Мцндярижат
Metafizika – Cild 1, Say 2, 2018
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Metafizika – Cild 1, Say 2, 2018
- Ədəbiyyat Azərbaycan dilində
- Səadət Şıxıyeva.
- Keywords
Metafizika – Cild 1, Say 2, 2018 (Bir gün Səmərqənd tərəfə elçi göndərdilər. Bizim zəncirlərimizi o qədər ağır etdilər ki, heç bir insan o ağırlıqda zəncir görməmişdir və Səmərqəndə yola saldılar. Hər kəs bir söz deyirdi ki, sizi Amunun (Amu-dərya – S.Ş.) suyuna atacaq- lar, bəzi(ləri) deyirdilər ki, yolda bir başqa bir şəkildə öldürəcəklər, bəzi(ləri) de- yirdilər ki, Səmərqəndə çatdığınız zaman Uluğ Bəy dərhal sizi öldürəcək). Bu hadisələrin canlı şahidi və iştirakçısı olan Əmir Qiyasəddin, göründüyü kimi, onların Heratdan çıxarılıb Səmərqəndə göndərilərkən haqlarında bir çox şa- yiələrin yaranıb yayıldığını bildirir. Hafiz Əbru isə hadisələrin sonrakı inkişafından bəhs edərkən tarixi gerçəkliyi deyil, şayiələri qələmə alır. Şahruxa sui-qəsd edən- lərin aqibətinin çox faciəli olması və yandırılması xəbəri bəlkə də siyasi dairələrin marağına uyğun olduğundan o dairələrə yaxın tarixçinin belə bir məlumatı fakt ki- mi qələmə alması təsadüf deyildi. Belə ki, sui-qəsd hadisəsindən sonra siyasi dairə- lərin münasibətində bir neçə maraq doğuran cəhət var: 1. Mətndən məlum olur ki, xalq arasında qarışıqlığa səbəb ola biləcəyindən ehtiyatlanıldığına görə Şahrux yaralı olduğu halda kəcavəyə oturdulmur və at üs- tündə o məkandan uzaqlaşmalı olur. İ.Akanın doğru müşahidə etdiyi kimi, “bundan Heratda bir fitnə çıxara biləcək gücdə qüvvələrin və bəlkə də dini təşkilatların mövcud olması anlaşılır”. 1 2. İttiham etdikləri hürufiləri nəinki qətl etmir, hətta məhkəmənin davamının belə Heratda olmasını istəmir və onları şəhərdən çıxararaq, Səmərqəndə göndə- rirlər. 3. Onların faciəli ölümü barədə şayiələr yayılır. Bu məsələnin başlıca mənfi cəhəti hürufilik tarixindəki bir sıra hadisələr kimi bu sui-qəsd hadisəsi ilə bağlı gerçəklərin də təhrif olunması və yüzillər boyun- ca saxtalaşdırılması oldu. Maraqlıdır ki, atasının israrına baxmayaraq, Uluğ bəy on- ları edam etdirmir, “əgər günahları varsa, özünüz cəzalandırın. Mən nə zindançı- yam, nə də cəllad” 2 cavabını verir. Bütün bu cəhətlər, həqiqətən, hürufilərin xalq arasında və siyasi çevrələrdə nüfuz sahibi olduğunu göstərir. Qeyd etməliyik ki, Əhməd Lor adı “Şamilnamə” boyu bir dəfə belə xatırlan-
Ünversitesi Edebiyat Fakültesi Şarkiyat Mecmuası, C. I, Ankara, 1956, s. 49. 1 İsmail Aka. Mirza Şahruh ve Zamanı (1405-1447), s. 138. 2
نﺎﺑ ناﺪﻧز ﮫﻧ و مدّﻼﺟ ﮫﻧ ﻦﻣ" " .
