Microsoft Word siyasi sistem son sss doc

Яли Щясянов, Адил Вялийев

 

 

198 

nəticəsində  qəbul edilmiş yeni Konstitusiya (1998, 2007 və 

2011-ci illərdə edilmiş dəyişikliklərlə) qüvvədədir.  

İnzibati bölgüsü: Qazaxıstan Respublikası 14 əyalətə (Ka-

raqanda, Akmoli, Aktobe, Almatı, Şimkent, Qızılorda, Jambul, 

Pavlodar, Kostanay, Şərqi Qazaxıstan,  Şimali Qazaxıstan, 

Cənubi Qazaxıstan, Qərbi Qazaxıstan və Manqıstau), iki 

əyalət statusunda şəhərə  (paytaxt Astana və ölkənin  ən böyük 

şəhəri olan Almatı), 83 şəhərə  (o cümlədən, RF-nin federal 

əhəmiyyətli Baykonur şəhərinə), 160 yaşayış məntəqəsinə, 200 

qəsəbəyə, 7743 kəndə bölünür. 

Dövlət başçısı:  Mövcud Konstitusiyaya əsasən  çox geniş 

səlahiyyətlərə malik olan dövlət başçısı və Silahlı Qüvvələrin 

ali baş komandanı olan Prezident ümumxalq səsverməsi yolu 

ilə, birbaşa və gizli seçkilərdə 7 il müddətinə seçilir.  

Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti ölkənin daxili və 

xarici siyasətinin  əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirir, haki-

miyyətin bütün orqanlarının razılaşdırılmış  fəaliyyətini təmin 

edir. Parlamenti buraxmaq və yeni seçkilər təyin etmək, Par-

lamentin razılığı ilə Baş naziri və hökumət üzvlərini, eləcə də 

digər yüksək vəzifəli  şəxsləri təyin etmək, dövlət proqram-

larını  və beynəlxalq müqavilələri imzalamaq, zəruri hallarda 

ölkədə fövqəladə vəziyyət tətbiq etmək və s. məsələlər dövlət 

başçısının səlahiyyətlərinə aiddir. 

Qazaxıstanda sonuncu Prezident seçkiləri 3 aprel 2011-ci il 

tarixində keçirilmişdir və Nur Otan Partiyasının lideri Nursultan 

Nazarbayev  95.5% səs toplayaraq ardıcıl olaraq 4-cü müddətə 

Prezident seçilmişdir.  

27 iyun 2000-ci il tarixində Qazaxıstan Parlamenti ölkənin 

birinci Prezidenti və onun hüquqları haqqında qanun qəbul 

etmişdir. Qanuna görə Nursultan Nazarbayev istefaya getdikdən 

sonra xalqa müraciət etmək, Parlamentdə və Hökumətin iclasla-

rında çıxış etmək, Təhlükəsizlik Şurasının üzvü olmaq və Qaza-

xıstan xalqları Məclisinə başçılıq etmək hüquqlarına malikdir. 

---

ДЦНЙА ЮЛКЯЛЯРИНИН МЦАСИР СИЙАСИ СИСТЕМЛЯРИ

 

 

 

199 

Qanunverici hakimiyyət: Senat (Yuxarı Palata) və Məclisdən 

(Aşağı Palata) ibarət  İkipalatalı  Parlamentdir. 47 yerlik 

Senata 7 senator ölkə Prezidenti tərəfindən təyin edilir, digər 

üzvlər ümumi seçkilər nəticəsində, hər vilayətdən iki nəfər 

olmaqla 6 il müddətinə seçilir. 

Qazaxıstan Parlamenti Prezidentin təklifi əsasında Konsti-

tusiyaya dəyişiklik edir, dövlətin büdcə  və proqramlarını, ha-

belə hökumətin hesabatların təsdiq, qanunları qəbul edir, mü-

haribə və sülh təşəbbüsü ilə çıxış edir, beynəlxalq müqavilələri 

ratifikasiya edir.  

Senatın hazırkı sədri 15 aprel 2011-ci ildən etibarən Kayrat 

Mamidir. 

67 yerlik Məclisə (Aşağı Palata) 57 üzv birmandatlı dairə-

lərdən ümumi seçkilər yolu ilə, digər 10 deputat isə proporsio-

nal sistem əsasında partiya siyahıları üzrə 5 il müddətinə 

seçilirlər.  

