Microsoft Word beynelxalq neqliyyat huququ hazir Восстановлен
Yüklə 6,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq nəqliyyat daşımaları dedikdə beynəlxalq müqavilələrlə müəyyən edilmiş şərtlərə uyğun olaraq, iki və ya daha artıq dövlətin
- Beynəlxalq nəq- liyyat daşımala- rının növləri
12
Belə nəticə xarici ölkələrin də praktikasında qəbul olunmuş və tanınmışdır. «Daşımada xarici elementli subyekt tərkibinin iştirak etməsi» kimi əlaməti beynəlxalq daşımanın xarakterik əlaməti hesab etmək olmaz. Belə ki, daşımada yükgöndərən, yükalan, sərnişin və ya daşıyıcı rolunda xarici ölkə vətəndaşı (və ya xarici hüquqi şəxs) çıxış edə bilər. Əgər belə daşıma eyni bir dövlətin ərazi hüdudlarında həyata keçirilərsə, onda həmin daşıma beynəlxalq daşıma hesab edilmir.
Məsələyə düzgün yanaşmaq üçün beynəlxalq daşımaların xarakterik əlamətlərini müəyyən etmək lazımdır. Məhz bu əlamətlər əsasında beynəlxalq daşımalara dəqiq və əhatəli anlayış vermək olar. Beynəlxalq daşımalar, məlum məsələdir ki, xarici elementə malikdir və bu element onu daxili daşımalardan fərqləndirməyə imkan verir. Bəs beynəlxalq daşımalarda mövcud olan xarici element nədən ibarətdir? Beynəlxalq daşımalar zamanı yük və ya sərnişinlər xarici dövlətə daşınır. Söhbət iki dövlət arasında həyata keçirilən daşımalardan gedir. Daşımalar ikidən çox dövlətin (bir neçə dövlətin) arasında da həyata keçirilə bilər. Daşımanın məhz iki və ya bir neçə dövlət arasında həyata keçirilməsi beynəlxalq daşımanın xarici elementi olub, 1 onun xarakterik əlamətini təşkil edir. Beynəlxalq daşımanın digər xarakterik əlaməti isə onun beynəlxalq müqavilələrdə müəyyən edilən şərtlərlə həyata keçirilməsindən ibarətdir. Belə ki, beynəlxalq daşımaların əsas məsələləri beynəlxalq sazişlərlə həll edilir. Söhbət, hər şeydən əvvəl,
1 Бейнялхалг дашымаларда йцкцн вя йа сярнишинин хариъя дашынмасы «хариъи елемент»и тяшкил едир (бах: Экономика и организация внешнеторговых перевозок. Учебник / Под ред. К.В.Холопова. М., 2000, с.13.). 13
nəqliyyat konvensiyalarından gedir. Düzdür, beynəlxalq daşıma münasibətləri daxili (milli) hüquq normaları əsasında da tənzimlənə bilər. 2
Beynəlxalq daşıma üçün xarakterik olan iki əlaməti nəzərə alaraq, ona anlayış verə bilərik. Hüquq ədəbiyyatı səhifələrində bir sıra müəlliflər həmin əlamətlər əsasında beynəlxalq daşımaya tərif verirlər. 3
Beynəlxalq nəqliyyat daşımaları dedikdə beynəlxalq müqavilələrlə müəyyən edilmiş şərtlərə uyğun olaraq, iki və ya daha artıq dövlətin ərazisində həyata keçirilən daşımalar başa düşülür. Beynəlxalq daşımalara analoji anlayış beynəlxalq nəqliyyat saziş və konvensiyalarında da verilir. 1 Mahiyyətcə buna oxşar anlayışlara nəqliyyat qanunvericiliyində də rast gəlinir. 2
Bəzən nəqliyyat qanunvericiliyində iki və ya bir neçə dövlət arasında həyata keçirilən daşımanı ifadə etmək üçün «beynəlxalq əlaqə» («mejdunarodnoe soobhenie») terminindən istifadə olunur. Bundan əlavə, sovet qanunvericiliyində beynəlxalq
2 Милли (дахили) щцгуг нормаларынын бейнялхалг дашымаларын щцгуги тянзимлянмясиндя ролу вя ящямиййяти барядя даща ятрафлы бах: Ялийев Е.Я.Глобаллашма дюврцндя бейнялхалг няглиййат дашымалары: щцгуги аспектляр. Бакы, 2006, с. 51-64. 3 Мясялян, бах: О.Н.Садиков. Правовое регулирование международных перевозок. М., 1981, с.7; Авчинкин Д.В. Международные перевозки. Минск, 1999, с.5; Богуславский М.М. Международное частное право. Учебник. М., 2003. с.258. 1 Бах: Дямир йолу иля бейнялхалг йцкдашыма барядя Сазишин (СМГС) 1–ъи маддяси; Дямир йолу иля бейнялхалг йцк дашымалары щаггында Берн Конвенсийасынын (БЙК) 2-ъи маддясинин 1-ъи параграфы; Варшава Конвенсийасынын 1-ъи маддяси; Афина Конвенсийасынын 2-ъи маддясинин 1-ъи бянди. 2 Бах: ССРИ Дямир Йолу Низамнамясинин 5-ъи маддяси; «Авиасийа щаггында» Азярбайъан Республикасынын Гануну (маддя 1); «Автомобил няглиййаты щаггында» Азярбайъан Республикасынын Гануну (ВЫ фясил) вя с. 14
daşımanı əhatə etmək üçün «xarici əlaqədə daşımalar» («perevozki v zaqraniçnom soobhenii») kimi termin tətbiq olunurdu. Bu termindən, başlıca olaraq, dəniz daşımalarında istifadə edilirdi. 3
sazişlərdə «beynəlxalq daşıma» («mejdunarodnaə perevozka») terminindən daha çox istifadə edilməsinin şahidi oluruq. Buna görə də «beynəlxalq daşıma» termininə üstünlük verilməlidir.
xüsusi hüquq elmində və beynəlxalq nəqliyyat konvensiyalarında beynəlxalq daşımanın hüquqi təsnifi verilir və onların müxtəlif növləri göstərilir. Bu növlər mühüm cəhətləri ilə bir-birindən fərqlənir. Beynəlxalq daşımaların təsnifi nəqliyyatın növünə görə, əsasən, aşağıdakı kimi verilir: 4 beynəlxalq dəmir yolu daşımaları, beynəlxalq avtomobil daşımaları, beynəlxalq dəniz daşımaları, beynəlxalq hava daşımaları, beynəlxalq su (çay) daşımaları. Bu sıraya, zənnimizcə, neft və qazın beynəlxalq boru kəməri vasitəsilə nəql olunmasını da aid etmək olar. Belə ki, «magistral boru kəməri» anlayışı «Nəqliyyat haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununda öz əksini tapmışdır. Həmin qanunun 2-ci maddəsinin 2-ci hissəsinə müvafiq olaraq, magistral
3 Ядябиййат сящифяляриндя «бейнялхалг дашыма» («международная перевозка») вя «бейнялхалг ялагя» («международное сообщение») ейнимяналы анлайышлар кими ишлядилир (бах: Экономика и организация внешнеторговых перевозок. Учебник / Под ред. К.В.Холопова. М., 2000, с.138. 4 Бах: Лунц Л.А. Курс международного частного права. В 3-х томах. М., 2002, с. 537-576; Вельяминов Г.М. Международное экономическое право и процесс. Учебник. М., 2004, с.220-230; Фомичев В.И. Международная торговля. Учебник. М., 2001, с. 389-421.
Yüklə 6,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|