(Abdülbaki Gölpınarlı. “Fazlullah-ı Hurûfi’nin Oğluna Ait Bir Mektup,” s. 54) 90
Səadət Şıxıyeva. Hürufiliyin tarixi: ənənəviləşmiş təhriflər, unudulmuş gerçəkliklər, s. 65-96 mır. Hafiz Əbrunun əsərində yer alan “Əhməd Lor bizi qabaqladı” qeydi də əslində bu sui-qəsdin Əmir Nurullahın təşkilatçılığı ilə olmadığını dolayısı ilə təsdiqləyir. Bu qeyd və böhtan barədə istər tarix kitabı, istərsə də hürufilik mətnində deyilənlər bir çox məsələyə işıq salır. Zənnimizcə, həqiqətən, Əmir Nurullah və Əmir Qiya- səddin bu sui-qəsd hadisəsində iştirak etməmişlər. Eləcə də Əmir Qiyasəddinin öz həmməsləkinə ünvanlandığı məktubunda açıq ifadə etdiyi şikayətindən 1 onların Şahruxa sui-qəsdi planlaşdırıb həyata keçirmək istəyənlərin kim olmasını bilsələr belə, müəyyən səbəblərdən susma məcburiyyətində qaldıqları məlum olur. Nəticə Göründüyü kimi, hürufilik təliminin tarixinin bir sıra məqamları (antifeodal xarakterliliyi, Əmir Teymurun Təbrizə yürüşünə qarşı olaraq yaranması, Şahruxa sui-qəsddən sonra qətli-am və odda yandırılmalar və s.) barədə araşdırmalarda ya- radılan təsəvvürlər tarixi gerçəkliyi əks etdirmir və hürufilik qaynaqlarında təsdiqi- ni tapa bilmir. Orta çağ tarix əsərlərindən çağdaş araşdırmalara yol tapan bu müla- hizələrdən hürufilik tarixinin qaranlıq səhifələri üzərinə daha qatı fikir dumanı çökmüşdür. Bəzi məsələləri analiz etmədən faktların təkrarına meyllilik, tarixi təhriflərin fakt məqamında təqdimi isə yanlışlıqların artması və özünə dərin kök
1 Əmir Qiyasəddin “Şamilnamə”də bəzi hürufilərin onların taleyinə laqeydliyindən şikayətlənir:
دﻮﻤﻧ رد مﺎﯿﻗ تاﺬﺑ ﺐﯾﺮﻗ ﻦﻋ ﮫﮐ ﺮﮕﯾد رﺎﮐ ﻦﯾا ﺑ نﺎﺸﯾورد زا ﯽﺸﯾورد ﮫﮐ ﺎﺟ ﺮھ ﻢﻟﺎﻋ بﺮﻐﻣ و قﺮﺸﻣ زا ﺪﻧ دﻮ
ﯽﻣ ﺶﺷﻮﮐ ﺮﺒﺗ و ﻎﯿﺗ و لﺎﻨﻣ و لﺎﻣ و لﺎﺣ و ﻢﻠﻌﺑ هدﺎﮭﻧ فﺮط ناﺪﺑ (ور)وا ﺳ و ﯽﻟﺎھا ﺎﺻﻮﺼﺧ نز و دﺮﻣ زا ﺪﻧدﻮﻤﻧ ﺮ ﯾ ﺲﮑﭽﯿھ و ﺪﺷ ﻊﻗاو ﺲﮑﻌﻨﻣ ﮫّﺼﻗ ﮫﮐ ﺐﺠﻋ دراد ﯽﻟﻮط نآ ﻦﺘﻔﮔ ﮫﮐ هﺮﯿﻏ و ﻒﯾﺮﺷ ﺪّﯿﺳ نا ﻮﭽﻤھ نﺎﺸﯾورد ﺪﻣآ زا دﺎ ﻣ دﺮﮑﻧ دﻮﺧ نﺎﻣز مﺎﻣا و دﻮﺧ هداز موﺪﺨﻣ و موﺪﺨ . (Abdülbaki Gölpınarlı. “Fazlullah-ı Hurûfi’nin Oğluna Ait Bir Mektup,” s. 38) (Bir də bu iş qiyam kimi göründüyündən dünyanın şərq və qərbində hər yerdə ki, (hüru- fi) dərvişlərdən bir dərviş vardı, üzünü o (biri) tərəfə tutdu. Kişi və qadınlar, xüsusilə əhali və o Seyid Şərif və qeyriləri kimi dərvişlərin başçıları ki - bunun söylənməsi uzun çəkər – elmlə, (öz) halı ilə, var-dövləti, qılınc və baltasıyla çalışdı, Qəribədir ki, (burada) inikasını tapan hadisə baş verəndə (heç kəs) öz Məxdum və Məxduməzadəsini, öz imami-zamanını yada salmadı). Müəllifin daha sonra nəql etdiklərindən də hürufi dərvişlərinin bir bəhanə ilə uzaqlaşması, öz həyat qayğıları ilə məşğul olması məlum olur. Ümumiyyətlə, Əmir Qiyasəddinin şikayət dolu sözlərindən bu hadisə ilə əlaqədar yalnız ikisinin (Əmir Nurullah və müəllifin özü) həbs olunaraq, beş il əziyyət çəkmələri aydın olur. Seyid Şərifin adının iki dəfə çəkilməsi və ona mənfi münasibətin açıq ifadəsindən Şahruxa uğursuz sui-qəsd hadisəsində hürufiliyin bu tanınmış nümayəndəsinin də iştirakı- nın olması, sonda isə onun mümkün qədər kənara çəkilməsi qənaəti hasil olur. Belə ki, Əmir Qiyasəddin açıq şəkildə onu ittiham edir. (Onların məktubuna verilən cavab haqqında bax: Abdülbaki Gölpınarlı. “Fazlullah-ı Hurûfi’nin Oğluna Ait Bir Mektup,” s. 38) 91
