Microsoft Word A5 n?sr Ansambl ifac?l?g?n?n ?saslar?
Səslənmə sinxronluğu barədə
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.Səslənmə sinxronluğu barədə. Ansambl səslənməsinin sinxronluğu
44 5.Səslənmə sinxronluğu barədə. Ansambl səslənməsinin sinxronluğu deyəndə əsasən 1) vaxt məkanında hər xanənin güclü və zəif təqtilərinin sinxronluğu, üst-üstə düşməsinin dəqiqliyi; 2) ansamblın bütün iştirakçıları tərəfindən ən xırda uzunluqlu notların və pauzaların son dərəcə dəqiq surətdə eyni ifası nəzərdə tutulur. Səslənmə sinxronluğu nöqteyi-nəzərindən ansambl ifasında üç mərhələ xüsusən qeyd olunmalıdır: başlanğıc (musiqi əsərini necə başlamalı), əsərin birgə ifası (əsəri birgə necə ifa etməli), ifanın yekunu (əsəri bir yerdə necə bitirməli). Bu mərhələləri müvəffəqiyyətlə ifa etmək üçün ansamblda qeyri-formal lider - dirijor funksiyalarını yerinə yetirən ifaçı olmalıdır: o, başlanğıcları, tempin tezləşdirilməsini və ya yavaşıdılmasını, səsin dayandırılmasını göstərməlidir. Yuxarıda qeyd edilən kimi, tarixən bu rol, yəni ansamblda qeyri-formal lider rolu violino ifaçısının üzərinə düşüb: buna təsdiq olaraq XVII əsrdə yaranan “Mersenn məktəbi”nin məşhur kaman istiqaməti qanununu, bu qanunun yaranma səbəblərini, onun dirijorluq sənətinin yaranmasında rolunu və bu günədək dirijorluğun əsas qanunu olaraq qalmasını göstərmək olar (bax: səhifə 18). Həmçinin qeyd edilməlidir ki, simli- 45 kamanlı alət ifaçılarının, ələlxüsus violino ifaçılarının eşitmə qabiliyyətləri digər ixtisaslı ifaçılara nisbətən - anadangəlmə və ya simli-kamanlı alətlərdə ifa vərdişlərinin çoxillik mənimsənilməsi nəticəsində əmələ gələn “məcburi inkişaf” şəklində - daha yüksək olur. Bu onunla bağlıdır ki, simli-kamanlı alətlərdə ifa başqa alətlərə nisbətən daha mürəkkəb, daha çətin prosesdir: burada, fortepiano və nəfəsli alətlərdən fərqli olaraq, hər hansı bir səsi hasil etmək üçün hazır klaviş və ya klapan yoxdur. Simli-kamanlı alət ifaçısı istənilən bircə (tək) səsi hasil etmək üçün həm əla eşitmə qabiliyyətinə, həm qrifdə cüzi məsafələri gözəyarı təyin etmək bacarığına, həm eyni səsi müxtəlif pozisiyalarda ifa etmə variantları arasından ən əlverişlisini ani olaraq seçim etmə bacarığına, həm yaxşı əzələ yaddaşına malik olmalıdır. Digər tərəfdən, simli-kamanlı alətlərdə ifa zamanı qolların biri digərinə zidd, fərqli funksiya daşıdığına görə, tam başqa istiqamətli və fərqli hərəkətlər etdiyinə görə, simli-kamanlı alət ifaçısı həm də mükəmməl koordinasiyaya-qol hərəkətlərinin uyğunlaşdırılması bacarığına malik olmalıdır. Bu səbəbdən adətən simli-kamanlı alətlər sinfinə yalnız eşitmə qabiliyyəti, ritmi, koordinasiyası, musiqi yaddaşı və digər musiqi göstəriciləri əla səviyyədə olan uşaqlar qəbul edilir və həmin alətlərdə ifa vərdişlərinin mükəmməl mənimsənilməsinə yalnız bu uşaqların ən yaxşıları, “seçilmişlərin seçilmişləri” nail olur. Yuxarıda qeyd edilənlər simli-kamanlı alətlərə yiyələnən musiqiçilərin qeyri musiqiçilərə nisbətən daha istedadlı, daha zəhmətkeş, daha çevik, analitik və təşkilatçı qabiliyyəti daha çox inkişaf