Nadir efshar layout qxd

onun prezidentliyə gəlməsi üçün mübarizə aparmağı tövsiyə edirdi. Hətta
bəziləri ona irad tutduqda ki, Heydər Əliyevin bu işlərdən xəbəri olsa,
bəlkə, narahatçılıq keçirər, dedikdə, o, üzünü məclisdəkilərə tutub, birmə-
nalı deyirdi ki, hər bir insan həyatda öz yerini layiqli namizədə verməyi
bacarmalıdır. Heydər Əliyevin oğlu İlham Əliyev onun layiqli sələfi və
davamçısıdır.
20. 2 sentyabr 2013-cü ildə «Ədalət» qəzetinin müxbiri Məzahir Əh-
mədoğlu «Səndən nə əcəb?» başlığı məqaləsində Göyçay rayonunda hakim
işləyən H.Hüseynovun bir məhkəmə baxışından söhbət açaraq yazır. «Tarix
və ictimaiyyət fənlərindən dərs deyən Səfa Məmmədov özünün Sovet idarə
üsuluna qarşı tənqidləri ilə tanınırdı. Təhsildən, millətin dolanışığından,
ticarətdəki özbaşına lıqdan, təsərrüfat sahələrindəki qanunsuzluqlardan və
başqa neqativ hallardan ictimai yerlərdə çıxışlar edir və ətrafındakıları da
cəsarətli olmağa səsləyirdi. Hətta rayon rəhbərliyinə də tez-tez iradlar tu-
tardı. O dövrə xas olan bir ustalıqla rayon rəhbərliyi onu rayondakı kalxoz -
ların birinə sədr göndərir. Səfa müəllim kalxozda işləyərkən rayon icraiyyə
komitəsinin sədri ona iradlar tutub, hətta iclasda təhqir də edir, Səfa müəl-
lim də öz növbəsində icraiyyə komitəsinin sədrinin üstünə stul çəkərək
onun «cavabını verir». Onun bu hərəkəti qərəzli xuliqanlıq maddəsi ilə
tövsüf olunub məhkəməyə göndərilir. Bu məhkəmə zamanında da Hüseyn
Hüseynov məharətlə Səfa müəllimin işinə baxaraq ona 3 il 6 ay həbs cəzası
verir. Səfa müəllim isə heç kimin gözləmədiyi halda əl çalaraq H.Hüsey -
no vun qərarını alqışlayır və bir daha belə hərəkətlərə yol verməyəcəyinə
söz verir. 
21. Hüseyn Hüseynov öz kitabının son sözündə «Mən cənnəti də,
cəhənnəmi də bu dünyada görmüşəm. Cənnətin və cəhənnəmin xeyrini və
şərini də yaşamışam. Allahdan arzum budur ki, sülh içində yeni bir dünya
yaransın. Müharibələr, silahlar, hidrogen, atom bombaları, dövlətlərin bir-
birinin daxili işlərinə qarışması, kütləvi qırğın, diktatura qurub, hökmranlıq
etmək kimi hallara son qoyulsun. Elə bir dünya arzulayıram ki, orada dinlər,
insanlar, dövlətlər bərabər olsun. Yoxsulluğa son qoyulsun. Müharibələr
dayandırılsın» yazaraq bunun yolunu demokratik vətəndaş cəmiyyətinin
qurulmasında görürdü və hamını da bu yola çağırırdı!
Úàùàíýèð Ùöñåéí ßôøàð
244

