Microsoft Word semil sadiq-?d?biyyatla bütövl?smis s?xsiyy?tl?r
Yüklə 1,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
128 kitabda. Tale birliyi, əbədi yazıçılıq birliyi, gələcək həyat birliyi böyük, nadir xoşbəxtlikdir... 7 Elə bu cümlədən ürəklənib kitabın adını da təklif etdim: “İlan dərəsi”. Bir az düşündü və “olar” dedi. Çünki təklifi etdiyim zaman kitabın üz qabığının dizaynını da aparmışdım. “Ağ gəlini yaxşı fikirləşmisiniz”, – dedi. Zəif görən gözləri ilə ƏsƏlmənin təsvir edildiyi rəsmə baxıb: “Bunu daha yaxşı oxşatmısınız”, – dedi. Bu, ikimizin də gülüşünə səbəb olmuşdu. Azərbaycan ədəbiyyatında çox böyük rezonans doğuran “İdeal” əsəri haqqında, demək olar ki, ölkə- mizin ən böyük alimləri öz tənqidi fikirlərini yazmış- dır. Akademik İsa Həbibbəyli “İsa Hüseynovdan İsa Muğannaya: Axırıncı əlyazma və bütöv dünya” mə- qaləsində qeyd edir ki, “İsa Hüseynovun yaradıcılığı Azərbaycan bədii nəsrinin böyük ustadı Cəlil Məm- mədquluzadə ilə altmışıncı illər ədəbi nəslinin arasın- da körpü funksiyasını daşıyır. İsa Hüseynovun əsər- ləri Azərbaycan altmışıncılarının möhtəşəm bir prolo- qudur. Sanki, İsa Hüseynov doğma və yad adamlar haqqındakı qənaətlərini, yazıçı təəssüratlarını Azər- baycan altmışıncılarına təhvil verib, özü tamam yeni bir sahə ilə, “İdeal” romanı ilə və onun davamı olan yeni dünyanı təsvir etməklə məşğul olmağa keçmiş- dir. “İdeal” yalnız İsa Hüseynovun yaradıcılığında 7 Şəmil Sadiq. “Odərlər” romanı. İsa Muğanna. Ali roman. (Bakı, Hədəf Nəşrləri 2013.) 129 deyil, geniş mənada Azərbaycan ədəbiyyatında özü- nəməxsus bir istiqamətdir”. 8 İsa Hüseynovun birdən-birə İsa Muğanna olduğu- nu düşünən və yazanlar da az olmamışdır. Amma onun ta doğulandan Muğanna olub, sivilizasiyanın yaradılışından xəbər verən Muğlardan olması nəsil- nəcabətinin keçdiyi həyat yolundan görünür. İsa Mu- ğanna doğulduğu gündən İsa Əfəndi olmuşdur. Hər şeyi bilən ağa, üləma, sayğıdəyər, bilgiyə sahib anla- mında işlənən “Əfəndi” kəlməsi İsa Muğanna doğu- landa ona verilən ilk ad idi. İlahi bir səs bu adı İsa Muğannanın ata qohumu Hilal xalaya dedizdirib. Müəllif bunu özü belə qeyd edir: “Hilal xala sevinclə xeymədən eşiyə atılıb, deyib: – Gözün aydın, ay Omar ağa, İsa əfəndi gəldi!” İsa Əfəndi Muğannanın əmisi olmuşdur. Tarixi sirləri varisləri ilə gələn nəsil- lərə ötürən Muğlar, Muğannalar İsa Əfəndiyə “Nəslin Günəşi” deyərlərmişlər. Çünki o, SafAğ elminin bili- cisi və bu elmi gənclərə çatdırmaqda görəvləndirilən bir şəxs idi. O, dövrü üçün çox təhlükəli “İstoriya İs- lama” kitabını yazmışdır. Yaradılışın sirlərini qəlbin- də daşıyan, amma bildiklərinin hamısını OdƏrlərə ötürə bilməyən bir SafAğ alimi idi. Çünki vaxtsız və- fat etmişdir. Bu şanlı və müqəddəs iş İsa Muğannanın çiyninə düşdü və o, bu şərəfli işi ləyaqətlə, yolundan dönmədən həyata keçirdi. Mehdi Hüseynə “Anadil ötəndə” öçerkinə görə “atamı daha yaxşı tanıyı- ram”deyib öz gördüklərindən yazan İsa Muğanna ömrünün sonuna qədər gördükləri və eşitdiklərindən 8 "Ölümdən sonrakı həyat". İsa Həbibbəyli. İsa Hüseynovdan İsa Muğannaya: Axırıncı əlyazma və bütöv dünya. (Bakı Hədəf Nəşrləri.) 