Metafizika – Cild 1, Say 2, 2018 salaraq şaxələnməsinə münbit şərait yaratmışdır. Bu məqalədə yalnız siyasi tarix kontekstində bu təlimlə bağlı bir sıra yanlış- lıqlar və natamamlıqları təhlilə cəlb etdik. Əslində isə hürufilik təliminin ayrı-ayrı şəxsiyyətləri, məsələn, Fəzlullahın ailə üzvləri, onların taleyi, hürufiliyin ən tanın- mış təmsilçisi Seyid İmadəddin Nəsiminin həyatı və şəxsiyyəti ilə bağlı bir çox ənənəviləşmiş, lakin tarix gerçəkliyi əksetdirmə baxımından mübahisəli fikirlər də mövcuddur. Bu kimi məsələlərin təhlili və xüsusi araşdırması isə fəlsəfi və ədəbi düşüncə tarixi ilə bağlı bir sıra mübahisəli və natamam öyrənilmiş mülahizələrə, eləcə də gerçəkliyi əks etdirməyən təhrifli təsəvvürlərə aydınlıq gətirə bilər. Ədəbiyyat Azərbaycan dilində: 1. Araslı H. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Azərbaycan Dövlət nəşriyyatı, 1973. 2. Quluzadə, M. Böyük ideallar şairi (Bakı: Gənclik, 1973). 3. Səfərli, Ə., Yusifov, X. Qədim və orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı, Bakı: Ozan, 1998. 4. Şıxıyeva, S. “Cavidannamə”də Bakı ilə bağlı ezoterik interpreta- siyalar,” Orta əsrlər Şərqinin tarixşünaslığı və mənbəşünaslığı” (Sovet İttifaqı qəhrəmanı, akademik Ziya Musa oğlu Bünyadovun 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq elmi simpoziumun materialları (Bakı, 7-8 may 2012- ci il) (Bakı: Elm, 2012), s. 400-403. 5. Şıxıyeva, S. “Hürufi müəlliflər Qaraqoyunlular haqqında,” Azər- baycan şərqşünaslıq elminin inkişaf yolları” (akad. V. Məmmədəliyevin 70 illiyinə həsr olunmuş konfransın materialları) (Bakı, 27-28 iyun 2013), s. 429-443. 6. Şıxıyeva, Səadət. “Hürufilərin siyasi mübarizə tarixindən,” Dil və ədəbiyyat, 3 (1998), s. 126-129. 7. Şıxıyeva, Səadət. “Hürufiliyin tarixi ilə bağlı bir sıra qəlibləşmiş yanlışlar,” Türk dünyası: dünəni və bu günü (beynəlxalq elmi konfrans), Tezislər (Bakı, 23-24 may, 2011), s. 82-87 8. Şıxıyeva, Səadət. “İslami mühit və hürufilikdə еtnik düşüncənin təzahürləri (II),” AMЕA akad. Z.M.Bünyadov adına Şərqşünaslıq institutunun “Еlmi araşdırmalar”ı, 1-4 (VIII buraxılış) (2006), s. 547-573. 92
Səadət Şıxıyeva. Hürufiliyin tarixi: ənənəviləşmiş təhriflər, unudulmuş gerçəkliklər, s. 65-96
9. Aka, İsmail. Mirza Şahruh ve Zamanı (1405-1447) (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları), 1994. 10. Aksu, Hüsamettin. Amir Giyas al-Din Muhammed al- Astarabadi ve “İstivanama”si (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul, 1981. 11. Atıcı, Ayşe. Karakoyunlu Hükümdarlarından Cihanşah ve Dönemi (Siyaset-Teşkilat-Iktisad-Din-Kültür) 1438–1467 (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010 12. Ayan, H. Nesimi. Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Di- vanının Tenkitli Metni, (Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2002), I. Cilt.
