77
edərək qaynamanı kəsmədən büretendəki A məhlulu
ilə göy rəngin itməsinə qədər titrləmə davam olunur.
Soyudulduqdan sonra məhlul bənövşəyi rəng olur bu
diqqəti cəlb etməməlidir.
2-ci kolbanı digər qayda ilə titirləyirlər. Yəni 1-ci
kolbanın titirləməsinə sərf olunan A, məhlulundan 1
ml az A, məhlulu tökürlər.
Sonra kolbanı qızdıraraq 1 dəqiqə müddətində
dəqiq qaynadırlar və üzərinə 1 damla metilen abısı
əlavə edərək. A məhlulu ilə göy rəngin itməsinə qədər
titirləmək davam etdirirlər. Kolbadakını bütün
titirləmə boyu qaynatmanı davam etdirirlər.
Reduksiya edici şəkərlərin miqdarını aşağıdakı
formula ilə hesablayırlar
X=
10
0175
,
0
06
,
10
axHx
xb
xa
Tx
harda x-reduksiyaedici şəkərlərin miqdarı (%);
a-titirləməyən gedən A məhlulunun miqdarı (ml);
T-1%-li K
3
6
)
(cN
Fe
titrinə düzəliş;
b-ekstraktın filtrləməyə qədər olan həcmi (200 ml);
H-nümunənin çəkisi q;
Əgər A məhlulunda şəkərlərin miqdar çoxdursa
və titrləməyə ondan az sərf olunursa onda başqa
həcmdə reaktivlərin tətbiqi lazımdır. Kolbaya
titrləmək üçün 20 ml həcmində 1%-li K
3
6
)
(cN
Fe
və
5 ml həcmində 2,5 H. Kalium
və ya natrium qələvəsi
78
görülür. Yenə də hesablama əvvəlki formula ilə
hesablanır.
X=
10
)
035
,
0
12
,
20
(
axHx
xb
xa
Tx
;
Ümumi şəkərlərin miqdarını təyin etmək üçün
A məhlulunda saxarozanın inversiyasını həyata
keçirirlər. Bunun üçün A məhlulundan pipetka ilə 50
ml götürülür həcmi 100 ml olan kolbaya tökürlər.
Üzərinə 3 ml qatılaşdırılmış HCL turşusu əlavə edərək
içərisinə termometr salaraq kolbanı su hamamına
qoyaraq 8 dəqiqə müddətində 68-70
0
C qızdırırlar.
Sonra termometr çıxarılaraq kolbanın
üzərində az
miqdarda distilə suyu ilə yuyulur. Kolba su kranı
altında otaq temperaturuna qədər soyudulur. Sonra
kolbadakı məhlul quru soda ilə sakitcə neytrallaşdırılır
ki, kolbada köpüklənib daşıb tökülməsin.
Neytrallaşmanın o zamana qədər davam etdirirlər ki,
CO
2
qazanın qabarcıqların çıxması dayansın. Bundan
sonra kolba ölçü xəttinə qədər distilə suyu ilə
doldurulur. Alınmış B məhlulunda şəkərlərin ümumi
miqdarını, reduksiyaedici şəkərləri təyin edilən
qaydada təyin edirlər.
Ümumi
şəkərlərin miqdarı
(qlükoza+fruktoza+invert
şəkər) saxarozanın
inversiyasından əmələ gəlmiş şəkərlər yuxarıda
göstərilən formula ilə hesablanır. Alınan nəticə 2-yə
vurulur. Çünki 50 ml götürülmüş A məhlulu, inversiya
79
üçün olan həcmi 100 ml-ə su ilə durulaşdırılaraq
çatdırılmışdır. 2 dəfə durulaşdırılmışdır.
İnversiya tənliyinə əsasən, invert şəkərin 1 çəki
hissəsinə, 1 yox, 0,95 çəki hissə saxaroza və 0,05 hissə
su əmələ gəlir. Bu səbəbdən də saxarozanın miqdarı
bərabər olmalıdır. ( şəkərlərin cəmi-reduksiyaedici
şəkər)x 0,95.
Bənd 1. Beləliklə, aparılan analizlər imkan verir
ki, A məhlulunda olan (qlükoza+fruktoza)
reduksiyaedici şəkərlər yuxarıdakı formul ilə
hesablansın.
Bənd 2. Şəkərlərin cəmi (qlükoza+fruktoza
+invert şəkər) B məhlulu ücü formula ilə hesablanmalı
və nəticə 2-yə vurulmalıdır.
Bənd 3. İnvert şəkər (qlükoza+fruktoza+invert
şəkər)-(qlükoza+fruktoz).
Bənd 4. Saxaroza (invert şəkər x 0,95).
Bənd 5. Şəkərlərin həqiqi miqdarı (qlükoza+
fruktoza+saxaroza). (qlükoza + fruktoza) + (bənd 1 +
bənd 4) kimi hesablanır.
Qlükozanın miqdarının təyini
Təcrübə bəzən təkcə ümumi şəkərlərin
miqdarını təyin etmək üçün yox, yəni reduksiyaedici
şəkərlərin miqdarı deyil, ayrılıqda qlükoza və fruktoza
təyin etmək lazım gəldikdə onda qlükozanı ayrıca
yodometrik üsulla təyin edirlər.
80
Qlükoza tam miqdarda qələvi mühütdə yodla
oksidləşdirilir. ( bu şəraitdə fruktoza
yodla heç bir
reaksiyaya girmir).
Qlükozanı təyin etmək üçün əvvəlki səhfədə
göstərilən hazırlanmış A məhlulundan istifadə olunur.
Pipetka vasitəsi ilə ölçərək tədqiq olunan
məhluldan 10 ml konusvari kolbaya tökülür. Sonra
digər pipetlə həmin kolbaya 25 ml 0,1 n yod məhlulu
əlavə edirlər. Ardınca ehtiyyatla kolbanı çalxalaya-
çalxalaya onun üzərinə ölçü silindiri ilə ölçərək 30 ml
0,1n. natirum qələvəsi tökürlər. Kolbanın ağzını saat
şüşəsi ilə örtərək 10-15 dəqiqə otaq temperaturunda
qaranlıq yerdə saxlayırlar. Sonra saat şüşəsi kolba
üzərində az miqdarda distilə suyu ilə yuyulur.
Kolbadakı mühiti turşulaşdırmaq üçün kolbaya 35 ml
0,1 n.H
2
SO
4
məhlulu tökürlər. Bu vaxt məhlul yodun
istifadə olumayan qalığı təsirindən qonur rəng olur.
Nəhayət sonda yodun qalığını 0,1 n. hiposulfat
məhlulu ilə, 1%-i nişasta indikatorunun iştirakı ilə
məhlulun tam rəngsizləşməsinə qədər titrləyirlər.
Qlükozanın miqdarını aşağıdakı düsturla hesablayırlar.
X=
Hxe
x
xbx
T
á
axT
100
009
,
0
2
1
,
Burada, x-qlükozanın miqdarı (%);
a- reaksiya üçün görülən 0,1n yodun miqdarı (ml);
T
1
-0,1n. yodun titrinə düzəliş;