Əsgər Rəsulov

 
 
23 
ƏDƏBİYYAT  
 
1.
 
F.Zeynalov. Müasir türk dillərində köməkçi nitq hissələri, Bakı,1971. 
2.
 
M.Hüseynzadə. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, 1983. 
3.
 
Rüstəmov “Müasir türk dilində köməkçi nitq hissələri”, Bakı, 1996,217s. 
4.
 
M.Necmettin Hacıeminoğlu “Türk dilində edatlar” istanbul, 1974. 
5.
 
Neşe  Atabay,  Dr.  Ibrahim  Kutluk,  Sevgi  Özel,  “Sözcük  türleri”  (I  bölüm)  Ankara 
1976. 
6.
 
Tahir Nejat Gencan “Dilbilgisi”, İstanbul, 1975.  
7.
 
Jean Deny. Türk dili grameri (Osmanlı lehçesi) İstanbul, 1941. 
8.
 
«Вопросы Тюркологии» Издательство «Элм» Баку 1988. 
9.
 
Ш.Айляров.   Учебник турецкого языка. Москва, 1954. 
 
 
Мамедова Дж. 
Лексико-семантические особенности послелогов в современном 
турецком литературном языке 
 
РЕЗЮМЕ 
           Проблема  служебных  частей  речи  в  языках  различной  типологии 
привлекала  и  продолжает  привлекать  внимание лингвистов.  Служебные  части 
речи  рассматриваются  как  необходимые,  но  все  же  скорее  как  факультативные 
средства  языка.  При  этом  остается  целый  ряд  вопросов,  связанных  не  только  с 
проблемой  функционирования  служебных  частей  речи  в  языке,  но  и  самим  их 
происхождением,  особенностями  проявления  их  морфологических  и    лексико-
синтаксических функций в языках различного типологического строя, в том числе 
и  турецкого  языка.  Все  это  и  предопределяет  актуальность  исследования  и 
необходимость  как  теоретического,  так  и  практического  анализа  служебных 
частей речи в  турецком языке, чему и посвящена данная статья. 
Ключевые  слова:  морфология,  служебные  части  речи,  лексико-
семантические особенности послелогов 
 
Mammadova Dj. 
Lexical-semantic features of postpositions in  
Modern Turkish literary language 
                                                  
SUMMARY 
     The  problem  of    the  parts  of  speech  in  languages  of  different  typological 
system has attracted and continues to attract the attention of linguists. Auxiliary parts of 
speech  are  regarded  as  necessary,  but  still  more  as  optional    means  of  language.  This 
provides  a  number  of  questions  related  not  only  to  the  problem  of  the  functioning  of 
parts  of  speech  in  the  languages  of  different  typological  system,  but  also  their  own 
origin, especially manifestations of their morphological and lexical- syntactic functions, 
including the Turkish  language. All  this  determines the relevance of the  study and the 
need  for  both  theoretical  and  practical  analysis  of  auxiliary    parts  of  speech  in  the 
Turkish language, which this article is devoted to. 
Keywords:  morphology,  auxiliary  parts  of  speech,  lexical-semantic  features  of 
postpositions 
 
 

---

 
 
24 
JALƏ ƏLİYEVA 
 
AHMET KABAKLININ TƏDQİQATINDA 
KLASSİK ƏDƏBİYYAT MƏSƏLƏLƏRİ 
(Birinci məqalə. “Mevlana”) 
 
