Azərbaycan 1991-ci ildə
İSLAM KONFRANSI
TƏŞKİLATININ da üzvü oldu. İslam Konfransı TƏşkilatı Asiya və
Afrikanın təxminən 50 müsəlman юlkəsini юzündə birləşdirən
dюvlətlərarası təşkilatdır. Müsəlman юlkələrinin dюvlət və hюkumət
başçılarının birinci konfransı 1969-cu ilin sentyabrında Rabatda
(Mərakeş) keçirilib. İKT Ciddə şəhərində (Səudiyyə Ərəbistanı) 1972-
ci ilin fevral-mart aylarında müsəlman dюvlətlərinin xarici işlər
nazirlərinin üçüncü konfransında rəsmi şəkildə təsis edilib və
nizamnaməsi qəbul olunub. İslam Konfransı Təşkilatının əsas
təşkilatları-ali orqan-dюvlət və hюkümət başçılarının konfransı, xarici
işlər nazirlərinin konfransı, Baş katiblikdir. İKT-nin üzvü hər hansı
islam dюvləti ola bilər. Üzvülük statusu bu təşkilatın səslərinin 2/3-si
alınan kimi qüvvəyə minir. İslam Konfransı Təşkilatının nizamnaməsi
sülhə, təhlükəsizliyə və müxtəlif sahələrdə səmərəli əməkdaşlığa
xidmət edir.
1992-1993-cü illərdə Azərbaycan dюvləti bu təşkilatın
tədbirlərində müxtəlif səviyyələrlə təmsil olundu. Qəbul edilən
qərarlar Azərbaycanın tanımasına və suverinliyinin
mюhkəmlənməsinə xidmət edirdi.
Eyni zamanda bu təşkilatın nümayəndə heyətləri юlkəmizdə
oldular. 1994-cü ildə İKT-nin Baş katibi Hamid Əl Qabid
Azərbaycana səfər etdi. Səfər zamanı Azərbaycanın İslam Konfransı
təşkilatı ilə əlaqələri, юlkəmizin bu təşkilatda tutduğu yer müzakirə
edildi. Hamid Əl Qabid İKT-nin Ermənistanın təcavüzkarlığını
pislədi və münaqişənin dinc siyasi vasitələrlə həllinin vacibliyini
gюstərdi. O, Ermənistanın beynəlxalq birliyin iradəsinə hюrmət
etməsinin zəruriliyini qeyd etdi.
İKT ilə əlaqələrin inkişafında keyfiyyətcə yeni mərhələ
dekabr ayında Mərakeşdə keçirilən toplantı oldu. İKT-nin üzvü kimi
Azərbaycanı dюvlət başçısının rəhbərliyi ilə nümayəndə heyəti təmsil
edirdi. Mərakeş səfəri, keçirilən gюrüşlər bu təşkilatda Azərbaycanın
mюvqeyinin mюhkəmlənməsinə, haqq işinin islam юlkələri tərəfindən
dəstəklənməsinə kюmək etdi. Bütюvlükdə, İKT Azərbaycan
problemlərinin həllini dəstəkləyən, Ermənistanı birmənalı şəkildə
təcavüzkar adlandıran yeganə təşkilat idi.
Azərbaycan dюvləti
QARA DƏNİZ
İQTİSADİ
ƏMƏKDAŞLIĞININ (QİƏ) yaradıcılarından biri oldu. Bu təşkilatı
11 dюvlət-Azərbaycan, Albaniya, Ermənistan, Bolqarıstan,
135
Yunanıstan, Gürcüstan, Moldova, Rusiya, Rumıniya, Türkiyə,
Ukrayna 1992-ci ilin iyununda İstanbulda bəyannamə imzalayaraq
yaratdılar. Sənədi Azərbaycan prezidenti Ə.Elçibəy imzaladı.
Təşkilatın ali və əsas həlledici orqanı QİƏ юlkələrinin Xarici
İşlər Nazirlərinin Şurasıdır. Şura altı aydan bir toplanılır və QİƏ-nin
sədri əlifba qaydası ilə rotasiya üsuluyla seçilir. Şura iclasında
əməkdaşlığın əsas istiqamətləri müəyyənləşdirilir və iradlar qəbul
edilir.
QİƏ çərçivəsində əməkdaşlığın əsas istiqamətləri bunlardır:
ticarət və sənaye; bank və maliyyə; nəqliyyat və rabitə; kənd
təsərrüfatı.
1994-cü il iyunun 30-da QİƏ-nin Xarici İşlər Nazirləri
Şurasının 4-cü iclası Tbilisidə keçirildi. İştirakçı dюvlətlərdən başqa
bu tədbirdə Misir, İsrail, Polşa, Slovakiya, Tunis, Beynəlxalq Qara
dəniz klubunun nümayəndələri və b. müşahidəçi kimi iştirak edirdilər.
1995-ci il aprelin 14-də Afinada Şuranın beşinci sessiyası
keçirildi. Üzv юlkələrdən başqa 7 dюvlət müşahidəçi kimi iştirak
edirdi. İclasın yekununda qətnamələr, qərarlar və tюvsiyələr qəbul
edildi.
Oktyabrın 5-dəki sessiyada isə Xarici İşlər Nazirləri QİƏ
Bankının fəaliyyətini gücləndirməyi müzakirə etdilər.
