Microsoft Word Alma turshusu doc
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yağda həll olan vitaminlər.
- D-vitamini (kalsi ferol)
- E-vitamini (tokoferol)
- K- vitamini (filloxinon)
- F-vitamini
- Mineral maddələr
41
Qara qarağat 1000-2140 üzüm 310-400 Gavalı 110-1080 gilənar 150-170 Armud 220-450 çiyələk 80-150 Qırmızı qarağat 290-430 moruq 50-100 kök 40-70 mətbəxt çuğunduru 10-70 U vitamini bu viaminin adı latın sözünün ilk hərfləri olan ulcer sözündən götürülmüşdür ki, bu da xora deməkdir. Başqa sözlə bütün xora xəstəliyin dərmanı kimi də adlandırırlar. Bu mədə-bağırsaqlarda yaranan yaraların sağalmasına köməklik edir. Kimyəvi tərkibinbinə görə xlorid metilmetioninsulfoniyadır. Biosintetik prosseslərdə metil qrupu ehtiyatlarını yardımçısıdır. Bir çox tərəvəzlərdə, xüsusi ilə də ağbaş kələmdə onun miqdarı daha çoxdur mq%:
Ağbaş kələm 16,4-10,7 Gül kələm 4,0-6,0 Kolrabi 12,9 Kərövüz yarpağında 3,8 mərəçöyüm qulançar, quşqonmaz 7,3-11,7 mətbəx çuğunduru 14,6 cəfəri yarpağında 6
U vitamini bitkilərin müxtəlif orqanlarında və onların ehtiyat toxumalarında müxtəlifdir. Misal üçün ağ baş kələmin səthindəki yaşıl yarpaqlarda, daxilində olan ağ rəngli yarpaqlara nisbətən U vitamini daha çox 42
olur. Təzə kələmin şirəsi və onun qaynadılmış məhlulu xalq təbabətində mədə-bağırsaq xəstəliklərində müalicəvi dərman kimi istifadə olunur. Qıcqırdılmış kələmin duz məhlulundan da bu xəstəliyin müalicəsində istifadə etmək olar.
A vitamini (petinol)- bitkilərdə o karotin piqmenti şəkilində olur. Karotinin bir neçə izomeri mövcuddur. Ən çox fizioloji əhəmiyyət kəsb edəni -
molekulundan iki molekula A vitamini əmələ gəlir. Bu vitaminin çatışmamazlığı epitelial toxumalarının təzələnməsi və fəaliyyətini pisləşdirir. Bu səbəbdən də xəstəlik törədən mikroorqanizmlər asanlıqla hava yolları ilə insan orqanizminə daxil olaraq olaraq soyuqlama xəstliyinə səbəb olur. A vitaminin az olması görmə fəliyyətini zəiflədir, kartofun yaşıl bitkilərin yarpaqlarında xlorofilin əmələ gəlməsini təminedir. Onun miqdarı ispanaqda, savoy kələmində, göy noxudda, tərəvəz lobyasında 0,2-2,5 mq% qədər olur. Karotinlə zəngin olan kökdə-8,0-12 mq%, pomidorda- 1,5-2, ərik və sarı ətli şaftalıda-1-2, sarı ətli yemişdə, itburnuda-6-8 mq% olur. Karotin temperatura qarşı davamlıdır. Qızdırdıqda və məhsulu bişirdikdə hava daxil olmazsa onun itkisi 10-20%-dən çox olmur.
43
Eyni zamanda oksidləşməyə davamsızdır, xüsusilə qızdırdıqda bu səbəbdən də onu konservləşdirməkdə havanın olmamasına çalışırlar. ərik məhsulun açıq havada qurutduqda karotinin itgisinin miqdarı ilkin göstəricisinin 50%-i qədər olur. A vitamini ehtiyyat kimi qara ciyərdə toplanır.
orqanizmdə çatışmamazlığı orqanizmdə fosfor-kalsim mübadiləsinin pozulmasının əmələ
gəlməsi ləngiyir,belə hal uşaqlarda raxit xəstəliyinin baş verməsinə səbəb olur Buna görə də D vitamini anti raxit adlandırırlar. Kimyəvi quruluşuna görə bu vitamin sterollarının törəməsidir. Orqanizimdə D vitamini normal qidalanma zamanı günəş radiasiyası təsirindən yaranır. O bir sıra heyvani mənşəi qidaların tərkibində mövcuddur. Bitki orqanlarında D qrupu vitminləri çox azdır, lakin onların provitaminləri sterol və sterinlər mövcuddur. Qurluşuna görə bunlar tsiklik spirtləridir. E-vitamini (tokoferol) –Bu vitamin ana bətnində dölün inkişafını nizamlayır. Bunun çatışmamazlığı nəticəsində dölün inkişafı pozulur. Eyni zamanda onurğa beynində fəaliyyət pozulur. E vitamininin vacib mənbələri bitki yağları çaytikanı və digər göyərtilər, kələm tərəvəzləridir. İnsan orqanizmində yağ toxumaları toplanır. Eyni zamanda E vitamininin insan orqanizmində antioksidant rolu müəyyən olunub. O 44
digər maddələri də oksidləşmədən qoruyur, ilk növbədə lipidləri.
nizamlayır. Bunun çatışmaması nəticəsində orqanizmdə öz-özünə qan axma baş verir, xüsusi ilə də burunda. Eyni zamanda qaraciyərin tromb hazırlama funksiyası ləngiyir. K-vitaminin vacib mənbələri-tərəvəz bitiləri xüsusilə ispanaq, salat, kələm tərəvəzləri, pomidor heyvanların ciyəridir. Sağlam adamların qaraciyəri normal fəaliyyət göstərdikdə bağırsaq mikroflorası kifayət qədər bu vitaminin yaranmasına səbəb olur. K vitamini temperatura davamlıdır, işıqda oksidləşir.
araxidon, yağ turşularıdır. Bu vitamin bitki yağlarında olur. Ən çox zeytun, günəbaxan və qoz yağlarında olur. Bu maddə yağların mənimsənilməsi və toxumlarda xolestrinin artmasının qarşısını alır yəni atrosklerozun inkişafına mane olur.
Meyvə
tərəvəzin külünün spessifik xüssusiyyətlərindən biri onların qələvi xarakterdə olmasıdır. Lakin bir sıra geniş yayılmış yeyinti məhsulları vardır ki, ət balıq, yumurta, un malumatlarının külün də olan mineral maddələr turşu xarakterlidir. Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|