Haqq-hesab kitab indd
Yüklə 306,47 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ələsgərlə Səkinəbanu Məlum olduğu kimi, Ələsgərin həyatı haqqındakı mə- lumatlar “Ələsgərlə Səhnəbanı”
- .”Haqq aşığı Ələsgər”. Bakı, 1999, səh.14)
- Aşıq Ələsgər.
- “Pullu Məhər- rəm”
- “onların (yəni Kərbə- layi Qurbanla Yetərin) qardaşı və bacısı oğlu”
Ələsgərlə Səkinəbanu Məlum olduğu kimi, Ələsgərin həyatı haqqındakı mə- lumatlar “Ələsgərlə Səhnəbanı” dastanında öz poetik həllini tapmışdır. Dastanla Ələsgərin rəsmi bioqrafi yası o qədər iç-içə keçmişdir ki, dastanın bioqrafi yadan, yoxsa bi- oqrafi yanın dastandan təşəkkül tapmasını aydınlaşdırmaq qeyri-mümkün görünür, ən azı indiyə qədər belə görünür- dü. Yuxarıdakı sənədin köməyi ilə əslində həmin dastanın motivlərini, onun həyatla nə qədər əlaqəli olub-olmadığını müəyyən edə bilirik. Əvvəlcə dastanda yer alan hadisələri yığcam şəkildə ifadə etməyə çalışaq. Dastanda da Ələsgərin bioqrafi yasındakı kimi deyilir ki, böyük külfət sahibi-4 oğul və iki qız atası olan Alməm- məd kişi 14 yaşına çatmış böyük oğlu Ələsgəri Kərbəlayi Qurban adlı rəhmdil bir adama(İslam müəllim onu aşağıla- yaraq “Kərbəlayi Qurban adlı birisinə” yazır.”Haqq aşığı Ələsgər”. Bakı, 1999, səh.14) nökər verir, Qurban onunla mülayim davranır, Ələsgəri incitmir, öz doğma övladı kimi münasibət göstərir(sonrakı nəşrlərdə isə müəllif hadisəni başqa cür təqdim edir:“Ailənin böyük uşağı olan Ələsgər 14-15 yaşına çatanda kəndlərində Kərbəlayı Qurban adlı birisi Alməmmədin yanma gəlib, onu dilə tutmuş, kömək- siz olduğundan şikayətlənmiş, bir neçə il Ələsgərin onlara kömək etməsini xahiş eləmişdi” (Aşıq Ələsgər. Əsərləri. Bakı, 2004, I c., səh.4). Onun evində 4 il qulluq edən Ələs- gər Kərbəlayi Qurbanın gözünün ağı-qarası bircə qızı və yeganə övladı olan Səhnəbanı ilə sevişir, əslində bundan xəbər tutan Kərbəlayi Qurbanla onun arvadı da bu işə kö- 38 Nazir Əhmədli nüldən razı olurlar, amma onun qardaşı, “Pullu Məhər- rəm” adlı zalım və əzazil bir nəfər bu işi pozur, Səhnəba- nını zorla oğlu Mustafaya alır, nakam məhəbbətdən çox pərişan olan gənc Ələsgər dərdini misralara tökür, şairliyə başlayır, bunu görən Alməmməd onu Göyçənin məşhur aşı- ğı Alının yanına aparıb şəyirdliyə qoyur(bəzi variantlarda Alının da Alməmməddən Ələsgəri şəyirdliyə götürmək üçün xahiş etdiyi uydurulur), Ələsgər ona beş il şəyirdlik edir, aşıq sənətinin sirlərinə mükəmməl yiyələnir, bədxah insanların təhriki ilə onunla deyişib məğlub edir və ondan ayrılaraq müstəqil aşıqlığa başlayır, bütün təkidlərə baxma- yaraq, Kəlbəcərin Yanşaq kəndindən Nəbi adlı adamın qızı, Kərbəlayi Zeynalın gözəl bacısı Anaxanımı görüb sevənə qədər 41 yaşına qədər evlənmir. İndi dastanda yer alan Səhnəbanı və ailəsinin real hə- yatla nə dərəcədə əlaqəli olub-olmadığına baxaq. Səhnəbanının ailəsi sənəddə 1-ci ailə kimi qeyd edi- lib. Əvvəlcə ondan başlayaq ki, siyahıdakı yeri bu ailənin Ağkilsə kəndində tutduğu yüksək mənsəbdən xəbər verir. Həyatda olmayan Kərbəlayi Qurbanın dul qalmış arvadı 36 yaşlı Yetər indi bu ailənin başçısıdır.