Microsoft Word cbar 2015 fs 25. 04. 16 aze approved for issuance docx

Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı 

31 dekabr 2015-ci il tarixinə Maliyyə hesabatları üzrə Qeydlər 

14 

3 

Əsas uçot siyasətləri, davamı 

Repo və əks-repo müqavilələri 

Qarşı  tərəfi faktiki olaraq gəlirlə  təmin etməklə qiymətli kağızların satılması  və geri alınması 

razılaşmaları (“repo” müqavilələri), qiymətli kağızların girovu əsasında aparılan maliyyələşmə 

əməliyyatları kimi əks etdirilir. Satış və geri alış müqavilələri əsasında satılmış qiymətli kağızların 

uçotu dayandırılmır. Alıcının müqavilə  və ya qəbul edilmiş  təcrübəyə uyğun olaraq qiymətli 

kağızları satmaq və ya yenidən girov qoymaq hüququna malik olduğu hallardan başqa, bu qiymətli 

kağızlar maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda yenidən təsnifləşdirilmir. Alıcının qiymətli kağızları 

satmaq və ya yenidən girov qoymaq hüququna malik olduğu hallarda qiymətli kağızlar “repo 

müqavilələri üzrə debitor borclar” kimi yenidən təsnifləşdirilir. Müvafiq öhdəliklər isə “kredit 

təşkilatları qarşısında öhdəliklər” və “digər təşkilatlar qarşısında öhdəliklər” sətrində əks etdirilir. 

Gəlirlə təmin olunmaqla Bank tərəfindən bağlanılmış geri satış müqavilələri (“əks repo”) əsasında 

alınmış qiymətli kağızlar “rezident banklara verilmiş kreditlər” kimi əks etdirilir. Satış qiyməti ilə 

geri alış qiyməti arasındakı fərq, faiz gəliri kimi qeydə alınır və effektiv faiz dərəcəsi metoduna 

əsasən  əks repo müqavilələrinin müddəti  ərzində hesablanaraq il üzrə  mənfəət və ya zərərin 

tərkibində əks etdirilir. 

Geri satış müqavilələri  əsasında alınmış aktivlər üçüncü tərəfə satıldıqda, qiymətli kağızları 

qaytarmaq öhdəliyi, ticarət öhdəliyi kimi qeydə alınır və ədalətli dəyərlə ölçülür.  

Törəmə  maliyyə alətləri 

Törəmə maliyyə alətlərinə svoplar, fyurçerslər və forvardlar daxildir. 

Törəmə maliyyə alətləri müqavilə bağlandığı tarixdə olan ədalətli dəyərlə uçota alınır və sonradan 

ədalətli dəyər  əsasında qiymətləndirilir. Müsbət  ədalətli dəyəri olan törəmə alətlər aktivlərin 

tərkibində, mənfi ədalətli dəyəri olanlar isə öhdəliklərin tərkibində əks etdirilir. Törəmə maliyyə 

alətlərinin ədalətli dəyərində dəyişikliklər il üzrə mənfəət və ya zərərin tərkibində əks etdirilir. 

Torpaq, tikili və avadanlıqlar 

Torpaq, tikili və avadanlıqlar hər hansı  yığılmış amortizasiya və  dəyərdən düşmə üzrə  zərər 

çıxılmaqla ilkin dəyərlə uçota alınır. 

Amortizasiya 

Amortizasiya ayrı-ayrı aktivlərin hesablanmış faydalı istifadə müddətləri üzrə düz xətt prinsipi 

əsasında illik köhnəlmə  dərəcələri tətbiq etməklə aktivin  ilkin dəyərini onun qalıq dəyərinədək 

azaltmaqla hesablanır. Amortizasiyanın hesablanması aktiv istifadə üçün hazır olduğu tarixdən 

başlanır. Torpaq üzrə amortizasiya hesablanmır. Aktivlər üzrə  təxmin edilən faydalı istifadə 

müddətləri aşağıdakı illik köhnəlmə dərəcələri ilə müəyyən olunur: 

 

%

 

Binalar və qurğular 3

Mebel və avadanlıqlar 20-25

Kompüter və rabitə avadanlıqları 25

Nəqliyyat vasitələri 15

---

Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı 

31 dekabr 2015-ci il tarixinə Maliyyə hesabatları üzrə Qeydlər 

15 

3 

Əsas uçot siyasətləri, davamı 

Qeyri-maddi aktivlər 

Bankın bütün qeyri-maddi aktivləri müəyyən faydalı xidmət müddətinə malik olmaqla əsasən 

kapitallaşdırılmış proqram təminatlarından və lisenziyalardan ibarətdir. 

