Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 22.13. Beynəlxalq valyuta-kredit və maliyyə-iqtisad təşkilatları
olmaq istəyini bəyan etmişdir. OPEC-in mənzil-qərargahı əvvəlcə Cenevrədə (İsveçrə) olmuş, 1 sentyabr 1965-ci ildən Vyanada yerləşir. OPEC-in məqsədi üzv-dövlətlərin neft hasilatı sahəsində fəaliyyətini əlaqələndirmək və ümumi siyasətini işləyib hazırlamaq, neftin qiymətini sabit səviyyədə saxlamaq, istehlakçılara neftin vaxtında göndərilməsini təmin etmək, neft sahəsinə qoyulan investisiyalardan gəlir əldə etməkdir. OPEC üzvü olan dövlətlərin energetika və neft nazirləri beynəlxalq neft bazarını qiymətləndirmək və onun gələcək inkişafını proqnozlaşdırmaq üçün hər il 2 dəfə görüş keçirirlər. Bu görüşlərdə bazarın sabitləşdirilməsi üçün lazım olan hərəkətlər barədə qərar qəbul olunur. Bazar tələbindan asılı olaraq neft hasilatının həcminin dəyişdirilməsi barədə qərarlar OPEC-in konfranslarında qəbul edilir. OPEC-in üzv-dövlətləri dünyanın neft ehtiyatlarının % hissəsinə nəzarət edir. Dünyada hasil olunan neftin 40%-i və onun ixracının yarısından çoxu bu dövlətlərin payına düşür. Neft hasilatını artırmaqla yaxud azaltmaqla, OPEC onun qiymətlərinə kifayət dərəcədə güclü təsir göstərir. Bu təsir 2008- 2010-cu illərin qlobal böhran dövründə özünü əyani surətdə göstərmişdir. 2008-ci il iyulun sonundan oktyabradək olan dövrdə neftin barrelinin qiymətinin 35-40 dollara düşdüyü nəzərə alınmazsa, dünya sənayesində depressiyaya baxmayaraq, ümumilikdə, neftin qiymətində kəskin dəyişiklik baş vemıəmişdi.
Beynəlxalq valyuta-kredit və malİ3^ə-iqtisadi təşkilatları şərti olaraq beynəlxalq maliyyə qurumları adlandınnaq olar. Onları ümumi məqsəd - əməkdaşlığın inkişafı, mürəkkəb və təzadlı dünya təsərrüfatının bütövlüyünün və dayanıqlığının təmin olunması, beynəlxalq val}aıta-kredit və maliyyə münasibətlərinin tənzimlənməsi, qurumların iştirakçıları arasında anlaşılmazlıqların aradan qaldırılması birləşdirir. Bu qurumlara aşağıdakılar daxildir: •
•
Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF); •
Dünya Bankı (DB); 706 •
Beynəlxalq İnkişaf Assosiasiyası (BİA); •
İnvestisiya Təminatı üzrə Çoxtərəfli Agentlik (İTÇA); •
Regional inkişaf bankları; •
Aİ-nin valyuta-kredit və maliyyə təşkilatları. Xülasə •
Müxtəlif ölkələrin, təşkilatların əməkdaşlığının, şəxslərarası ünsiy yətin çoxsaylı fonnalarmdan və sahələrindən ibarət olan müasir beynəlxalq iqtisadi əlaqə-lər sisteminin özəl cəhətləri və xüsusiyyətləri beynəlxalq təşkilatların dünya ictimaiy-yətinin həyatında iştirakının getdikcə genişlənməsi ilə səciyyələnir. Dövlətlərin beynəlxalq fəaliyyəti, onların siyasi və iqtisadi əməkdaşlığı, yaratdıqları beynəlxalq təşkilatların nizamnamə üzrə işi çərçivəsində beynəlxalq iqtisadi hüquq normaları formalaşmış və onun əsasında beynalxalq iqtisadi əməkdaşlığın tənzimlənməsi həyata keçirilir. Beynəlxalq təşkilatlar bu əlamətlər (prinsiplər) əsasında təsnifləşdirilir: universallıq səviyyəsinə görə - BMT sisteminə daxil olub-olmaması; regionallığma görə - regional iqtisadi təşkilatlar, sənaye-iqtisadi əməkdaşlığı ümumilikdə və onların ayrı-ayrı sahələrini (nüvə energetikası, maliyyə) tənzimləyən təşkilatlar; humanitar sahəni (təhsil, elm, səhiyyə, əqli mülkiyyət münasibətləri və