13. Gölpınarlı, Abdülbaki. “Fazlullah-ı Hurûfi’nin Oğluna Ait Bir Mektup,” İstanbul Ünversitesi Edebiyat Fakültesi Şarkiyat Mecmuası, I (1956). 14. Gölpınarlı, Abdülbaki. “Fazlullah-ı Hurûfinin Vasiyyat-nama’si veya Vasayası,” İstanbul Ünversitesi Edebiyat Fakültesi Şarkiyat Mecmuası, II (1958). 15. Hurufilik Bilgisi. Ferişteoğlu Abdülmecid Külliyatı. Hazırla- yanlar: Fatih Usluer, Özer Şenödeyici, İsmail Arıkoğlu (Ankara: Gece Kitaplığı, 2014). 16. Hasan-i Rumlu. Ahsenü’t-Tevarih. Çeviren: Mürsel Öztürk (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006). 17. Hurufilik Metinleri Katalogu. Hazırlayan: Abdülbaki Gölpınarlı (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1989). 18. Latifi. Tezkiretüş-Şüara ve Tabsiratün-Nuzama (İnceleme- Metin). Hazırlayan: Ridvan Canım (Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2000). 19. Minorsky, Vladimir. “Kara Koyunlu Cihan Şah ve Şiirleri,” Çeviren: Mine Erol, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, II (1970), s. 153-180. 20. Seyyid Nesimi Divanından Seçmeler. Hazırlayan: Kemal Edib Kürkçüoğlu (Ankara: Kültür və Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987). 21. Sümer, Faruk. Karakoyunlular. Karakoyunlular (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1984). 22. Şıhıyeva, Seadet. Hurufi Ayaklanmaları, Türk Tarih Kurumu, XVI. Türk Tarih Kongresi, 20-24 Eylül 2010, Ankara, s. 151-152. 23. Usluer, Fatih. Hurûfilik-İlk Elden Kaynaklarla Doğuşundan 93
Metafizika – Cild 1, Say 2, 2018 İtibaren (İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2009). 24. Usluer, Fatih. “Hurufilikte Rüya Tabirleri,” Millî Folklor, 90 (2011), s. 134-145. 25. Yüksel, Musa Şamil. Timurlularda Din-Devlet İlişkisi (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2009). Rus dilində: 26. Бартольд, Василий Владимирович. Сочинения. (Москва: Наука, 1964), т. 2, часть 2. 27. Кули-заде, Зумруд. Хуруфизм и его представители в Азербайджане (Баку: Элм, 1970). 28. Петрушевский, Илья Павлович. Ислам в Иране в VII-XV веках (Ленинград: Издательство Ленинградского университета, 1966).
29. Huart, Clément. Textes persans relatifs à la secte des Houroûfîs (Leyden-London, 1909). 30. Mir-Kasimov, Orkhan. “The Hurūfī Moses: An Example of La- te Medieval ‘Heterodox’ Interpretation of the Qur’an and Bible, Ecole Pra- tique Des Hautes Etudes,” Journal of Qur’anic Studies, Edinburgh University Press, 10 (2008).