---

* * *
Hüseyn Hüseynov 2003-cü ildə öz sağ qalan tələbə yoldaşları ilə Hey-
dər Əliyevin 80 illiyi ilə bağlı onun tədbirinin keçirilməsini çox səbirsiz-
liklə gözləyirdilər (1998-ci ildə 75 illiyində Ulu Öndər Heydər Əliyev 80
illik yubiley tədbirinin onlarla birlikdə keçirilməsini öz tələbə yoldaşlarına
vəd etmişdi). Lakin onun səhhətində yaranan problemlər bu ad gününün
keçirilməsinin vacibliyini təxirə salırdı. 2003-cü il noyabr ayının 7-də
Hüseyn Hüseynovun da 80 illiyi yaxınlaşırdı. H.Hüseynov bu tədbirin
ABŞ-ın Klivlent xəstəxanasında yatan Heydər Əliyevin anılması şərəfinə
keçirilməsini istədi. Bununla bağlı 8-ci km.-də «Sarı gəlin» şadlıq evində
təmtəraqlı böyük bir məclis keçirdi. Məclisə respublikanın 200-yə yaxın
ağsaqqalı, siyahisi xadimləri dəvət olunmuşdu. Məclisə Milli Məclisin de -
pu tatları, Heydər Əliyevin tələbə və məktəb yoldaşları, Respublikamızın
siyasi-ictimai həyatında fəal iştirak edənlər, müharibə veteranları və bir sıra
başqa elm xadimləri dəvət olunmuşdu. Həmin təntənəli anda da H.Hüsey -
nov müraciət edib, Heydər Əliyevin adının əbədiləşdirilməsi üçün Prezi-
dent İlham Əliyevə, Milli Məclisin üzvlərinə müraciət qəbul olunmasını
xahiş etdi. Bu müraciət həmin toplantıda qəbul olunub Klivlendə – Heydər
Əliyevə və eləcə də cənab Prezident İlham Əliyevə, Milli Məclisə gön -
dərildi. Bu müraciət «Ömürdən anlar» kitabında qeyd olunduğuna görə
təbii ki, onu bura əlavə etməyi artıq hesab edirəm.
H.Hüseynovun qələmə aldığı «Qalxın! Məhkəmə gəlir» əsərində bu
hadisələr  yer almışdır. 
Bakı, aprel, 2014
Àçÿðáàéúàí Íàäèð ßôøàð äþâëÿòè
245

---

Úàùàíýèð Ùöñåéí ßôøàð
246
Hüseynovlar (Qaççılar) nəslinin şəcərəsinin qısa xronikası

---

Àçÿðáàéúàí Íàäèð ßôøàð äþâëÿòè
247
Müəllif Cahangir Hüseyn Əfşarın övladları və nəvələri. 2014

---

İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT
Azərbaycan dilində
1. Azərbaycan tarixi. I c. Bakı, 1961, səh. 339-340.
2. Azərbaycan tarixi (ən qədim zamanlardan XX əsrədək). Bakı, 1994;
Azərbaycan tarixi (uzaq keçmişdən 1870-ci illərə qədər). Bakı, 1996; Azər-
baycan tarixi; 7 cilddə, III c., Bakı, 1999.
3. ASE. c. VII. Bakı, «Azərnəşr»
4. Ağasıoğlu. Etrusk-Türk Bağı. Bakı, 2001.
5. N.Pavlenko. I Pyotr. Bakı, 1991.
6. Türk xanları və sultanları. İstanbul, 2001.
7. Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası. Tarix. Bakı, 2013.
8. Tahirzadə Ə. Nadir şah Əfşar. Bakı, 2002.
9. Belyayev. Müsəlman təriqətləri. Bakı, 1966.
10. Ənvər Çingizoğlu. Sərab xanlığı. Bakı, 2013.
11. Ramiz Məsimoğlu. Allahyar bəy Zülqədərov. Bakı, 2008.
12. Yəsai Həsən Cəlalyan. Alban ölkəsinin qısa tarixi (1702-1722-ci illər).
Ruscadan çevirəni H.Dayıyev və V.Musayev. Ön sözün müəllifi Z.M.Bünya -
dov. Bakı, 1992, səh. 20-21.
13. Yunus Oğuz. Nadir şah. Bakı, 2008.
14. Yunus Oğuz, Bəxtiyar Tuncay. Türkün gizli tarixi. Bakı, 2009.
15. Lokkart L. Nadir şah. Bakı, 2013.
16. Oqtay Əfəndiyev. Azərbaycan Səfəvilər dövləti. Bakı, 2007.
17. Sara Aşurbəyli. Bakı şəhərinin tarixi. Bakı, 2006.
18. Sara Aşurbəyli. Şirvanşahlar dövləti. Bakı, 2006.
19. Şəmsizadə N. Azərbaycançılıq. Bakı, 2006.
20. Con Men. Çingiz xan. Bakı, 2010.
21. Cəsur Qurbanov. Səfəvi hökmdarı I Şah Abbas. Bakı, 2011.
22. İslam ensiklopediyası. İstanbul, 1988.
23. Mustəvi T.M. Bakı tarixinə dair orta əsr sənədləri. Bakı, 1967.
Úàùàíýèð Ùöñåéí ßôøàð
248

