Microsoft Word qeydl?R X cild son

___________________________________________________ 

 

131

birləşdirmişdir.  Əlverişli coğrafi mövqedə yerləşməsi və  zən-

gin maddi sərvətlərə malik olması sayəsində Azərbaycan 

qədim zamanlardan dünya ölkələri arasında iqtisadi və mədəni 

əlaqələrdə mühüm yer tutmuşdur. XX əsrin sonunda Azər-

baycan Respublikasının Prezidenti Heydər  Əliyevin Böyük 

İpək Yolunun yenidən dirçəldilməsi ideyasını irəli sürməsi 

bütün dünyada, xüsusilə də Böyük İpək Yolu üstündə yerləşən 

ölkələrdə böyük maraqla qarşılandı. Bu məqsədlə 1998-ci ilin 

sentyabrında Bakıda 33 dövlətin və Avropa Birliyinin iştirakı 

ilə beynəlxalq konfrans keçirildi. TRASEKA proqramı çərçivə-

sində nəzərdə tutulan Asiya-Qafqaz-Avropa ticarət dəhlizinin - 

Böyük İpək Yolunun bərpasının və onun imkanlarından hamı-

lıqla bəhrələnməyin vacibliyi qeyd olundu. C.11- 342; C.12- 5; 

C.13- 194; C.14- 283, 323, 340, 341, 359, 362, 363, 366, 369, 

383, 388, 410, 411, 417, 425, 426, 438, 443, 450, 451; C.15- 

144, 187, 190, 193, 194, 448;  С.16- 14, 119, 142, 162, 187, 

212, 340, 345, 350, 356, 371, 430, 431, 443, 484; C.17- 37, 38, 

90, 94, 97, 99, 101, 105, 183, 243, 244-292, 411, 412, 414; 

C.18- 8, 67, 89-92, 204, 206, 363, 449, 468, 477; C.19- 156, 

157, 350, 351, 352, 457; C.20- 23, 58, 70, 81, 82, 83, 84, 85, 

94, 139, 182, 243, 275, 286, 329, 330, 351, 412; C.21- 11, 107, 

147, 356, 388-389; C.22- 87, 105, 106, 148, 330, 347, 368, 

369, 378; C.23- 164, 165, 227, 235, 236, 299, 301, 303, 313, 

323; C.24- 162, 323, 329, 330, 338, 364, 376, 404, 405; C.25- 

96, 97, 134, 208, 268, 369, 372, 393; C.26- 29, 45, 118, 143, 

152, 153, 158, 201; C.27- 216; C.28- 95, 117, 118, 127, 135, 

292, 295, 296. 

626.

 

“İpoteka” - krediti-dövlət tərəfindən vətəndaşların 

tikintisinin kreditləşdirilməsi. С.16- 468. 

627.

 

İraq-Küveyt müharibəsi - 1990-cı ilin avqustunda 

İraq ordusu Küveyti işğal etdi. 1991-ci ilin fevralında isə ABŞ 

başda olmaqla, çoxmillətli silahlı qüvvələr tərəfindən Küveyt 

azad edildi. Səddam Hüseyn məcbur olub öz hərbi silahlı qüv-

vələrini Küveytdən çıxartdı. C.20- 120. 

---

___________________________________________________ 

 

132

628.

 

İran İslam İnqilabı - İranın daxilində Milli Cəbhə-

nin, xaricdən isə ruhanilərin Fransada mühacirətdə olan başçısı 

Ayətüllah Ruhulla Xomeyninin rəhbərlik etdiyi ümumxalq 

hərəkatı. Bu hərəkat getdikcə gücləndi və 1979-cu ildə  Şah 

(Məhəmməd Rza Pəhləvi) ölkəni tərk etdi. Mühacirətdən vətə-

nə qayıtmış imam Xomeyni İran İslam Respublikasını elan et-

di. C.14- 234-237; C.19- 139-142; C.21- 170; C.22- 171; C.25- 

57-61. 

629.

 

İran, İran İslam Respublikası - Cənub-Qərbi Asiya-

da dövlət. Sahəsi 1,65 milyon km

2

, əhalisi 62,2 milyon nəfər-

dir. Paytaxtı Tehran şəhəridir. İnzibati cəhətdən 24 ostana bölü-

nür. Ali qanunverici hakimiyyət orqanı 4 il müddətinə seçilən 

Xalq  Şurası  Məclisidir. Dövlətdə  ən yüksək rəsmi  şəxs Prezi-

dentdir. Hökuməti Baş nazir təşkil, Prezident isə  təsdiq edir. 

