Microsoft Word Elmi Mecmue 28

Dini radikalizm və klassik İslam təhsil sistemi: Fəzlur Rəhmanın görüşləri əsasında
 
 
39
təhsil sisteminin tənəzzülü, İslam düşüncəsinin durğunluğu, qərbin İslam dünyasını 
müstəmləkəyə çevirməsi və İslam dünyasında ihya hərəkatlarının başlamasını xüsusi 
qeyd etmək lazımdır.  Əgər radikalizmi meydana çıxaran səbəblər məlumdursa, o 
zaman problemin həll yolu da bu istiqamətdə olmaldır. Bu baxımdan XX əsr 
mütəfəkkirlərindən Fəzlur Rəhmanın məsələyə yanaşması  dəqqəti cəlb edir. Onun 
fikrinə görə  İslam dünyasının düşdüyü vəziyyətdən çıxması  İslam düşüncəsinin 
yenidən inşası ilə mümkündür. Fazlur Rəhmanın bütün əsərləri tədqiq edildikdə onun 
diqqət mərkəzində  İslam düşüncəsinin olduğu görülür. Onun İslam düşüncəsinin 
yenidən inşa edilməsi cəhdinin  əsasını  İslam təhsil sisteminin tənqidi təşkil edir. 
Fazlur Rəhmana görə dini təhsilin inkişafı üçün İslam mədəniyyətini yaxşı bilməklə 
yanaşı, qərb mədəniyyəti də ciddi tədqiq edilməlidir.  
 
 
İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT 
 
Ateş D. İslam Köktenciliği (!) kökeni, genel nitelikleri, tanımlar ve sınıflamalar 
// Akademik Orta Doğu, 2009, № 2. 
Aydın M.S. Fazlurrahman ve İslam modernizmi // İslami Araştırmalar. 1990, № 4. 
Aydın  Ş. M. Medreselerin Gerileyiş Sebepleri Üzerine // Erciyes Üniversitesi 
İlahiyyat Fakültesi Dergisi, Kayseri: 1987, № 4. 
Bulaç A. İslam ve fundamentalizm / II. Uluslararası İslam Düşüncesi Konferansı. 
İstanbul:  İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 
1997. 
Çelikel B. Fazlur Rahman`da Eğitimin Tanımı ve Hedefleri // Dokuz Eylül 
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2008, № 27. 
Çelikel B. Fazlur Rahman`ın Geleneksel İslami Eğitim Eleştirisi // Dokuz Eylül 
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2008, № 27. 
Ercins, G. Küreselleştirici modernliğin bir antitezi: Fundamentalizm // 
Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 2009, № 1. 
Əbu Davud, Sünən. 
Günay Ü. İslam Dünyasında Gelenek, Değişme, Modernleşme ve Fundamentalist 
Eğilimler, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 1998, № 8. 
Hamid T. The collected works of Tawfik Hamid: Observations on Radicalized 
Islam: Understandig Radical Islam. 2011. 
Hanafi H. Islam and westernization / I. Uluslararası Kutlu Doğum İlmi Toplantısı, 
İslam, Gelenek ve Yenileşme = Islam, Tradition and Change, İstanbul: TDV İslam 
Araştırmaları Merkezi Yayınları, 1996.  
Hanafi H. Modern muhafazakarlığın ve islam fundamentalizminin kökeni, 
çevirern Şerif Esendemir // Tezkire: Düşünce, Siyaset, Sosyal Bilim, 2000, № 17. 
Hanafi H. The Origin of Modern Conservatism and Islamic Fundamentalism / 
Islamic Dilemmas: Reformers, Nationalists, Industrialization: The Southern Shore of 
the Mediterranean (editor: Ernest Gellner), Berlin: Mouton Publishers, 1985. 