31 . ،ﯽﻧ ﺮﺸﻧ :ناﺮﮭﺗ) ﺦﯾرﺎﺗ رد ﮫﯿﻓوﺮﺣ .بﻮﻘﻌﯾ ،ﺪﻧژآ 1369
.( 32 . ثﺎﯿﻏﺮﯿﻣا مﺎﺴﺣ مﺎﻤﺘھا و ﺢﯿﺤﺼﺘﺑ ،ﮫﻣﺎﻧاﻮﺘﺳا .یدﺎﺑاﺮﺘﺳﻻا ﯽﻨﯿﺴﺤﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﻦﯿﺴﺣ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﯾﺪﻟا ،لﻮﺒﻧﺎﺘﺳا)ﻮﺼﻗآ ﻦﯾﺪﻟا 1981
.(
33 . ﺎﺸﺘﻧا ﮫﺴﺳﻮﻣ :ﺰﯾﺮﺒﺗ) ﯽﻤﯿﺴﻧ ناﻮﯾد "،ﯽﻤﯿﺴﻧ و ﮫﯿﻓوﺮﺣ" .ﻦﯿﺴﺣ ،زوﺪﻟوا .(ت.ب ، نارﺎﯾ تار 34 . ،ناﺮﮭﺗ) ﻦﯿﻣز ناﺮﯾا ﮓﻨھﺮﻓ "،ﻰﻨﺴﺣ ﮫﻟاﺎﻄﻋ ﮫﻤﺟﺮﺗ ، ﯽﻓوﺮﺣ ىﺎھ ﮫﺘﺷﻮﻧ" .دراودا ،نواﺮﺑ
1365
ﺪﻠﺟ ،( 26 .ص ، 206 - 244 . 35 . ﮫﺸﯾﺪﻧا رد ﯽﺸھوﮋﭘ" .ﺎﺿر ،ﻖﯿﻓﻮﺗ "،ﮫﯿﻓوﺮﺣ یﺎھ
ﺪﻧز ﮔ ﺶﺷﻮﻛ ﮫﺑ ،ﯽﻤﯿﺴﻧ ﻦﯾﺪﻟادﺎﻤﻋ رﺎﻌﺷا و ﯽ ناﺮﮭﺗ) یراﺪﻨﭘ ﯽﻟﻼﺟ ﷲﺪﯾ ،ﯽﻧ ﺮﺸﻧ : 1993 .(
. ﻆﻓﺎﺣ
وﺮﺑا
، :ﺢﯿﺤﺼﺗ .ﺦﯾراﻮﺘﻟا هﺪﺑز یداﻮﺟﺪﯿﺳ جﺎﺣ لﺎﻤﻛﺪﯿﺳ
،ﯽﻧ ﺮﺸﻧ :ناﺮﮭﺗ) 1372 .( 37 . ،ﺦﯾراﻮﺘﻟا ﻦﺴﺣا .ﻮﻠﻣور ﮏﺑ ﻦﺴﺣ ) ﯽﺋاﻮﻧ ﻦﯿﺴﺤﻟاﺪﺒﻋ :ﺶﺷﻮﮐ ﮫﺑ ﮭﺗ ـ ﺮ :نا
ﺎﮕﻨﺑ ه ﮫﻤﺟﺮﺗ و ﺎﺘﮐ ﺮﺸﻧ
،ب
1349 ( . 38 . :ناﺮﮭﺗ) (ﺪﯾﺎﻘﻋ و ءارآ و ﺦﯾرﺎﺗ رد ﻖﯿﻘﺤﺗ) ﮫﯿﻓوﺮﺣ .ﻦﺷور ،یوﺎﯿﺧ ،ﮫﻨﯿﯾآ ﺮﺸﻧ
1378 .( 94
Səadət Şıxıyeva. Hürufiliyin tarixi: ənənəviləşmiş təhriflər, unudulmuş gerçəkliklər, s. 65-96 39
ﮐ لﺎﺟر
ﺐﯿﺒﺣ بﺎﺘ یروآدﺮﮔ ،ﺮﯿﺴﻟا ،
،ﯽﮕﻨھﺮﻓ ﺮﺨﺘﻔﻣ 1379