130 başqa heç nə yazmadı. Gördükləri onun həyatına bi- çilən yaşam, eşitdikləri isə Bağ atanın ona babaları, ataları və işıq vasitəsi ilə dedikləridir. İsa Muğanna- nın yazdıqlarını anlamayan, dərk edə bilməyən şəxs gərək, onun 81 yaşında yazdığı “Həyatımdan səhifə- lər” oçerkini oxusun. O bir OdƏr nəslinin şəcərəsini, dərk etdiyi həqiqətləri bu əsərində yazmış, o əsərləri niyə və necə qələmə aldığını pafossuz qeyd etmişdir. Bu oçerk İsa Muğannanın yaşadıqlarını və yazdıqla- rını özündə əks etdirən bir tezisdir sanki. İsa Muğanna möcüzəli bir şəxsiyyətdir. “Həyatım- dan səhifələr”i oxuyanda bir hadisə oxucunu mistika ilə tarixi gerçəkliyin vəhdətində vəcdə gətirir. Çünki “Həyatımdan səhifələr” nə qədər tarixə söykənən bir oçerk olsa da, bir o qədər də mistik inancı ehtiva edir. Əsərdən bir daha İsa Muğannanın Hüseynovdan Mu- ğannaya çevrilməsinin təsadüfi olmadığının şahidi oluruq. Müəllifin həyatında baş verən həqiqətləri mistik bir yozumla təqdim etməsi qeyri-adi düşüncə sahibi olduğunu ortaya çıxarır. “Postmodernist mətn- lərdə məqsəd hadisəni danışmaq deyil, hadisənin ya- ratdığı duyğuları anlatmaqdır ki, bu da “yalnızlıq, gerçək həqiqət, depressiya” kimi duyğuların ifadəsi- dir“. 9 Əsərdən məlum olur ki, İsa Muğannanın və ömür- gün yoldaşı Firuzə xanımın valideynləri rəhmətə ge- dəndən sonra həm özünün 6 bacı-qardaşı, həm də Fi- ruzə xanımın 6 bacı – qardaşını evləndirib köçürmək 9 İsmayıl Şıxlının tanış etdiyi İsa və Firuzə Muğannalar. 2014.06.22. http://modern.az/articles/59560/1/ 131 bu kişinin müqəddəs vəzifəsi olur. Onları evləndirib yola salandan sonra, yəni evləndikdən 20 il sonra hə- yatının sevinci-Sevinc adlı qızı dünyaya gəlib. Bu, doğrudan da, bir möcüzədir. İsa Muğannanın vəfatın- dan sonra Firuzə xanım bu müəmmalı həyat tərzinə bu cür qiymət verir: “İsayla o qədər ağrılı-acılı gün- lər gördük ki... İsanın da, mənim də atam müharibə- yə gedib qayıtmadılar. Davud Nəsib adında şair var idi, tanıyırdınızmı? Bax, o, kiçik qardaşım idi. Atam elə onun ancaq üzünü görə bildi. Onların evində İsa böyük uşaq idi, bizim evdə də mən. Onların hamısını böyüdüb ali təhsil verdik, ailə sahibi elədik. Amma, demək olar ki, indi onların böyük əksəriyyəti dünya- dan köçüb. Mən bilmirəm nədir günahımız ki, onlar bizdən qabaq köçdülər, axıra qalan biz olduq”. 10 Bundan sonra isə “Yanar ürək”, “İdeal”, “Doğma və yad adamlar”, “İsahəq, Musahəq” yazılır, cəmiy- yət İsa Hüseynovu İsa Muğanna olaraq tanıyır. Bu, o zaman olur ki, İsa Muğanna şəcərənin layiqli yaşama- sını təmin edir. Seçilmiş olduğunu sübut edir. Beləcə gah silsilənin çağdaş nümayəndəsi Səmədi, gah da ən qədim nümayəndələri-ƏsƏlməni (Süleyman peyğəm- bəri), ƏsƏlEyi (İsa peyğəmbəri) BağhəmOdu (Mə- həmməd peyğəmbəri), ÜnƏsimi (Nizami Gəncəvini), Nəsimini yazdı. Yazdı və qəbiristanlığa çevrilmiş be- yinləri SafAğ işığı ilə işıqlandırmağa çalışdı. Amma bəzi qəbiristanlıqlar bunu dərk edə bilmədi. İsa Mu- ğannanın ağlını itirdiyini söylədi və yazdı. Düzdür, İsa Muğannanın SafAğ elmi haqqında dedikləri bir 10 Xalq Qəzeti. 4 may 1997. Faciənin kökü. Yüklə 1,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|