Microsoft Word fiz-9 mv az capa docx

187 
 
Dərs 89/Mövzu: 
NÜVƏ REAKSİYALARI 
 
Maraqoyatma mərhələsinə dərsliyin A blokundakı tarixi elmi məlumatı verməklə başla-
maq tövsiyə olunur. Bu zaman müzakirə üçün mətnin sonundakı suallardan istifadə etmək 
məqsədəuyğundur.  
Tədqiqat sualı
:
 “Nüvənin müxtəlif yüklü zərrəciklərlə qarşılıqlı təsiri nəticəsində nə baş 
verə bilər?”  
Araşdırma zamanı şagirdlər dərslikdə verilən ilk nüvə reaksiyası haqqındakı mətn və re-
aksiyanın özü ilə tanış olurlar. Sonra isə müstəqil olaraq alüminium 
 nüvəsinin neytronla 
bombardman edildikdə bir 
 - zərrəciyi (
) şüalanmış və yeni Y nüvəsi alınmışdır. Nüvə 
reaksiyasından alınan Y elementi, onun kütlə və yük ədədləri təyin edilir:  
Həlli: 
→
,  Z=11, A=24. 
Məsələnin həllinin kiçik qruplarda icra olunması məqsədəuyğun hesab edilir. Tapşırıq BİBÖ 
üsulu ilə  həyata keçirilə bilər. Araşdırma başa çatdıqdan sonra dərslikdə verilən suallar 
müzakirə oluna bilər. Müzakirə üçün aşağıdakı suallardan da istifadə etmək olar: 
– Nüvə reaksiyası kimyəvi reaksiyadan nə ilə fərqlənir? 
– Nüvə reaksiyasında alınan məhsullar nədən asılı olur? 
Sonra qruplar C blokunda verilmiş  mətnlə  “Ziqzaq”  metodu (hissələrə bölmək) ilə tanış 
olurlar. Hər bir “Ekspert qrupu” dərsin əsas məzmununun öyrənilməsi üçün aşağıda verilən 
müddəalardan biri üzrə mətnlə tanış olur. Sonra “Doğma qrup” larda tədqiqat işini tamam-
layırlar.  
Dərsin məzmunu ilə şagirdlər aşağıdakı müddəalar əsasında tanış olurlar: 
1. Nüvə reaksiyası  
2. İzotopun zərrəciklərlə bombardman edilməsi 
3. Elementar zərrəciklərin sürətləndiricisi 
4. Kütlə və yük ədədlərinin saxlanması qanunu 
Təklif olunan cədvəl və sxemlər.  
 
 
Alt 
STANDARTLAR 
2.2.1. Təbiətdəki əlaqəli sistemlərdə elektromaqnit və nüvə qarşılıqlı 
təsirinin rolunu izah edir.  
2.2.2. Elektromaqnit və nüvə qarşılıqlı təsirinə dair məsələlər qurur və 
həll edir 
Təlim  
NƏTİCƏLƏRİ 
 Atom nüvəsinin zərrəciklərlə qarşılıqlı təsirindən digər atom nüvəsinə 
çevrilmə reaksiyalarını yazır. 
 Kütlə və yük ədədlərinin saxlanması qanununa aid keyfiyyət xarakterli 
məsələlər qurur və həll edir. 

---

188 
 
 
 
“Yaradıcı  tətbiqetmə” mərhələsində qruplar D blokunda verilən reaksiyaları tamamla-
yır: 
→
; 
→
2
. 
 
İnternet resurslar: 
1. https://www.youtube.com/watch?v=mBdVK4cqiFs 
2. https://www.youtube.com/watch?v=S4bWMhdz5yE 
 
Qiymətləndirmə.  Aşağıdakı meyarlar əsasında təlim məqsədlərinə nail olmaq dərəcəsini 
müəyyən etmək olar
.  
 
M-lar 
I 
səviyyə 
II 
səviyyə 
III 
səviyyə 
IV 
səviyyə 
Reaks
iyay
azm
a 
Atom nüvəsinin 
zərrəciklərlə qarşılıqlı 
təsirindən digər atom 
nüvəsinə çevrilmə 
reaksiyalarını səhv 
yazır. 
Atom nüvəsinin 
zərrəciklərlə qarşılıqlı 
təsirindən digər atom 
nüvəsinə çevrilmə 
reaksiyalarını qeyri- 
dəqiq yazır. 
Atom nüvəsinin 
zərrəciklərlə qarşılıqlı 
təsirindən digər atom 
nüvəsinə çevrilmə 
reaksiyalarını əsasən 
doğru yazır. 
Atom nüvəsinin 
zərrəciklərlə qarşı-
lıqlı təsirindən digər 
atom nüvəsinə 
çevrilmə reaksiya-
larını sərbəst yazır. 
M
əs
əl
əh
əlle
tm
ə 
Kütlə və yük ədədləri-
nin saxlanması qanu-
nuna aid keyfiyyət xa-
rakterli məsələlər qu-
rub və həll etməkdə 
çətinlik çəkir. 
Kütlə və yük ədədlə-
rinin saxlanması qa-
nununa aid keyfiyyət 
xarakterli məsələlər 
qurur və az səhvlərə 
yol verməklə həll 
edir.  
Kütlə və yük ədədlə-
rinin saxlanması qa-
nununa aid keyfiyyət 
xarakterli məsələlər 
qurur və qismən 
doğru həll edir.  
Kütlə və yük ədədlə-
rinin saxlanması qa-
nununa aid keyfiyyət 
xarakterli məsələlər 
qurur və doğru həll 
edir. 
 
Dərsin sonunda iş vərəqləri yığılır və şagirdlərin portfoliosuna əlavə olunur. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zərrəcik 

---

189 
 
Dərs 90/
 
MƏSƏLƏ HƏLLİ 
 
Burada çalışma 4.5-dəki tapşırıqlar həll oluna bilər: 
1.Verilir Həlli 
,
. . ., 
,
. . ., 
,
. . ., 
? 
, 
∙ 931,5
, 
∙ 931,5
. 
Hesablanması 
∙
,
 
∙ ,
∙ ,
,
. . .∙ 
, 
 
,
∙ 
,
,
. 
 
2. Cavab: 
∆
0,0085445  . . . ;
0,0085445 ∙ 931,5
7,9592
; 
7,9592
3
2, 6531
. 
 
3. Cavab: 
1) 
→
 
2) 
→
 
3)  
→
 
4)
→
3 ∙
 
 
4. Cavab: 
1) 
→
 
2) 
→
 
3) 
→
 
4) 
→
2 ∙
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---