MiRZƏ ŞƏFİ ŞƏrq qərb araşdirmalarinda
Yüklə 2,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nəzakət Əliyeva
- Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında
Nəzakət Əliyeva 62 gözəlliyi «Yusif və Züleyxa» dastanındakı Züleyxanı xatırladırdı: Hüsn idi Yusifi eyləyən şöhreyi - cahan, Eşq idi artıran o Züleyxa məhəbbətin, Hüsn ilə eşq olmasa, hasil nə dəhrdən, Bieşq kimsə anlamayıb sirri-xilqətin. xxx xxx xxx Dünyaya nikbin bir gözlə baxan, həyatın nemətlərini ancaq bu dünyada axtaran Vazeh nə ınövhum Behişti arzulayır, nə də cəhənnəm qəmini çəkir. "cəhənnəm, cənnət, huri, mələk, qılman onun nəzərində ancaq əfsanədir. Behişt üçün Allaha ibadət edən -müfti və dindarları o, «riyakar», məscidi «viranə», orada minbər üstündə avam camaata vəz oxuyan müfti və vaizləri isə fırıldaqçı adlandırır; meyxanəni məscidə, Kəbəyə qarşı qoyur. Əslində bu meyxanə şərab içilən yer deyil, Allahın yaratdığı insanın mənəvi aləmidir ki, orada Allaha itaət əsas yer tutur. M.Ş.Vazeh heç bir şeirində yaradandan əlini üzmür. Allah böyükdür, hər şeyi görən və bağışlayandır. Yalanı müfti və vaizləri müqəddəs məscidlərdə görmək istəmir. Cəhənnəm xofu ilə cənnətə bilet satan müfti haqqında deyir: Xəsisliklə vurub ömrünü başa, O dünyada cənnət axtarır nadan. Bizi cəhənnəmlə qorxudur müfti, Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 63 Qorxmaz boş sözlərdən ağıllı insan. Müftinin nə qədər olsa əfsunu, Uymaz Mirzə Şəfi ona heç zaman. xxx xxx Cənnət qapıları günün birində, Mömün bəndələrə açılan zaman, Günahlı, günahsız...hamı yerində, Gözləyər qəlbində şübhəylə güman. xxx xxx Bütün günahkarlar içində tək mən, Dayanıb dururam qara-qorxusuz. Cənnət qapısını bu dünyada sən, Açmısan üzümə, ey nazəndə qız. xxx xxx Düzlüklə alçaqlar çarpışan zaman, Alçaqlar nədənsə qazanır hər an. Çünki alçaqlarçün ən alçaq işlər, Alçaqlıq deyildir, hünərdir, hünər. Nəzakət Əliyeva 64 AZƏRBAYCAN LƏHCƏSİNDƏ TATAR MÜNTƏXƏBATINA ERMƏNİ XƏYANƏTİ Azərbaycan xalqının mədəniyyəti tarixində ədəbiyyat dərsliklərindən söhbət gedərkən tədqiqatçılar Mirzə Şəfi Vazehlə İvan Qriqoryevin birlikdə tərtib etdikləri, birincinin ölümündən sonra 1855-ci ildə Təbrizdə çap olunan 230 səhifəlik «Kitabi türki» dərsliyinin öz dövrü üçün əhəmiyyətli metodik vəsait olduğunu qeyd edirlər. Bu kitab rus dilinə «Tatarskaya xrestomatiya azerbeydjanskoqo nareçiya» adı ilə tərcümə olunmuşdur. Pedaqogika tarixində də bu dərslikdən danışılır. Professor A.Abdullayev bu dərsliyin bədii materiallarını məzmunlarına görə üç yerə bölür. İnqilabadək çap olunan ədəbiyyat dərsliklərini tədqiq edən tanınmış alimlərimizdən, professor Camal Əhmədov da bu dərsliyin Təbriz nəşrindən danışır. Bu sahədə geniş tədqiqat aparan Əli Əjdər Səidzadə «Mirzə Şəfi Vazeh» (1969) adlı kitabında yazır ki, Qafqazda bu dərsliyin birinci hissəsindən gimnaziyaların yuxarı, ikinci hissəsindən aşağı siniflərində və qəza məktəblərində istifadə olunması nəzərdə tutulmuşdur. Bütün bunlara baxmayaraq, indiyədək heç bir tədqiqatçı bu «Müntəxəbat”ın necə, nə cür, nə kimi şəraitdə, necə bir şəkildə, hansı maddi vəsaitlə, kimin, hansı idarənin hesabına və icazəsi ilə çap olunması, təkrar nəşrinə göstərilən cəhdin nəticəsiz qalması barədə məlumat verməmişdir. Bu əziyyət dərsliyin zəhmətini çəkənlərin qiymətləndirilməməsi Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 65 təsirini bağışlayır. Lakin xalq müşaviri Dm. Kobyakovun redaktorluğu və sədrliyi ilə 1888-ci ildə Tiflisdə çıxan Qafqaz Arxeologiya Komissiyası aktlarının 1-ci nömrəsinin 793-cü bəndində (səh. 756- 757) Qafqaz Tədris Dairəsinin müdiri, həqiqi mülki müşavir baron A.Nikolain general-leytenant Vasili Osipoviç Bebutovun sorğusuna cavab olaraq göndərdiyi 4 yanvar 1856-cı il tarixli 8 nömrəli izahlı raportu bu dərsliyin necə bir çətinliklə nəşr edildiyini, İ.Qriqoriyevin bu sahədəki fədakarlığını aydınlaşdırır. Dünənə kimi araşdırıcıların nəzərindən yayınan bu raportdan aydın olur ki, Qafqaz tədris dairəsinin müdiri hələ Mirzə Şəfinin sağlığında “Tatarskaya xrestomatiya...”nın nəşri üçün Qafqazın canişini general M.S.Voronsova göndərdiyi 2649 nömrəli təqdimatla müraciət etmiş, o da, 30 iyul 1852-ci il tarixdə həmin təqdimatın üstünə özünün razılığını yazmış, dərsliyin çapı üçün dərc ediləcək vəsaitin haradan götürülməsini də qeyd etmişdir. Bu barədə baron A.N.Nikolain knyaz V.O.Bebutova göndərdiyi raportunda yazır ki, «O zaman mənim təqdimatıma və xahişimə əsasən Qafqazın sabiq canişini (M.S. Voronsov -S.Ş) Tiflis gimnaziyası müəllimlərindən Mirzə Şəfi Sadıqovun və İv. Qriqoriyevin Qafqaz Tədris Dairəsi məktəbləri üçün Azərbaycan ləhcəsində (nareçya) tərtib etdikləri «Tatarska-ya xrestomatiya...» kitabının daş basması üsulu ilə çap olunmasına razılıq vermişdir. Bu dərsliyi çap etdirmək üçün İv. Qriqoryevə dairənin-mahalın qənaət edib yığdığı puldan 700 manat məbləğində borc verilmişdir; bu Yüklə 2,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|