Alınmış qeyri-maddi aktivlərin uçotu yığılmış amortizasiyanın və keyfiyyətin dəyərdən düşməsi ilə 

bağlı zərər çıxılmaqla ilkin dəyərlə uçota alınır. 

Qeyri-maddi aktivlərin amortizasiyası həmin aktivlərin hesablanmış faydalı istifadə müddəti üzrə 

düz xətt prinsipi əsasında il üzrə  mənfəət və ya zərərə aid edilir. Onların təxmin edilən faydalı 

istifadə müddəti 1 – 10 il təşkil edir. 

İnvestisiya mülkiyyəti 

İnvestisiya mülkiyyəti biznesin normal gedişində satış, yaxud istehsal, malların təchizi, xidmətlər 

zamanı  və ya inzibati məqsədlərlə istifadə üçün deyil, icarə  gəliri  əldə etmək və ya kapitalın 

dəyərinin artırılması  və ya hər iki məqsəd üçün saxlanılan mülkiyyətdir.  İnvestisiya mülkiyyəti 

ədalətli dəyərində qiymətləndirilir və  ədalətli dəyərin dəyişməsindən yaranan fərq dövr üzrə 

mənfəət və ya zərərdə tanınır.  

Əmlakın istifadəsində dəyişiklik baş verərsə, yəni əmlak, material və avadanlıq kimi yenidən təsnif 

olunarsa, yenidən təsnifləşdimə tarixinə əmlakın ədalətli dəyəri, onun uçot dəyəri hesab olunur. 

Dəyərdən düşmə 

Bank hər bir hesabat dövrünün sonunda maliyyə aktivi və ya maliyyə aktivləri qrupunun dəyərdən 

düşməsi barədə obyektiv sübutun olub olmamasını qiymətləndirir. Bu cür sübut mövcud olduğu 

təqdirdə, Bank dəyərdən düşmə zərərinin məbləğini müəyyənləşdirir. 

Maliyyə aktivi və ya maliyyə aktivləri qrupu yalnız o halda dəyərdən düşür və dəyərdən düşmə 

zərəri tanınır ki, maliyyə aktivinin ilkin tanınmasından sonra baş vermiş bir və ya bir neçə hadisə 

(zərər halları) nəticəsində dəyərdən düşmə barədə obyektiv sübut meydana çıxsın və həmin hadisə 

(və ya hadisələr) etibarlı  şəkildə ölçülə bilən maliyyə aktivi və ya maliyyə aktivləri qrupunun 

gözlənilən gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinə təsir etmiş olsun.  

Maliyyə aktivlərinin dəyərdən düşməsi barədə obyektiv sübut dedikdə, borcalanın ödənişi yerinə 

yetirməməsi və ya gecikdirməsi, kredit müqaviləsi və ya şərtlərinin pozulması, Bankın əks halda 

nəzərə almayacağı maliyyə aktivi və ya maliyyə aktivləri qrupunun restrukturizasiyası, borcalanın 

və ya borc verənin müflis olacağı barədə göstəricilər, qiymətli kağızlar üzrə aktiv bazarın 

mövcudluğunu itirməsi, aktivlər qrupu ilə bağlı girov və ya digər müşahidə oluna bilən 

məlumatların dəyərinin pisləşməsi, Bankda borcalanların ödəniş statusunda mənfi dəyişikliklər və 

ya Bankda ödənişlərin həyata keçirilməməsi ilə  əlaqədar olan iqtisadi şəraitlər və analoji hallar 

nəzərdə tutulur. 

Satış üçün nəzərdə tutulan qiymətli kağızlara qoyulan investisiyalar üzrə  dəyərdən düşmənin 

obyektiv sübutu, qiymətli kağızın  ədalətli dəyərinin  əhəmiyyətli dərəcədə  və ya uzun müddət 

ərzində azalmasıdır. 

---