---

24. Moisey Kalankatuklu. Albaniya tarixi. Bakı, 2006.
25. Mehman Süleymanov. Nadir Şah. Tehran, 2010.
26. Mustafazadə T.T. XVIII yüzillik – XIX yüzilliyin əvvəllərində Os-
manlı Azərbaycan münasibətləri. Bakı, 2002.
27. Molla Məhəmməd-əl Cari. Car salnamələri. Ərəbcədən tərcümə, giriş,
şərhlər və qeydlər S.Süleymanovanındır. Bakı, 1997.
28. Mxitar Qoş. Alban səlnaməsi. Bakı, 2006.
29. Quliyev Ə.N. Azərbaycan-Rusiya münasibətləri tarixindən XV-XVIII
əsrlər. Bakı, 1958.
30. Qüddusi M.H. Nadir şah. Tərcümə və ön sözün müəllifi M.Ə.Müsəd-
diq. Bakı, 1999.
31. Ziya Bünyadov. Azərbaycan Atabəylər dövləti. Bakı, 2007.
32. Kurt David. Çingiz xan. Bakı, 2008.
33. Göyalp Z. Turkçülüyün əsasları. Bakı, 1991.
34. Hüseynov Ə.İ. Azərbaycan Nadir şah Əfşarın hakimiyyəti dövründə.
Tarix elmləri üzrə fəlsəfə doktoru dərəcəsi almaq üçün təqdim olunan disser-
tasiya. Bakı, 2009.
35. Hüseynbala Mirələmov. Sonuncu fateh. Bakı, 2012.
36. Fuad Əliyev, Mirabdulla Əliyev. Naxçıvan xanlığı. Bakı, 2007.
37. Firudin Ağaşoğlu. «Daş Baba», «Türkün daş yaddaşı». Bakı, 2013.
38. Jan Gevr. Xacə şah. Bakı, 1992.
Rus dilində
39. Бакиханов А.К. Глюстан-и Ирам. Баку, 1991.
40. Арунова М.Р. Ашрафян К.З. Государства Надир шаха Афшара.
Москва, 1958.
41. Абдурахманов А.А. Азербайджан во взаимоотношениях России,
Турции и Ирана в первой половине XVIII в. Баку, 1964.
42. Абдуллаев Г.Б. Азербайджан в XVIII веке и взаимоотношения его
с Россией. Баку, 1965.
43. Алиев Ф.М. Антииранские вступления и борьба против Турецкой
оккупации в Азербайджане в первой половине XVIII в. Баку, 1975.
44. Абраам Ереванци. История войн 1721-1736 гг. Ереван, 1939; Ар-
Àçÿðáàéúàí Íàäèð ßôøàð äþâëÿòè
249