.( 40 . ،ناﺮﮭﺗ) ،ﻦﯿﻣز ناﺮﯾا ﮓﻨھﺮﻓ "،ﮫﯿﻓوﺮﺣ ﮫﻗﺮﻓ زﺎﻏآ" .تﻮﻤﻠھ ،ﺮﺘﯾر 1341
.ص ،ﻢھد ﺪﻠﺟ ،( 319
- 396
. 41 . ،یﺪﻨﻗﺮﻤﺳ
ﻦﯾﺪﻟا لﺎﻤﮐ
ﻋ مﺎﻤﺘھا ﮫﺑ ،ﻦﯾﺮﺤﺑ ﻊﻤﺠﻣ و ﻦﯾﺪﻌﺳ ﻊﻠﻄﻣ . قازﺮﻟاﺪﺒﻋ ﯽﯾاﻮﻧ ﻦﯿﺴﺤﻟاﺪﺒ ) ﻰﮕﻨھﺮﻓ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ و ﯽﻧﺎﺴﻧا مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸھوﮋﭘ :ناﺮﮭﺗ ، 1372
ﺪﻠﺟ ،( لوا ﺮﺘﻓد مود ،
. ﻟا ،ﯽﺒﯿﺸ ﯽﺗاوﺎﮐذ ﺎﺿر ﯽﻠﻋ ﮫﻤﺟﺮﺗ ،یﺮﺠھ ﻢھد زاود هﺪﺳ زﺎﻏآ ﺎﺗ فﻮﺼﺗ و ﻊﯿﺸﺗ .ﯽﻔﻄﺼﻣ ﻞﻣﺎﮐ ،ﺮﯿﺒﮐ ﺮﯿﻣا تارﺎﺸﺘﻧا ﮫﺴﺳﻮﻣ ،ناﺮﮭﺗ) ﻮﻟزﻮﮔاﺮﻗ 1378
.( 43 . ﯽﻧﻼﻘﺴﻌﻟا ،
.ﺮﺠﺣ ﻦﺑا
ءﺎﺒﻧا ﺎﺑ ﺮﻤﻐﻟا
،ةﺮھﺎﻘﻟا) ﯽﺸﺒﺣ ﻦﺴﺣ ﻖﯿﻄﺗ و ﻖﯿﻘﺤﺗ ،ﺮﻤﻌﻟا ءﺎﻨﺑ 1994
ءﺰﺠﻟا ،( .ﯽﻧﺎﺜﻟا
44 . ﺮﺸﺑ داﺮﻓا رﺎﺒﺧا ﯽﻓﺮﯿﺴﻟا ﺐﯿﺒﺣ ﺦﯾرﺎﺗ ،ﺮﯿﻣا ﺪﻧاﻮﺧ ﯽﻨﯿﺴﺤﻟا ﻦﯾﺪﻟا مﺎﻤھ ﻦﺑ ﻦﯾﺪﻟا ثﺎﯿﻏ ) ناﺮﮭﺗ
: ا تارﺎﺸﺘﻧ
،مﺎﯿﺧ یﺎھ ﯽﺷوﺮﻓ بﺎﺘﮐ 1362 ،(
.مﻮﺳ ﺪﻠﺟ
45 . ﺎﻓ ،یﺮﯿﻣا ﯽﻠﻋ .ک.م) ﺮﯿﺒﮐ ﮫﻣﺎﻧ نادوﺎﺟ .یدﺎﺑآﺮﺘﺳا ﷲ ﻞﻀﻓ هرﺎﻤﺷ ،ﯽﺳر 920
.( 46 . ،ناﺮﮭﺗ هﺎﮕﺸﻨﺗد تارﺎﺸﺘﻧا :ناﺮﮭﺗ) ﯽﻧﺎﮔﺮﮔ ﮫﻣﺎﻧ هژاو .قدﺎﺻ ،ﺎﯿﻛ 1330
(.ه
. 47 . ،نﺪﯿﻟ) ﮫﯿﻓوﺮﺣ ﻞﺋﺎﺳر ﮫﻋﻮﻤﺠﻣ 1909
.( 48 . ﺪﻤﺤﻣ ﮫﺑ فوﺮﻌﻣ ﯽﺨﻠﺑ هﺎﺷ ﺪﻧوﺎﺧ ﻦﺑ ﺪﻧاﻮﺧﺮﯿﻣ
:ناﺮﮭﺗ) ﺎﻔﺼﻟا ﺔﺿور ا تارﺎﺸﺘﻧ
یﺎھ ﯽﺷوﺮﻓ بﺎﺘﮐ زوﺮﯿﭘ و مﺎﯿﺧ یﺰﮐﺮﻣ ، 1339 ( ،
.ج 6
49 .
