67
VÇ-cihazı, biri-biri ilə şarnirlə birləşmiş iki ağır
metal lövhələrdən ibarətdir.
Lövhələr aluminiumla və
ya çuğun ərintisindən ibarətdir. Lövhələr arasındakı
məsafəni nizamlamaq üçün cihazla xüsusi yardımçı
hissə əlavə olunub. Adətən lövhələr arasındakı məsafə
2 mm olur.
Lövhələr yastı elektrik qızdırıcıları ilə qızdırılır,
hansı ki, lövhələrin xaricində yerləşdirilmişdir.
Lövhələr elektrik qızdırıcıları ilə birlikdə
cihazın tutacaqlarına birləşdirilmişdir. Lövhələrin hər
birinin daxilində silindrik kanal mövcuddur ki, onlar
lövhələrin
mərkəzinə qədər
uzanır və oraya
termometr
yerləşdirmək
üçün termometr
yerləşdirilər.
Analizi
aparmaqdan əvvəl cihaz
nəzərdə tutulmuş qədər
qızdırılır. Nümunələr ölçüləri 200x140 mm olan kağız
paketlərə qoyulur. Kağız listlər uzunu və eni üzrə
kənarlarından 15 mm qatlanır. Sonra paketin ölçüləri
80x110 mm olur.
Püreyə bənzər sıyıq məhsulları qurutduqda paketin
icərsində ona uyğun içlik əlavə olaraq qoyulur. Paket
cihazda 152
0
C-də 3 dəqiqə qurudulur. Sonra 2 dəqiqə
müddətində eksikatorda soyudularaq tərəzidə 0,01 q
dəqiqliklə çəkilir. 5 q nümunə bərabər qalınlıqda kağız
68
paketin üzərinə yaxılaraq 150-160
0
C 3-6 dəqiqə
qurudulur. Məhsul qurudulan zaman onun tərkibində
suyun miqdarı çox olarsa paket kağızının islanmadan
cızılmasının qarşısını almaq məqsədi ilə, qurutmanın
ilk dəqiqələrində cihazın üst lövhəsi 1-1,5 sm
məsafədə yuxarıda saxlanılır.
5 q miqdarda paketdə qurudulan nümunə
eksikatorda 2-3 dəqiqə soyudulduqdan sonra yenidən
dəqiqliklə çəkilərək son nəticə bundan əvvəldə
göstərilən formula ilə quru maddənin miqdarı
hesablanır.
VÇ cihazında əsas ərzaq məhsullarının
qurudulma temperaturları və qurudulma müddətləri
aşağıda göstərilmişdir.
Temperatur Qurutma
(C)
müddəti (dəq)
kartof 150 5
kələm, çuğundur 145 3
kök 140 3
soğan, alma 135 5
püreyə bənzər məhsullar 160 3
(TİTİRLƏNƏN) ÜMUMİ TURŞULUĞUN
TƏYİNİ
69
Turşuluq –təzə və emal olunmuş meyvə və
tərəvəzlərin əsas göstəricisidir. İlk növbədə o dadın
əhəmiyyətini əks etdirir. Duza qoyulmuş, turşudulmuş
və digər emal məhsullarında o standartlara
normalaşdırılır.
Vizual titirləmə ilə ümumi turşuluğun təyini
Xırdalanmış orta nümunədən 0,01 q dəqiqliklə
20 qram götürülür. Nümunə itkisiz olaraq həcmi 200
ml olan ölçü istifadə olunmuş qab bir neçə dəfə distilə
suyu ilə yuyulur və kolbaya tökülür. Kolbadakı
nümunə və distilə suyunun səviyyəsini ölçü xəttinə
çatdırmadan kolbanı, temperaturu 80
0
C olan su
hamamında 15 dəqiqə saxlayırlar. Əgər
tədqiq olunan
məhsul homogenləşmişsə, onda istiləşdirmənin
müddətini 5 dəqiqəyə başa çatdığını qəbul etmək
kifayətdir. Sonra kolbanı soyudaraq içərsindəki
səviyyəni distilə suyu ilə ölçü xəttinə çatdırıb
götürürlər. Əgər nümunə götürmək çətinlik yaradıbsa,
onda kolbadakını filtrdən keçirərək təkrar götürürlər.
Götürülmüş nümunə titrləmək üçün konusvari kolbaya
tökürlər. Onun üzərinə indikator kimi 2-3 damla
fenolftalein əlavə edərək 0,1 n Na OH qələvi məhlulu
ilə çəhrayı rəng olana kimi titrləyirlər.
Rəngli məhsullarda mühitin neytrallığını
müəyyən etmək üçün qırmızı rəngli lakmus
kağızından istifadə olunur. Bunun üçün titrləmə
məhsullundan 1 damcı həmin lakmus kağızı üzərinə
əlavə edirlər. Neytrallaşma baş vermişsə kağız göy
70
rəng olacaq. Qeyd etmək ıazımdır ki, bu üsul çox da
dəqiq deyldir.
Məhlul halında olan məhsullarından (şirə, duz
məhlulu və s.) 10-25 ml həcmində titrləmək üçün
ayırırlar. Bu halda hesablama formuluna nümunənin
çəkisi və məhlulun ümumi həcmi daxil olunur.
Ümumi turşuluğu hesablamaq üçün aşağıdakı
formuladan istifadə olunur:
X=
Hxe
aTxcxkx100
,
Burda, x-ümumi turşululuq (%);
a-titrləməyə sərf olunan 0,1 n natrium
qələvəsinin miqdarı (ml);
T- 0,1 n natrium qələvəsinin titrinə düzəliş;
c- məhlulun ümumi həcmi (ml);
H- nümunənin çəkisi (q);
e- titrləmək üçün götürülən məhlulun həcmi (ml).
k- 0,1 n qələvinin üstünlük təşkil edən turşuluğu
hesablama əmsalıdır. Bu əmsal müxtəlif turşular üçün
aşağıdakılardan ibarətdir. Alma turşusu-0,0067 (tumlu
və çəyirdəkli meyvələr üçün); limon turşuşu-0,00064
(sitrus meyvələr üçün) quzuqulağı turşusu-0,0063
(ispanaq, rəvan, quzuqulağı) süd turşusu-0,0090 (duza
qoyulmuş, doğranmış məhsullar üçün); sirkə turşusu-
0,0060 (marinadlar); çaxır turşusu (üzüm).
Ümumi turşuluğun elektrometrik üslla titirlənməsi