etmiş, lider roluna 46 daha çox münasib olduqlarını ehtimal etmək üçün ciddi əsasdır. Bundan başqa, simli-kamanlı alətlərdə təhsil alan bütün şagird və tələbələr fortepiano alətində ifanı da “ümumi fortepiano” adlanan fənn kimi öyrənir, bu alətə kifayət qədər yaxşı yiyələnir, onun xüsusiyyətlərini, incəliklərini yetərincə əsaslı bilir, mənimsəyir, beləliklə də bir növ ikinci ixtisas yiyəsi olurlar. Ümumdünya musiqi mədəniyyətində silinməz izlər qoymuş bir sıra böyük musiqi ustadları ilk musiqi təhsilini məhz simli-kamanlı alətdə almış və bu təhsil onların gələcək uğurlarının əsası olmuşdur. Belə ki, dünyanın demək olar ki, bütün tanınmış dirijorları - Arturo Toskanini, Lorin Maazel, ilk təhsilini atasından, məşhur violinoçu Mikelancelo Abbadodan almış Klaudio Abbado, əslən Hindistanın Mumbay şəhərindən olan violinoçu və dirijor Mehli Meta və onun oğlu Zubin Meta, ser Saymon Rettl, Andre Ryo, Arvid Yansons və Maris Yansons, Yuriy Başmet, Yuriy Temirkanov, Qustavo Dudamel, tanınmış bəstəkarlar Nikkolo Paqanini, İohann Ştraus, Antonin Dvorjak, Yan Sibelius, Paul Hindemit, Kşiştof Penderetskiy, Üzeyir Hacıbəyli, Müslüm Maqomayev, Niyazi, Azər Rzayev, Tofiq Bakıxanov, Oqtay Zülfüqarov, Cövdət Hacıyev və başqaları ilk musiqi təhsillərini simli- kamanlı alətlərdə almışdır. Dahi bəstəkar V.-A.Mosart ilk musiqi təhsilini atasından, tanınmış violinoçu pedaqoq Leopold Mosartdan almış və zəmanəsinin gözəl violino və piano ifaçısı olmuşdur. Böyük bəstəkar və pianoçu kimi tanınmış L.van Bethoven həmçinin ilk təhsilini violinoçu kimi almış 47 və 12 yaşından Köln kurfürstu Maks-Fridrixin saray orkestrində violaçı kimi işləmişdir. Əsrimizin böyük violonçelisti və dirijoru Mstislav Rostropoviç həmçinin gözəl piano ifaçısı olub və dəfələrlə möhtəşəm konsertlərdə həyat yoldaşı, tanınmış müğənni Qalina Vişnevskayanı pianoçu kimi müşayiət edib. Böyük rumın bəstəkarı, violinoçusu Corce Enesku eyni zamanda gözəl pianoçu idi. Lakin indiyə qədər ilk musiqi savadını fortepiano və ya nəfəsli alətlər ixtisası üzrə alan hər-hansı bir tanınmış pianoçunun və ya digər alət ifaçısının sonradan ikinci ixtisas kimi violino və ya digər simli- kamanlı aləti mənimsəməsi və bu alətlərdə mükəmməl ifaçı olması barədə hələlik heç bir məlumat və ya nümunə yoxdur. Azərbaycanın tanınmış kamança ifaçılarından biri, Azərbaycan Respublikasının xalq artisti, Azərbaycanın Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünə layiq görülmüş Ağacəbrayıl Abasəliyevin bir qədər məzəli, eyni zamanda toxunduğumuz məsələnin mahiyyətini olduqca düz, sərrastlıqla açıqlayan bir kalamı var. O, deyir: “Biz, simli- kamanlı alət ifaçıları, dərisi soyulmuş insan kimi həssasıq və bizim hər bir səsə, hər bir hərəkətə, hətta hər bir baxışa belə həddən ziyadə həssaslığımız onunla bağlıdır ki, biz ömrümüz boyu təmiz not axtarışındayıq”. Beləliklə, adət və ənənələrə, təşkilatçılıq məntiqinə uyğun olaraq bu gün də kamera ansamblının qeyri-formal lideri vəzifəsini əsasən məhz ansamblın violino ifaçısı öz üzərinə götürür. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|