---

мянская анонимная хроника 1722-1736 гг. перевод и примечания З.М.Бу-
нятова. Баку, 1988.
45. Авраам Кретаци. Повествование. Перевод. Н.К. Корганяна. Ере-
ван, 1973.
46. Амирбекова Н.Вопросы военной истории Азербайджана в переод
ханства. Баку, 2004.
47. Новосельцев А.П. Из истории классовой борьбы в Азербайджане
и восточной Армении в ХVII-ХVIII // АН Исторические записки, 1960,
№67, Освободительная борьба Закавказья в XVIII веке // Вопросы Исто-
рии АН СССР, 1972, № 5.
48. Новая История Ирана. Хрестоматия. Москва; Наука, 1988. стр. 30.
49. Петрушевский И.П. Очерки по истории феодальных отношений
в Азербайджане и Армении в ХVI – начале XIX вв. Ленинград, 1949.
50. Тер-Аветисян С. Походы Тамас-кули-хана (Надир шаха) и избра-
ние его шахом в описании Акопа Шамахеци. Тифлис, 1932.
51. Тер-Мкртичян Л.Х. Армения под властью Надир шаха. Москва, 1963.
52. Тибилиская Коллексия. I c., səh. 169-170.
53. Левиатов В.Н. Очерки из истории Азербайджана в XVIII веке.
Баку, 1948.
54. Локкарт Л. Надир шах. Критическое исследование на основе пер-
воисточников (Лондон, 1938). Перевод с английского Н.Р. Гезаловой.
Баку, 2004.
55. Лерх Иоганн Якоб. Извлечение из дневника. Путешествия док-
тора И.Я.Лерха (I путешествие) АМЕА ТИЕА, инв. 487.
56. Смирнов Н.А.Политика России на Кавказе в ХVIХ веках.
Москва, 1958;
57. Мамедова Г.Н. Русские консулы об Азербайджане (20-60-е годы
XVIII века). Баку, 1989.
58. Миклухо-Маклай Н.Д. Записки С.Аврамова об Иране как исто-
рический источник // Ученые запуски ЛГУ, 1952, № 128.
59. Маркова О.П. Россия, Закавказье и международные отношения
в XVIII веке. Москва, 1966.
60. Мамедов С.А. Азербайджан по источникам ХV – первой поло-
вины XVIII вв. Баку, 1993. 
Úàùàíýèð Ùöñåéí ßôøàð
250

---

61. Гусейнов Ш.С. Последствия налоговой политики шаха Султан
Гусейна и Надир шаха для эко номики Азербайджана // Azərbaycan SSR
EA-nın xəbərləri. İctimai elmlər seriyası, 1961, №4.
62. Беляев Е.А. Иран в средние века. Москва, 1941, стр.21.
63. Басфорт. Мусульманская династия. Москва, 1971.
64. Бутков П.Г. Материалы для новой истории Кавказа с 1722 по 1803
год. Т.I, СПб., 1869, Т. III, СПб, 1869.
65. Бутурлин Д. Военная история походов россиян в XVIII столетии
(заключаюшая в себе описание Персидской войне с 1722 по 1734-й год).
Перевод с французского А.Корниловича. Т.IX, част II, СПб, 1823.
66. Мустафазаде Т.Т. Азербайджан и русско-турецкие отношения в
превой трети, XVIII в. Баку, 1993.
67. Петросди Саргис Гиланенц. Дневник осады Испаганни афган-
цами веденный Петросом ди Саргис Гиланенц в 1722 и 1723 годах. Пе-
ревод и обяснения К.Патканова. СПБ, 1870 введения стр. 6.
68. История о Персидском шахе Тахмась-кули-хане. Перевод с фран-
цузского С.Решетова. СПБ, 1762.
69. История о Песидском шахе. Cтp. 139-141.
70. Юнусова Л.Н. Торговая экспанся Англии в бассейне Каспия в
первой половине  XVIII века. Баку, 1988.
71. Кишмишев С.Р. Походы Надир шаха в Герат, Кандагар, Индию и
события в Персии после его смерти. Тифлис, 1889.
72. Ханвей Дж. Исторический очерк британской торговли на Кас-
пийском море. Част II, 1762. перевод Л.М.Кирякова. АМЕА ТIЕА, inv. 3678.
73. Сведения о втором путешествии в Персию совершенном в 1745-
1747гг. перевод Абезгауз. АМЕА ТИЕА, инв. 490.
74. Смирнов Н.А. Очерк истории изучения ислама СССР. Москва, 1954.
Fars dilində
75. Astrabadi Mirzə Mehdi xan. Tarix-e Cahanqoşa-ye Nader-i. Tehran, 1368.
76. Bəyani X. Tarix-e nezom-ye İran. Dövre-ye Səfəviyye. Tehran, 1353.
77. Homayun A.T., Təhəvvolat-e qanun dər tarix-e moaser-e İran,
Tehran, 1376.
Àçÿðáàéúàí Íàäèð ßôøàð äþâëÿòè
251