ﻠﻋ ،سوﺮﻄﻓ ﺮﯿﻣ :ناﺮﮭﺗ) (نﺎﯾﻮﻄﻘﻧ) نﺎﯿﻧﺎﺨﯿﺴﭘ ﺖﻀﮭﻧ و ﮫﯿﻓوﺮﺣ ﺶﺒﻨﺟ .ﯽ تارﺎﺸﺘﻧا داﺪﻣﺎﺑ
، 1327
(
50 . ﯽﺠﻓﺎﻧ ﷲ ﺮﺼﻧ ﮫﻣﺎﻨﺑاﻮﺧ .
Biblioteca Vaticana Persiano 17 ( .
51. http://www.e-tarih.org/sayfa.php?sfid=298 Saadat Shikhiyeva Hurufism History: Traditional Distortions, Forgotten Truths... (abstract) There are considered some traditional distortions in the study of Hurufism which occupies an important place in the history of Eastern philosophical thought, in the given article. So far some aspects of the activities, aims and tasks of Hurufism as the philosophical doctrine and the political movement, have been presented in a distorted form. Among the existing falsifications takes place the study of the beginning of legal activity of Hurufism as a philosophical and religious doctrine, attempts to enter into an alliance with political power during the life of Fazlullah and after his execution, etc. There were revised the aforementioned distortions, the sources that caused misinformation and misinterpretations of 95
Metafizika – Cild 1, Say 2, 2018 historical events, etc. in this article. There were also made attempts to reveal the true historical facts. An attention was paid to clarifying some contentious issues based on the texts of Hurufism. In addition, the article explored in detail the facts about the Hurufite uprisings and defined the boundaries of distortion and reality. Particularly, the confusion over the conspiracy against Shahrukh is analyzed in detail. As a result of this research, it was found out that not only events, causes and consequences related to the history of Hurufism, but also some facts in sources and studies were falsified. A special attention was paid to the fictional "historical persons" mentioned in medieval historical books and modern researches. Keywords: hurufism, teaching, history, insurrection, distortion, reality Саадат Шихиева История хуруфизма: традиционные искажения, забытые истины... (резюме) В статье рассматриваются некоторые традиционные искажения в изучении хуруфизма, занимающего важное место в истории восточной фи- лософской мысли. До сих пор некоторые аспекты деятельности, целей и задач хуруфизма, как философского учения так и политического движения, были представлены в искаженной форме. Среди существующих фальсификаций также занимает место изуче- ние начала легальной деятельности хуруфизма как философско-религиозного учения, попытки войти в союз с политическими силами при жизни Фазлулла- ха и после его казни и т.д. В данной статье были пересмотрены вышеупомя- нутые искажения, источники, ставшие причиной дезинформации и неверных толкований исторических событий и т. д., также сделаны попытки выявле- ния истинных исторических фактов. Особое внимание было уделено разъяс- нению некоторых спорных вопросов на основе текстов хуруфизма. Кроме того, в статье детально исследованы факты о хуруфитских восстаниях и определены границы искажения и реальности, и в частности, подробно анализированы путаницы в связи с заговором против Шахруха. В результате этого исследования выяснилось, что не только был искажен ход событий, причин и последствий, связанных с историей хуруфизма, но и фаль- сифицированы некоторые факты в источниках и исследованиях, а также особое внимание было уделено вымышленным “историческим лицам”, упомя- нутым в средневековых исторических книгах и современных исследованиях. Ключевые слова: хуруфизм, учение, история, восстание, искажение, реальность 96 Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|