s.) tənzimləyən təşkilatlar, beynəlxalq ticarəti tənzimləyən təşkilatlar; ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində beynəlxalq və regional təşkilatlar; sahibkarlıq subyektlərinin fəaliyyətini dəstəkləyən təşkilatlar; beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatları. Qeyd edək təşkilatların bütün bu qrupları («qeyri-hökumət təşkilatları» kimi göstərilən qrup istisna olunmaqla) hökumətlərarası təşkilatlardır. Müxtəlifliyinə baxmayaraq, onları; birincisi, bir ölkə çərçivəsindən kənara çıxan iqtisadi münasibətləri tənzimləmələri, ikincisi, millətüstü statusa (hərçənd, müxtəlif dərəcədə) malik olmaları birləşdirir. Bu təşkilatlar beynəlxalq hüquqi normalar, o cümlədən iqtisadi hüququn normaları əsasında fəaliyyət göstərir. •
təşkilatlar sisteminin dünya iqtisadiyyatına və BİM-ə pozitiv tənzimləyici təsir göstərməsi, dünya kapitalist təsərrüfatının inkişafının tsiklik xarakterindən, habelə ölkələrin iqtisadi siyasətdə yol verdiyi səhvlərdən yaranan neqativ təzahürləri müəyyən qədər neytrallaşmağa adekvat imkan yaratması xüsusi 707
qeyd edilməlidir. Ölkələr vahid dünya və regional təsərrüfat kompleksində bir- birindən güclü asılı olduğundan, hökumətin (yaxud hökumətlərin) səhv qərarı nəticəsində meydana çıxan təlatümlər qaçılmaz surətdə başqa iqtisadiyyatlara da sirayət edir. Həmin ölkənin (ölkələrin) beynəlmiləlləşmə dərəcəsi yüksəldikcə, onun problemləri regional və dünya iqtisadiyyatı sistemi üzərində daha intensiv keçir. Bu təzahürlər 1990-cı illərdə iqtisadiyyatı transformasiya olunan dövlətlərdə, o cümlədən Rusiyada müşahidə edilmiş və çox vaxt bəzi nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların səhv qərarlarının (hökumətlərə verdikləri tövsiyələrin) nəticəsində baş vermişdir. •
Beynəlxalq iqtisadi təşkilatların həm qlobal, həm də regional səviyyədə əsas funksional vəzifələri bunlardır: ■
mühüm problemlərinin öyrənilməsi və onların həllinə yönəlmiş tədbirlərin həyata keçirilməsi; ■
■
ticarətdə maneələrin aradan qaldırılmasının dəstəklənməsi və dövlətlər arasında əmtəə mübadiləsinin genişlənməsinin təmin edilməsi; ■
texniki və iqtisadi inkişafa yardım üçün maliyyə vəsaitlərinin ayrılması; ■
laşdırılması; ■
ticari-iqtisadi əlaqələrin tənzimlənməsi və maliyyə sistemlərinin sağlamlaşdırılması sahəsində qətnamələrin və tövsiyələrin qəbul olunması. •
təşkilati formaları kimi, dövlətlər tərəfindən obyektiv zərurət meydana çıxdıqda yaradılır və beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin inkişafı ehtiyacları ilə şərtləndirilir. Bu təşkilatlar ölkələrin əməkdaşlığını inkişaf etdirməklə yanaşı, dünya iqtisadiyyatında baş verən iqtisadi prosesləri tənzimləyir. Həmin beynəlxalq tənzimləmənin əsas istiqamətləri iqtisadiyyat və sənaye, nəqliyyat, valyuta-maliyyə, dünya ticarəti, əqli mülkiyyət, məhsulların standartlaşdırılması və sertifikatlaşdırılması, elm və texnika, beynəlxalq kommersiya və işgüzarlıq təcrübəsi sahələrində əməkdaşlıqdır. •
Əməkdaşlığın göstərilən növlərinin və formalarının həyata keçirilməsi ilə müvafiq profili və səlahiyyəti olan beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar məşğul olur. BMT-nin təşkilatlan, habelə regional təşkilatlar beynəlxalq iqtisadi
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|