---

i.f.d., dos. Mübariz Camalov
 
 
40
Hızlı M. Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler // Uludağ 
Üniversitesi İlahiyyat Fakültesi Dergisi, 2008, № 1. 
İbn Mənzur. Lisanul-ərəb: XIV c., Beyrut. 1963. 
İslam Ansiklopedisi: 44 cilddə, XXXVII c., İstanbul, 2009.  
İşcan M. Gazalinin ihya ve ıslah düşüncesine genel bir bakış // Diyanet İlmi 
Dergisi. 2011. 
Kırkız M. Medreseler ve Ezher’de İslami İlimler (Medrese Müfredatıyla Ezher’in 
Müfredatının Karşılaştırılması) / Medrese ve İlahiyat Kavşağında  İslami  İlimler, 
Bigöl, 2013. 
Kirman A. Sekülerleşme Perspektifinden Dini Fundamentalizm // Uluslararası 
Sosyal Araştırmalar Dergisi = The Journal of International Social Research, 2008, № 
2, s. 
Öz S. Sosyolojik bir olgu olarak dini ihya hareketleri // Çukurova Universitesi 
İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, c.3, № 1. 
Rahman F, İslami Yenilenme Makaleler I. (tərcümə: Adil Çiftçi). Ankara: Ankara 
Okulu, 2004. 
Rahman F. İslam ve Çağdaşlık: Fikri Bir Geleneğin Değişimi, (tərcümə: 
Açıkgenç A., Kırbaşoğlu M.H.), Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002. 
Rahman F. İslam, (tərcümə: Dağ M., Aydın M.) Ankara: Ankara okulu yayınları, 
2008.  
Sezen A. Üniversite öğrencileri örnekleminde iman gelişimi ve dinsel 
fundamentalizm arasında ilişkiler üzerine bir çalışma: Doktorluq dis. 2008. 
Sönmez M. İhyacılığın doğuşu ve bazı önemli temsilcileri (Gazali, İbn Teymiye, 
Birgivi ve Muhammed İbn Abdulvahhabın ihyacı yönlerine kısa bir bakış) // EKEV 
Akademi Dergisi. 2001, № 1. 
Voll J. Modernizm ve fundamentalizm: İslam tarihinde yenilenme ve reform / 
İslam ve Modernizm: Fazlur Rahman tecrübesi, İstanbul:  İstanbul Büyükşehir 
Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1997. 
Voll J. Modernizm, fundamentalizm ve hermönetik / İslam ve Modernizm: Fazlur 
Rahman tecrübesi, İstanbul:  İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire 
Başkanlığı Yayınları, 1997. 
Yaparel R. Dinsel fundamentalizm / Din-kültür ve çağdaşlık, Ankara: Türkiye 
Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi. 2007. 
 
 

---

Dini radikalizm və klassik İslam təhsil sistemi: Fəzlur Rəhmanın görüşləri əsasında
 
 
41
 
XÜLASƏ 
 
DİNİ RADİKALİZM VƏ KLASSİK İSLAM TƏHSİL SİSTEMİ:  
FƏZLUR RƏHMANIN GÖRÜŞLƏRİ ƏSASINDA 
 
İslam dünyası son bir neçə onillikdən bəri dini radikalizmdən ciddi mənada 
təsirlənmişdir. İslam cəmiyyətlərində bu təsirin izlərini siyasi, iqtisadi, sosial və sair 
sahələrdə görmək mümkündür. Dini radikalizmi meydana çıxaran səbəblərdən ikisi 
ənənəvi din anlayışı ilə modernizmin toqquşması və dini təhsil sisteminin köhnəlməsi 
olmuşdur. Xüsusilə dini təhsil sistemi reforma ehtiyac duymaqdadır. Bu məqalədə 
dini radikalizmin əsas xüsusiyyətləri, yaranma səbəbləri və qarşı  tədbir kimi dini 
təhsil sistemi araşdırılmış, İslam təhsil sisteminin reform zərurəti və imkanları Fəzlur 
Rəhmanın fikirləri əsasında göstərilmişdir. 
 
SUMMARY 
 
FAZLUR RAHMAN`S STAND POINT ON RELİGİOUS RADİCALİSM AND 
THE ISLAMİC EDUCATİONAL SYSTEM 
 
The Islamic world has been substantially affected by radicalism for the few 
decades. We can observe areas of this influence in the political, economical fields and 
etc. The two of the reasons that led to religious radicalism are clash of the traditional 
perception of religion with modernity and the loss of the religious education its 
actuality. Especially the method of the religious education needs reform. In this article 
we discuss basic characteristics of religious radicalism, reasons of occurrence of the 
radicalism and how to overcome its effects. Finally, we argue that there is necessity 
for reform of the Islamic educational system and lay out its perspectives possibilities. 
 
 
 

---