Məclisin hazırkı  sədri 2012-ci ilin yanvar ayının 20-dən 

Nurlan Niqmatulindir.  

Aşağı Palataya 2012-ci il yanvar ayının 15-də keçirilmiş 

sonuncu seçkilərdə iştirak etmiş 7 siyasi partiyadan yalnız 3-ü 

Məclisdə təmsil olunmaq hüququ əldə etmişdir: 

Nur Otan Partiyası (83 deputat), 

Ak Yol Partiyası (8 deputat), 

Qazaxıstan Xalq Kommunist Partiyası (7 deputat), 

Adilet Partiyası , 

Auıl Partiyası, 

Azat Partiyası, 

Qazaxıstan Vətənpərvərlər Partiyası. 

İcraedici hakimiyyət:  Hökumətə  rəhbərliyi həyata keçirən 

Baş nazir, Dövlət katibi, Baş nazirin birinci müavini və 

Nazirlər Kabinetinin digər üzvləri  (nazirlər) Prezident tərə-

findən təyin edilir. Dövlət başçısı icra hakimiyyətini Nazirlər 

Kabinetinin vasitəçiliyi ilə həyata keçirir.  

---

Яли Щясянов, Адил Вялийев

 

 

200 

24 sentyabr 2012-ci ildən etibarən Qazaxıstan Respublika-

sının Baş naziri Serik Axmetovdur. 

Məhkəmə hakimiyyəti:  Hüquqi sistem mülki hüquq sis-

teminə  əsaslanır. Məhkəmə hakimiyyəti  Ali Məhkəmə  və 15 

üzvü  (5 hakim Prezident, 5 üzv Yuxarı palata və 5-i Məclis 

tərəfindən təyin olunur) 13 il müddətinə  təyin edilən 

Konstitusiya Şurası tərəfindən həyata keçirilir. Ölkədə vilayət, 

şəhər, rayon, hərbi və ixtisaslaşmış  məhkəmələr də  fəaliyyət 

göstərir. 

 

 

 

 

---

ДЦНЙА ЮЛКЯЛЯРИНИН МЦАСИР СИЙАСИ СИСТЕМЛЯРИ

 

 

 

201 

QVATEMALA 

 

 

 

  

 

 

Ümumi məlumat:  Avropalıların gəlmələrinə  qədər yerli 

hindu qəbilələrinin məskunlaşdığı hazırkı  Qvatemala  ərazisi, 

ispanlar tərəfindən XVI əsrin əvvəllərində işğal edilmişdir.  

1821-ci ildə müstəqilliyini elan etmiş Qvatemala, 1823-

1839-cu illərdə  Mərkəzi Amerika Birləşmiş  Əyalətləri Fede-

rasiyasının tərkibinə daxil olmuşdur.  

Mərkəzi Amerikada yerləşən  Qvatemala Respublikasının 

paytaxtı Qvatemala şəhəridir. 

Ölkənin  ərazisi 108,889 km², əhalisi  (2011) 13,824,463 

nəfərdir (əhali sıxlığı 129  nəfər/km²).  

Qvatemala Respublikasının rəsmi dövlət dili ispan dilidir. 

Dövlətin  İnsan  İnkişafı  İndeksi  -  0.574 – ortadır  (131-ci 

yer). 

Dövlət quruluşu: Məhdud hakimiyyətli prezident idarəet-

mə üsuluna malik respublikadır. Milli bayram günü olan müs-

təqillik günü (1821) 15 sentyabr tarixində qeyd olunur. Ölkə 

Konstitusiyası 14 yanvar 1986-cı ildən qüvvədədir.  

İnzibati bölgüsü: Qvatemala 332 bələdiyyəni özündə bir-

ləşdirən 22 departamentə  (Alta-Verapas, Baxa-Verapas, 

Çimaltenanqo, Çikimula, Peten Flores, El-Proqreso, San-

Markos, Kiçe, Eskuintla, Qvatemala, Ueuetenanqo, İsabal, 

Xalapa, Santa-Rosa və s.) bölünür. 

 Dövlət başçısı:  Ölkə  Prezidenti dövlətə  və özünün 

formalaşdırdığı Nazirlər Kabinetinə başçılıq edir. Prezident və 

ona dövlətin idarə edilməsində bilavasitə köməklik edən vitse-

---