Microsoft Word zamanin sinagi-26. 10. 16. doc
Yüklə 2,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
Z a m a n ı n s ı n a ğ ı n d a n k e ç ə n l ə r . . . 91 Salarlar Çində Syunxua, qismən də Tenxay əyalə- tində, Qansuda yaşayırlar. Bu dildə 40 mindən çox adam danışır. Salar etnonimini türkmən tayfalarından biri olan salqur//salur//salorla da bağlayırlar. Hər halda tür- kologiyada salarların türk mənşəli olması fikrini heç cür inkar etmək mümkün olmadığı halda, “Alban tarixi” əsərində bu xalqın kimliyi aydın şəkildə təhrif olunur. III. Voroşil Qukasyan A.Ş.Mnatsakanyanın digər mənasız iddialarını da zəngin faktlarla təkzib etmişdir. A.Ş.Mnatsakanyan saxta yolla erməni ədəbiyyatını qədim etmək üçün alban şairi Dəvdəki və alban tarixçisi Moisey Utilini (Kalankatuklunu) erməni müəllifləri kimi qələmə vermişdir. V.Qukasyan tarixi və filoloji faktlarla Dəvdə- kin və Moiseyin alban olduğunu sübut etmişdir. O, alban toponimik adlarının erməni dilinin lüğət tərkibində olma- dığını da tədqiq etmişdir. Doğrudan da, Dəvdəkdən, Moiseydən başqa, Mxitar Qoş, Qarakos Qanzakedzi kimi alban müəllifləri də olmuşdur. Eyni zamanda alban sözü bir etnik, toponimik ad olmaqla erməni dilinin morfoloji və qrammatik quruluşuna yabançıdır. Alban sözünün etimoloji cəhətinə və morfoloji strukturuna uyğun gələn etnik adlar türk dillərində qanunauyğun hal kimi özünü göstərir. Bu mənada alban (alb-an) sözünün tarixi-etimo- loji və morfoloji strukturu bayan (bayan), Salyan (Sal- (y)an), Qacaran (Qacar-an), avaran//abaran (avar// abar-an), Sisiyan (Sisi-(y)an) və s. sözlərdə də qorunur. B u l u d x a n X ə l i l o v 92 IV. A.Ş.Mnatsakanyan qədim alban qəbilələrini və udinləri erməniləşdirmiş və guya onların dillərinin də er- məni dili olmasını saxta bir yolla sübut etməyə çalışmış- dır. Bu mənada da V.Qukasyanın tədqiqatının nəticəsi maraqlıdır. O yazır: “...Bu, qədim Azərbaycan tarixini saxtalaşdırmaqdan başqa bir şey deyildir. Belə ki, alban dillərinin, o cümlədən də udin dilinin özünəməxsus qrammatik quruluşu, fonetik və leksik tərkibi vardır” (bax: ВорошилГукасян. О некоторых вопросах исто- рии Албанской письменности и литературы (в связи с работой А.Щ.Мнацаканяна, «О литература Кав- казской Албании») – Azərbaycan SSR Elmlər Aka- demiyasının Xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası, 1968, №2, s.101). Məhz “Alban tarixi” əsərini və bütövlükdə alban- ları erməniləşdirmək həmin dövrə aid mənbələrin bizə gəlib çatmaması ilə bağlıdır. Belə bir boşluqdan erməni mütəxəssisləri istifadə edərək, albanları erməniləşdirmə- yə çalışmışlar. Bununla həm də qədim Azərbaycan ta- rixini saxtalaşdırmışlar. Ona görə ki, albanlar və alban tarixi qədim Azərbaycan tarixinin tərkib hissəsinə çevril- mişdir. Bu dövrə aid mənbələrin müxtəlif səbəblərlə bağlı olaraq dağıdılması hal-hazırda tariximizin incə- liklərini öyrənməkdə çətinlik yaradır. Əjdər Fərzəliyə görə, dünya Tanrıdan başlanır. Tanrıdan sonra ən qədim olan dünyadır. Dünyada isə ən qədim əlifba Orxon-Yenisey əlifbası və Gəmiqaya- Z a m a n ı n s ı n a ğ ı n d a n k e ç ə n l ə r . . . 