cürəti tapılmazdı ki, sözünün üstünə söz qoya. Süleyman bəyin Qutqaşında (indiki Qəbələ) varlı mülkü olub. İnqilab gələndə o bütün varidatını satıb. O zaman deyirmişlər ki, Süleyman bəyin başına hava gəlib, varını-yoxunu dağıdır.
38
Babam isə sonralar bizə deyirdi ki, əgər mən satmasaydım, gəlib əlimdən alacaqdılar. Sovet dövründə isə vəkilliklə məşğul olub. Nənəm Məryəm xanım isə əsl xanım-xatın, uşaqlarına gözəl ana və mehriban ömür-gün yoldaşı idi. Bir vaxtlar Qori şəhərində işləyən babam Süleymanın ağlını başından alan Məryəm xanım ömrünün sonuna kimi əhdinə vəfalı, sevgisinə sadiqlik nümayiş etdirdi. O, övladlarının ziyalı yetişməsi üçün öz üzərinə düşən bütün vəzifələri yerinə yetirib. Məsələn, nənəm Cənubi Qafqazın canişini Vorontsov-Daşkova məktub yazıb, xahiş eləyir ki, qızlarının təhsil alması üçün himayədarlıq etsinlər. Məktuba müsbət cavab verilir. Vəsilə, Fatma və Ümnisə Musabəyovalar H.Z.Tağıyevin tikdirdiyi məktəbdə, Qızlar seminariyasında təhsil alırlar... Böyük xalam Vəsilə xanımın əri Yaqub bəy Axmetyev sovet- lərə qarşı Zaqatalada üsyan etmiş üsyançıların qərargah müdiri idi. Onları məğlub etdilər, üsyanda iştirak edənləri isə cəzalandırmağa başladılar. Həmin vaxt onların 2 yaşında Orxan adlı bir oğlanları var idi. Bir gün xəbər verirlər ki, Vəsilə xanımın axtarışda olan əri gecə evində olub. Xəbəri eşidən kimi gəlib xalamı aparırlar. Mənim nənəm Məryəm xanım bu işə baxan erməni komissarı Atayanın yanına gedir, ondan xahiş eləyir ki, qızının cavan yaşını, (Vəsilənin 21 yaşı var idi) ikiyaşlı körpə övladının olmasını nəzərə alsınlar. Həmin Atayan nənəmə deyur ki, “ xala, sən get, axşam qızın evə qayıdacaq”. Məryəm nənə evə qayıdır və axşam isə ailəyə qızın ölüm xəbəri verilir. Nargin adasında Vəsilə xanım güllələnir və çox ehtimal ki, dənizə atılır. Nə məzarı bəllidir, nə də əlavə məlumat yoxdur. Hər iki talesizin qara bəxti Orxandan da yan keçmir. 1942-ci ildə orduda xidmət edərkən, hospitalda vəfat edir... (Yazıçı, jurnalist Şəmistan Nəzirli yazır: Kapitan Yaqub bəy Sadıq bəy oğlu Axmetyev - milliyyətcə tatardır. 1894-cü ildə Tiflisdə anadan olub. 1914-cü ilin sentyabrında Tiflisdəki kadet Yüklə 1,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|