(Bu ailənin əhəmiyyə- tini sübut edən bir cəhət də Yetərin adının göstərilməsidir. Çünki bu cür sənədlərdə ailə başçısı ölmüş digər ailələr üçün ailədəki oğlan uşağını-yaşı kiçik olsa belə,-ailə başçısı kimi yazırdılar). Məhərrəmin oğlu Mustafa da bu ailənin üzvləri arasındadır və “kürəkən” kimi yox, “onların (yəni Kərbə- layi Qurbanla Yetərin) qardaşı və bacısı oğlu” kimi qeyd edilib (rusca «их племянник»). Bu isə o deməkdir ki, Mustafa təkcə Kərbəlayi Qurbanın qardaşı oğlu deyil, həm də Yetərin bacısı oğludur. Siyahıda Məhərrəmin ailəsinin yer almaması, eləcə də Kərbəlayi Qurbanın ailəsində 6 qa- dının olması göstərir ki, Kərbəlayi Qurban kimi Məhərrəm də həyatda yoxdur, hər iki qardaş hansısa səbəbdən vəfat 39 Haqq-nahaqq seçilər Haqq divanında edib və onların ailələri, iki bacı oz uşaqları ilə Kərbəlayi Qurbanın evində yaşayırlar, Yetər də bu ailənin başçısıdır. 15 yaşlı Mustafa Məhərrəm oğlu ailədə ən böyük kişidir və hələ Səhnəbanı ilə evlənməyib. Əks halda “onların kürəkə- ni” yazılmalı idi. Yaşını bilmədiyimiz Səhnəbanı da həmin 6 qadından biridir. Əgər deyildiyi kimi Ələsgər 14-15 ya- şında Kərbəlayi Qurbanın evində xidmətə başlayıb 4 ildən sonra, yəni 18-19 yaşlarında, sənədin tərtib edildiyi tarix- dən 3 il qabaq o evdən ayrılıbsa, o vaxt Mustafanın cəmi 12 yaşı varmış və nə onun, nə də Səhnəbanının evlilik vaxtı deyilmiş. 1873-cü ildə Səhnəbanı da, Ələsgər də hələ subay olduqlarına görə, bu məhəbbət qarşılıqlı olmuşdusa, Ələs- gərin onu götürüb qaçmaq imkanı da vardı. Amma mənim bu məhəbbətə kölgə salmaq niyyətim olmadığına görə, he- sab edək ki, məhəbbətinin qarşılıqsız qalması səbəbindən deyil, yaranmış şəraitə görə Ələsgər Səhnəbanıya qovuşa bilməyib. Məsələ burasındadır ki, sənəddən də göründüyü kimi, başsız qalmış iki ailənin idarə olunması üçün Mustafanın Kərbəlayi Qurbanın qızı Səhnəbanı (yaxud da başqa qızı vardısa, onunla) ilə evlənməsi yaranmış vəziyyətdə ən məntiqli yol idi. Dastan variantında və Ələsgərin rəsmi bioqrafi yasında Kərbəlayi Qurbanla Yetərin oğlan övladının olmadığı və bu səbəbdən də Ələsgəri Səhnəbanı ilə evləndirib onu özlərinə oğul etmək niyyətlərindən bəhs edilir. Halbuki, siyahı bu versiyanı da təkzib edir-məlum olur ki, Ələsgər 7 il əvvəl o evə qədəm qoyanda Kərbəlayi Qurbanın Həsən adında 1 yaşlı oğlu var idi. Göründüyü kimi, Ələsgərin bioqrafi ya- sının əsasən “Əlsgərlə Səhnəbanı” dastanından qaynaqlan- dığı, buradan da xeyli yanlışlıqların, Böyük Ustadın həyatı haqqındakı məlumatların tamamilə təhrif edildiyi meydana çıxır. Yüklə 306,47 Kb. Dostları ilə paylaş:
|