 
          Özünün qiymətli elmi tədqiqatlarında istər Azərbaycan, istərsə də qardaş Türkiyə 
folkloruna və klassik ədəbiyyatına geniş yer verən görkəmli ədəbiyyatşünas alimlərdən 
biri də professor Ahmet Kabaklıdır. (1924-2001). 1948-ci ildə İstanbul Universitetinin 
Türk dili və ədəbiyyatı bölümünü bitirən Ahmet Kabaklı bir müddət İstanbul Yüksək 
Öyrətmən Okulu və Atatürk Eyitim İnstitutunda müəllimlik etmişdir.  Bu illərdə o həm 
də Ankara Hüquq Fakültəsini bitirərək qısa bir müddət vəkillik də etmişdir. 
1972-ci ildə “Türk ədəbiyyatı” dərgisini, 1978-ci ildə isə Türk Ədəbiyyatı Vəqfini 
təsis  etmişdir.  Elmi  yaradıcılığında  ədəbiyyat  tarixçiliyi  üstünlük  təşkil  edən  Ahmet 
Kabaklı fundamental beşcildlik “Türk ədəbiyyatı” əsərinin müəllifi olmaqla yanaşı, həm 
folklorun, həm klassik  ədəbiyyatın, həm də çağdaş ədəbiyyatın müxtəlif problemlərinə 
həsr  edilmiş  bir  sıra  başqa  kitabları  da  zaman-zaman  elmi-ədəbi  ictimaiyyətə  təqdim 
etmişdir. 
Ancaq onu da qeyd etmək lazımdır ki,  Ahmet  Kabaklının  yaradıcılığında klassik 
ədəbiyyat məsələləri daha geniş yer tutur. Bu da təsadüfi deyildir; belə ki, ərəb-fars və 
klassik osmanlıcanı dərindən bilməklə yanaşı, o, ürəyində həm də çox güclü bir klassik 
ədəbiyyat sevgisi daşımaqdadır. Bu klassiklər arasında heç şübhəsiz ki, dahi türk şairi 
və mütəfəkkiri  Mevlana Cəlaləddin Ruminin ayrıca bir yeri vardır. 
Hələ sağlığında dahi bir şair və ustad kimi çox böyük şöhrət qazanmış Mevlananın 
həyat  və  yaradıcılığı  haqqında  cildlərlə  əsərlər  yazılmışdır.Bilindiyi  kimi,  bu  böyük 
mütəfəkkir haqqında ilk əsəri onun öz övladı Sultan Vələd yazmış və o gündən bu günə 
qədər  həmin  yazıların  ardı-arası  kəsilmir.  Müasir  tədqiqatçılar  arasında  isə  Türkiyədə 
Abdulbaqi  Gölpınarlının,  Hilmi  Yücəbaşın,  Aytən  Lərmioğlunun,  Məhmət  Öndərin, 
İsmayıl Yakıtın, İsmayıl Həbib Sevükün və başqalarının adlarını çəkə bilərik. 
Böyük  alman  şairi  və  filosofu  İohan  Volfqanq  Gete  də  özünün  “Qərb-Şərq 
Divanı”nda Mevlana sənətinə və fəlsəfəsinə yüksək qiymət vermişdir. 
Rusiya mevlanaşünaslarından şairin həyat və  yaradıcılığına bir neçə monoqrafiya 
həsr  etmiş  Radiy  Fiş  daha  məşhurdur.  Azərbaycanda  AMEA-nın  müxbir  üzvü  Azadə 
Rüstəmova “Mevlana Cəlaləddin Rumi” monoqrafiyasını yazıb nəşr etdirmişdir. 
Ancaq Cəlaləddin Ruminin yaradıcılığı o qədər dərin və çoxqatlıdır ki, yenə də bu 
böyük şəxsiyyətin əsərləri dünya şərqşünaslarını, türkoloqlarını cəlb etməkdə, yeni-yeni 
tədqiqatlar meydana gəlməkdədir. 
Professor  Ahmet  Kabaklının  “Mevlana”  monoqrafiyasının  bu  siyahıda  ön 
yerlərdən birini tutduğunu desək, heç də yanılmarıq. Təkcə onu göstərmək kifayətdir ki, 
alimin vəfatından 10 il sonra monoqrafiyanın 11-ci nəşri işıq üzü görmüşdür. 
Öz tədqiqat obyektini yüksək qiymətləndirən professor monoqrafiyanın kiçik “Ön 
söz”ündə yazır: 
“Gerçekten  Mevlana,  ölümü  üzerinden  yediyüz  yıl  (17  Aralık  1273)  geçmiş 
olduğu  halde,  bize  en  fazla  eseri,  hatırası,  menkıbesi,  töresi,  hayat  hikayesi  gelebilen 
Türk  büyüğü  (və  İslam  büyüklərindən  biri)  dür.  13.  Yüzyıl  Anadolusunun  ne  bir 
padişahından,  ne  bir  kahramanından,  ne  de  bir  başka  veli,  sanatkar  ve  şairinden, 
Mevlananın yüzde biri kadar hatıra kalabilmiştir.” (1, s. 9) 
22  əsas  bölümdən  ibarət  olan  monoqrafiyada  Mevlananın  anadan  olduğu  gündən 
vəfat etdiyi günə qədər həyat və yaradıcılığı ən kiçik detallarla araşdırılaraq oxucuların 

---