C.13- 35, 36, 93, 127, 184, 309, 310, 311, 312-386, 426; C.14- 

14, 80, 84, 228, 234, 237, 265, 363, 399, 404, 421, 427; C.19-

89, 139-142, 151, 391; C.20- 18, 66, 74, 105, 122, 123, 137, 

160, 292-296, 419, 420, 463; C.21- 112-137, 165-179, 366; 

C.22- 24, 25, 29, 160-172, 184, 189, 198, 210, 247, 272, 299-

306; C.25- 28, 29, 57-62, 84, 92, 101, 124, 126, 127, 251, 274, 

303, 304; C.27- 17, 23, 35-58, 196, 198-203, 282; C.28-23, 24, 

32, 35, 45, 70-106, 178, 231. 

630.

 

İren Məlikova (d.1917) - filologiya elmləri dokto-

ru, professor. H.Zərdabinin nəvəsi. Petroqradda anadan olmuş, 

sonra isə valideynləri ilə xaricə mühacirət etmişdir. Hazırda 

Strasburqda yaşayır. Qərbi Avropada çıxan “Türkika” - türko-

logiya jurnalının baş redaktorudur. O, həmçinin xaricdə yaşa-

yan azərbaycanlılar haqqında yazılmış memuarların müəllifidir. 

Bakı Dövlət Universitetinin fəxri doktorudur. C.10- 324-325. 

631.

 

İrəvan xanlığı  - XVIII əsrin ortalarında Cənubi 

Qafqazda, keçmiş Çuxursəd bəylərbəyliyi ərazisində yaranmış 

müstəqil Azərbaycan feodal dövləti: Ağrıdağ düzənliyinin 

Göуçə gölü hövzəsini və Araz çayından cənub-qərbə doğru 

uzanan ərazini əhatə edirdi. Azərbaycanın cənub-qərbində yer-

ləşən bu xanlıq paytaxtı İrəvan şəhəri olmaqla inzibati cəhətdən 

---

___________________________________________________ 

 

133

15 mahala bölünürdü, İrəvan xanlığı 1747-1797-ci illərdə müs-

təqil dövlət olmuş, 1797-1828-ci illərdə  İranın hakimiyyəti 

altında olmuşdur. Türkmənçay müqaviləsinə (1828) görə Rusi-

yanın tərkibinə keçmişdi. Bu zaman İrəvan xanlığı  ərazisində 

420-dən çox kənd dağıdılmış, 10 minlərlə azərbaycanlı  əhali 

məhv edilmişdi. C.22- 195. 

632.

 

İrəvan,  Rəvan, Erivan,  Yerevan - orta əsrlərdə  və 

yeni dövrdə (1918-ci ilin mayın 29-dək  İrəvan) Azərbaycan 

şəhəri. XVI əsrin  əvvəllərində  Zəngi çayı sahilində dağlarla 

əhatə olunmuş düzənlikdə salınmışdır.  İrəvan  şəhəri dəfələrlə 

Səfəvi və Osmanlı qoşununun hücumlarına məruz qalmış, gah 

bu, gah da o biri dövlətin tərkibinə qatılmışdı.  İkinci Rusiya-

İran müharibəsi (1826-1828) dövründə, Türkmənçay müqavilə-

sinə (1828) əsasən, Rusiyaya birləşdirildi. XIX əsrin 20-30-cu 

illərində İran və Türkiyədən köçürülmüş çoxlu erməni İrəvanda 

yerləşdirilmişdi. 1918-ci ilin mayında Daşnaksutyun partiyası 

liderlərinin başçılığı ilə Ermənistan Respublikası yarandı. 

1918-ci il mayın 28-də yaradılmış Azərbaycan Xalq Cümhuriy-

yəti hökuməti mayın 29-da keçirdiyi iclasında  İrəvan  şəhərini 

“paytaxtı” olmayan Ermənistan Respublikasına güzəştə getdi. 

C.14- 76; C.15- 329; C.18- 375; C.19- 144, 148, 152; C.22- 

198, 286; C.25- 99, 130; C.26- 90. 

633.

 

İrina Konstantinovna  Arxipova  (d.1925) - rus 

müğənnisi. SSRİ Xalq artisti, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, Bey-

nəlxalq Musiqi Xadimləri  İttifaqının prezidenti. Dövlət və 

Lenin mükafatları laureatı.  C.13- 294; C.26- 109-110; C.27- 

164, 167. 

634.

 

İrşad  Əliyev,  İrşad Nadir oğlu  Əliyev (d.1944) - 

1992-1994-cü illərdə Respublika Qaçqınlar və Köçkünlərlə  İş 

üzrə Dövlət Komitəsinin sədri, 1994-cü ildən 2004-cü ilə qədər 

Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı naziri olmuşdur. 

Beyləqan rayonunun İcra başçısıdır.  C.10- 381, 388, 405; 

C.18- 181; C.22- 304, 306. 

635.

 

İsa,  İusus Xristos - xristianlığın  əfsanəvi banisi. 

Xristianlığın təliminə görə İsa “allah insandır” və “allah oğlu-

---