Microsoft Word Elmi Mecmue 21
Yüklə 2,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT
İslamda müasirləşmə düşüncəsinin tarixi aspekti və Fəzlur Rəhman 43 həll yolları kimi çox sayda mühüm mövzuda öz düşüncələrini sistemləşdirmişdir. Digər yenilikçilər kimi Fəzlur Rəhman da təlim-tədris işinə çox əhəmiyyət vermişdir 15 .
yenidən anlama və bu anlamanın metodu olan ikili hərəkət hermenevtikası üzərində duracağıq. İkili hərəkət hermenevtikasına keçmədən əvvəl Fəzlur Rəhmanın mətn təhlili nəzəriyyəsindən qısaca bəhs etmək yerində olacaqdır. Fəzlur Rəhmana görə ənənəvi üsulla Qur`anı anlamağa çalışanlar Qur`anın bir məsələyə münasibətini təyin etməkdənsə öz düşüncələrinə Qur`andan dəlillər gətirmək olmuşdur. Bu yanaşma tərzi bir tərəfdən Qur`ana bağlılığı göstərsə də digər tərəfdən Quran ayələrinin öz kontekstindən çıxarılaraq yanlış anlaşılmasına gətirib çıxarır. Halbuki mətn təhlilində əvvəlcə Qur`anın bir bütün olaraq mənası müəyyənləşdirilməli, sonra isə qarşıya çıxan məsələlərə buradan cavab axtarılmalıdır. İnsanın iradə hürriyyəti ilə bağlı Qur`anın müxtəlif ayələrinə təklikdə müraciət etdiyimiz zaman determinist anlayışı dəstəkləyən ayələrə rast gələrik. Qur`anın bütünlüyünə baxdığımız zaman isə bunun mümkün olmadığı anlaşılar. Məsələn, Bəqərə surəsi 213-cü ayədə “... Allah istədiyini düz yola istiqamətləndirər” və ya həmin surəsinin 272-ci ayəsində “... Allah kimi istərsə, onu doğru yola yönəldər” buyurulur. Bu və bənzəri bir çox ayədən hidayət yolunun Allahın əlində olduğu və insanın burada iradəsinin olmadığı kimi bir məna anlaşılır. Halbuki Qur`an bütünlüyü içərisində baxıldığı zaman insanın bu dünyaya imtahan üçün gəldiyi və imtahanın əsas şərtinin seçim imkanı olduğu aydın olar
16 . Fəzlur Rəhmana görə ikili hərəkət hermenevtikasının ilk hərəkəti Qur`anın nazil olduğu zamana getməkdir. Bu, Qur`anın doğru anlaşılması üçün zəruridir. Çünki Qur`an nüzul dövrünün əxlaqi və ictimai məsələlərinə ilahi münasibət olmuşdur. Qur`anın nazil olduğu dövrün ən ciddi problemləri şirk, ədalətsizlik, əxlaqsızlıq və ictimai məsuliyyətsizlikdir. İlk nazil olan ayələr də məhz bu məsələlərlə bağlı olub, tək olan Allaha ibadətə çağırır və ictimai ədalətsizliyi aradan qaldırmağa çalışır. Xüsusilə əqaid, hüquq və əxlaqa dair təlimlər məkkəlilərin inkarı və yəhudilərlə olan anlaşmazlıqlar mühitində formalaşmışdır. Bu da göstərir ki, Qur`anın nazil olması və islami təlimlərin formalaşması tarixi bir mühitdə və ictimai hadisələrə paralel olaraq
15 Rahman F. İslam. Ankara: 2008, s. 255-268. 16 Çiftçi A. Fazlur Rahman ile İslam`ı Yeniden Düşünmek. Ankara: Kitabiyat, 2001, s. 126- 127.
Mübariz Məhəmmədəli oğlu Camalov 44 inkişaf etmişdir. Bu zaman ayələr bəzən müəyyən hadisələrə yaxud suallara cavab olaraq nazil olduğu kimi, bəzən də ümumi qaydalar da qoymuşdur. Beləliklə Fəzlur Rəhman ilk hərəkəti meydana gətirən iki mərhələni qeyd edir. Bunlardan birincisi bir ayənin nazil olduğu tarixi mühiti və həll etdiyi məsələni tədqiq etməkdir. Bu şəkildə ayənin mənası tam olaraq anlaşılacaqdır. İkinci mərhələdə bu məna genişləbdirilərək ümumi qaydalar əldə olunacaq. Burada diqqət edilməli olan nöqtə hər bir ayənin mənası müəyyənləşdirilərkən və ümumi prinsiplər çıxarılarkən Qur`anın bütünlü- yünün gözdən qaçırılmamasıdır. Çünki Quran təlimləri bir bütündür və bu bütünlük bütün ayələrin bir-biri ilə tutarlılığında yatır 17 .
məsələləri ilə bütünləşdirilməsidir. Bunun üçün isə yaşadığımız dövrün şərtləri diqqətlə araşdırılmalıdır. Beləliklə müasir dövrün doğru təhlil edilməsi ilk hərəkətin nəticələrini ölçmək üçün bir meyar təşkil edəcəkdir. Əslində bu iş ənənədə mövcud olan ictihad mexanizmidir. Məlum olduğu kimi ictihad nəssin əhatə dairəsini genişləndirərək yeni məsələlərə tətbiq etmə cəhdidir 18 .
Aydın M. İlk Dönem İslam Toplumunun Şekillenişi. İstanbul: Pınar Yayınları 1991. Aydın M.S. Fazlur Rahman ve İslam ile çağdaşlaşmak / İslam ve Modernizm: Fazlur Rahman tecrübesi. İstanbul, 1997. Bardakoğlu A. Tebliğ Müzakeresi // İslam Gelenek ve Yenileşme Sempozyumu. İstanbul: 1996. Çiftçi A. Fazlur Rahman ile İslam`ı Yeniden Düşünmek. Ankara: Kitabiyat, 2001. Erdoğan M. İslam Hukukunda Ahkamın Değişmesi. İstanbul: İFAV, 1994. Erten H. Hz. Ömer Döneminde Toplumsal Değişim // Necmeddin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 1996, №6. Kahraman A. Fiqh üsulu. Bakı: Nurlar 2007. Karaman H. Fıkıhta Gelenek ve Yenileşme // İslam Gelenek ve Yenileşme Sempozyumu. İstanbul: 1996.
17 Rahman F. İslam ve Çağdaşlık: Fikri Bir Geleneğin Değişimi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002, s. 55-57. 18 Rahman F. İslam ve Çağdaşlık: Fikri Bir Geleneğin Değişimi. s. 58-59. İslamda müasirləşmə düşüncəsinin tarixi aspekti və Fəzlur Rəhman 45 Karaman H. Gerçek İslam`da Birlik. İstanbul: Nesil yayınları. Karaman H. İslam Hukuk Tarihi. İstanbul: İz yayıncılık, 2004. Kılıç M. İslam Hukukunda Kanunlaştırma Olgusu: i.f.d. dis. Ankara, 2008. Al-Qudsy Sh., Rahman A. Effective Governance in the Era of Caliphate `Umar Ibn Al-Khattab (634-644) // European Journal of Social Sciences. 2011, Volume 18, Number 4. Rahman F. İslam. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2008. Rahman F. İslam ve Çağdaşlık: Fikri Bir Geleneğin Değişimi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002. Şatibi M. əl-Muvafaqat. Qahirə: 1969.
Yüklə 2,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|