93 Qobustan əlifbasıdır. Hər ikisinin hələ də açılmayan sirləri çoxdur. Ancaq “Orxon-Yenisey əlifbası Avrasiya mühitində şərq, Gəmiqaya-Qobustan isə qərb əlifbasıdır. Elə bu səbəbdəndir ki, qədim və müasir Avropa əlifba- ları, Yaxın Şərqin bir sıra əlifbaları da Gəmiqaya- Qobustanın törəmələridir. Mən bu fikrə demək olar ki, saysız müqayisələr, tutuşdurmalar apardıqdan sonra gəl- mişəm. Bütün müqayisələrin cədvəllərini tərtib etmişəm. Müqayisələr göstərir ki, finikiya, yunan, latın, kiril, yə- hudi, ərəb, İran (pəhləvi), sanskrit, brahmi (hind) və s. əlifbaları Gəmiqaya-Qobustan əlifbasından iqtibasla yaradılmışdır”. (Əjdər Fərzəli. Gəmiqaya-Qobustan əlif- bası. Bakı, “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” Nəşriy- yat- Poliqrafiya Birliyi, 2003, s.13). 21.04.2015 B u l u d x a n X ə l i l o v 94 “Nuh tufanı və Gəmiqaya - Qobustan əlifbası” – II məqalə Qobustan abidələri barədə 1924-cü ildə məlumat verilmiş, bunu 1938-ci ildə arxeoloq İsaq Cəfərzadə aş- kara çıxarmış və 1947-ci ildən tədqiq etməyə başlamış- dır. Sonralar arxeoloqlar Firuzə Muradova və Cəfərqulu Rüstəmov bu işi davam etdirmişlər. 1973-cü ildə İsaq Cəfərzadənin müəllifliyi ilə “Qobustan” kitabı çap olun- muşdur. Bu kitabda Qobustan qaya rəsmlərinin şəkilləri verilmiş, onların barəsində ümumi məlumat öz əksini tapmışdır. İsaq Cəfərzadə Qobustan qaya rəsmlərinin e.ə.VIII minillikdən başlayaraq qayalar üzərinə həkk olunduğunu qeyd etmişdir. (İ.Cəfərzadə. Qobustan. B., 1973, s.337) Qobustan barədə sonradan Firuzə Mura- dovanın “Qobustan-Tunc dövrü” (B., 1985), Cəfərqulu Rüstəmovun “Qobustan dünyası” (B., 1994), Vəli Əliye- vin “Qədim Naxçıvan” (B.,1984), “Gəmiqaya abidələri” (B., 1992) kitabları çap olunmuşdur. Bu tədqiqatlarda belə hesab olunur ki, Qobustan qayaları üstündəki təsvir- lər qədim insanların, ovçuların, çobanların əl işləridir. Ancaq Əjdər Fərzəli qaya üzərindəki rəsmlərin inkişaf et- miş mədəniyyətin izi ilə bağlı olmasını göstərmişdir. Z a m a n ı n s ı n a ğ ı n d a n k e ç ə n l ə r . . . 95 Əjdər Fərzəli yazır: “Qobustan qayalarının rəsm və işarə- ləri heç də “ovçuların və çobanların əl işləri” olmayıb, istedadlı rəssamlar və bilicilər tərəfindən qayalar üzərin- də bədii-həndəsi-riyazi dəqiqliklə qazılmış, həkk edilmiş- dir. Bunların hamısı sözlü işarələrdir. Və ilk növbədə Tanrıçılıq, odsevərlik inamını, yer-göy əlaqələrini, kos- mik düşüncəni əks etdirir”. (Əjdər Fərzəli. Gəmiqaya- Qobustan əlifbası. Bakı, “Azərbaycan Milli Ensiklope- diyası” Nəşriyyat – Poliqrafiya Birliyi. 2013 s.11-12) Gəmiqaya abidələrini 1968-ci ildə Vəli Əliyev aşkarladı. Ancaq Qobustan və Gəmiqaya yazılarının ilk əlifba olduğunu Əjdər Fərzəli təyin etdi. O, sübut etdi ki, Qobustan və Gəmiqaya yazıları Azərbaycan – türk dü- şüncəsinin məhsuludur. Əjdər Fərzəli Qobustan, Gəmi- qaya yazıları ilə Orxon-Yenisey yazılarını müqayisə etdi, tutuşdurdu və aşağıdakı müqayisələri üzə çıxardı: I. Gəmiqaya – Qobustanda A, B, Ə, Ö, Q, Ş, P, R, T, G, F və J işarələri Orxon-Yeniseydə başqa işarələrlə təyin edilir. II. Gəmiqaya-Qobustanda hər işarə bir səsin ünvanı olduğu halda, Orxon-Yeniseydə belə deyildir. Orxon-Ye- niseydə bəzən bir səsi bir neçə işarənin toplu halı bildirir. Məsələn, K səsini 10, Ş səsini 5 işarə toplu halında ifadə edir. III. Orxon-Yeniseydə a-ə, ı-i, o-u, ö-ü saitləri müş- tərək işarələrlə bildirilir. Ancaq Gəmiqaya-Qobustan ya- zılarında bunlar fərqlidir. Yüklə 2,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|