QİƏ юlkələrinin dюvlət və hюkumət başçılarının zirvə
toplantısı 1995-ci il iyunun 30-da oldu. Toplantının yekununda
Buxarest bəyannaməsi qəbul edildi. Tədbirdə Azərbaycan
Respublikasının prezidenti H.Əliyev iştirak etdi. Təşkilatın bütün
qərarları konsensus prinsipi ilə qəbul edilir. QİƏ-nin işinə operativ
rəhbərliyi Katiblik həyata keçirir. Katibliyin başçısı olan Direktor üç
ildən bir rotasiya üsulu ilə seçilir.
Azərbaycan dюvləti Qara dəniz İqtisadi Əməkdaşlığı
təşkilatının strukturlarının yaradılmasında fəal iştirak etdi. Belə
strukturlardan biri QARA DƏNİZ İQTİSADİ ƏMƏKDAŞLIĞI
PARLAMENT MƏCLİSİDİR (QİƏPM). Qara dəniz İqtisadi
Əməkdaşlığı Parlament Məclisinin yaradılması prosesi bir neçə
mərhələdən keçib. Birinci mərhələdə ekspertlər çalışdılar. 1992-ci il
fevralın 1-dən-8dək İstanbulda QİƏ təşkilatına daxil olan юlkələrin
yaradılması nəzərdə tutulan Parlament Məclisinin nizamnaməsini
hazırlamaqdan
юtrü milli parlamentlərin ekspert-hazırlıq
komissiyalarının gюrüşü keçirildi. Gюrüşdə 8 юlkənin-Türkiyə,
136
Azərbaycan, Rusiya, Albaniya, Rumıniya, Ukrayna, Moldova və
Gürcüstanın ekspert-hazırlıq komissiyaları iştirak etdilər.
QİƏPM-in yaradılmasının ikinci mərhələsi milli
parlamentlərin başçılarının İstanbul gюrüşü oldu. Qara dəniz İqtisadi
Əməkdaşlığı Parlament Məclisinin yaradılması prosesində iştirak
etmək üçün Azərbaycan parlamentinin sədri İ.Qəmbər başda olmaqla
parlament nümayəndə heyəti 1993-cü il fevralın 24-dən-27-dək
İstanbulda səfərdə oldu. Yığıncaqda 9 юlkənin-Azərbaycan, Albaniya,
Ermənistan, Moldova, Gürcüstan, Rumıniya, Ukrayna, Türkiyə
parlamentlərinin sədrləri, Rusiya parlamentinin sədr müavini iştirak
edirdilər. Yığıncaqda iki sənəd QİƏPM-in nizamnaməsi və QİƏPM-in
yaradılması haqqında bəyannamə müzakirə edilərək qəbul olundu.
QİƏPM-in yaradılmasının sonuncu-üçüncü mərhələsi də
İstanbulda keçirildi. 15-19 iyun 1993-cü il tarixdə Türkiyədə
(İstanbul) Qara dəniz İqtisadi Əməkdaşlığı Parlament Məclisinin Baş
Məclisi keçirildi. Məclisdə 10 юlkə iştirak edirdi. Türkiyə, Rusiya,
Albaniya, Gürcüstan, Ermənistan, Ukrayna, Rumıniya, Moldova
parlamentlərinin nümayəndə heyətlərinə müvafiq юlkələrin parlament
sədrləri-H.Cindoruk, R.Xasbulatov, P.Arbnori, A.Nastase,
B.Ararkçayn, İ.Plyuş, V.Qoquadze, P.Luçinski başçılıq edirdilər.
QİƏPM-in prezidenti vəzifəsinə TBMM-nin sədri
H.Cindoruk yekdilliklə seçildi. Eyni zamanda onun dюrd müavini
(Rusiya, Ukrayna, Rumıniya və Gürcüstan parlamentinin
nümayəndələri) seçildi. QİƏPM-in Prezidenti, dюrd müavini və
xəzinədardan (Türkiyə parlamentinin nümayəndəsi) ibarət büro
seçildi. Reqlament iyunun 17-də qəbul edildi. Yunanıstan 1995-ci il
iyunun 6-dan təşkilatın bərabərhüquqlu üzvüdür. Bolqarıstan təşkilatın
işində müşahidəçi kimi iştirak edir. Misir parlamenti 1995-ci ilin
iyunundan QİƏPM-də müşahidəçidir. Parlamentlərarası İttifaq,
Avropa Şurasının Parlament Məclisi və b. QİƏPM-in işində qonaq
kimi iştirak edirlər. Təşkilatın iqamətgahı İstanbuldadır. Parlament
məclisi 70 üzvdən ibarətdir. Yerlər юlkə əhalisinin sayına müvafiq
olaraq bюlüşdürülür Azərbaycanın 5 yeri vardır. QİƏPM-in məqsədi
QİƏ-nin məqsəd, vəzifə və ideyalarını həyata keçirtməyə kюmək
etmək, iqtisadi ticarət, sosial, mədəni və siyasi əlaqələr üçün hüquqi
baza yaratmaq, qəbul edilən qərarlarını həyata keçirməyə yardım
etmək, üzv юlkələrdə parlament demokratiyasını yaymaq, digər
beynəlxalq və məhəlli təşkilatlarla əməkdaşlıq qurmaqdır. Təşkilatın
137
Dostları ilə paylaş: |