---

78. Səbani P. Tarix-e ectimai İran dər əsr-e Əfsariyyə. Tehran, 1371.
79. Sennani Panah. Nadir şah. Tehran, 1368.
80. Semnani Təbabi. Nadir şah. Tehran, 1375.
81. Sayks P. Tarix-e İran, c. II. Tehran, 1381.
82. Moqtəder Q. Nəbərdha-ye bozorg-e Nader şah. Tehran, 1383.
83. Mərvi Məhəmməd Kazım. «Aləm Ara-ye Naderi» I cild. Giriş, səh.20.
«Tarixi-aləm ara-ye Naderi». III cilddə. Tehran, 1371 (h).
84. Ruzanlı C. Tarixe-Nəzami-ye İran. Tehran, 1315.
85. Riyahi M.Ə. «Aləm Ara-ye Naderi»yə əsərinə müqəddimə. Tehran, 1358.
86. Flober Uilyam. Hokumət-e Nader şah.  Tehran, 1368.
87. Sərdadvər Ə. Tarix-e nezami və siyasi-ye douran-e Nader şah Əfşar.
I cild. Tehran, 1378.
88. Tehrani M.Ş. Tarix-e Nader şahi Nadirname. Tehran, 1348.
Úàùàíýèð Ùöñåéí ßôøàð
252

---

Mündəricat
Ulu tarixə söykənən ömür (İlham Həsənov) ..........................................5
Giriş  ........................................................................................................10
I Fəsil
Tarixçilər Nadir şah haqqında
1.1.Nadir şahın tarixinə bir baxış ..............................................................16
II Fəsil
Nadirin soy-kökü, fiziki-fərdi  xüsusiyyətləri və şahlığa qədər olan
dövrü
2.1. Nadirin soy-kökü  ..............................................................................32
2.2. Nadir şah Əfşarın fiziki, fərdi xüsusiyyətləri ....................................39
2.3. Nadirin şahlığa qədər olan dövrü  ......................................................55
III Fəsil
Muğan qurultayı Nadirin şah elan olunması.
Dini islahat cəhdləri və xarici dövlətlərlə əlaqəsi
3.1. Muğan qurultayı və Nadirin şah elan edilməsi  ................................64
3.2. Nadir şahın dini islahat cəhdləri. Nəcəfdə Məzhəbi məclis  ..............69
3.3. Nadir Əfşar dövlətinin xarici ölkələrlə əlaqəsi  ................................80
lV Fəsil
Nadir şahın hərbi yürüşləri, ordu və donanma quruculuğu
4.1. Nadir şahın hərbi yürüşləri ................................................................92 
4.2. Nadir şahın ordu quruculuğu  ............................................................112            
4.3.Nadir şah Əfşar hərbi-dəniz qüvvələri  ..............................................141
V Fəsil
Nadir şahın həyatına sui-qəsdlər və qətlə yetirilməsi, Əfşar dövlətinin
süqutu, Nadir şahın xanədanı və şəcərəsinin davamçıları
5.1. Nadir şahın həyatına sui-qəsdlər və qətlə yetirilməsi  ......................154
5.2. Nadir Əfşar dövlətinin süqutu  ..........................................................164
5.3. Nadir şahın xanəndanı və şəcərəsinin davamçıları  ..........................174
Àçÿðáàéúàí Íàäèð ßôøàð äþâëÿòè
253

---

Xüsusi hissə. I. Nadir şah və azərbaycançılıq  ..........................................187                                        
II. Türk dövlət qurumlarının tarixinə ekskurs (qısa bir baxış) ..................201 
Nəticə ........................................................................................................213
Rəylər ........................................................................................................220
Əlavə 1
Nadir şah haqqında rəvayətlər ..................................................................230
Əlavə 2
Hüseyn Hüseynovun haqqında olan deyimlər ..........................................236
İstifadə olunmuş ədəbiyyat  ......................................................................248
Úàùàíýèð Ùöñåéí ßôøàð
254

---

Cahangir Hüseyn Əfşar 
(Hüseynov Cahangir Hüseyn oğlu)
Azərbaycan Nadir Əfşar Dövləti 
Bakı-2014

---

Bədii tərtibatçı: Təhmasib
Korrektor: Natavan Nəbatiqızı
Kompyutor tərtibatçısı: Mətanət Əliqızı
Çapa imzalanmışdır 22.04.2014. 
Formatı 70x100 
1/16 
Ofset çapı. Fziki çap vərəqi 16 ç.v.
Sifariş №
Tiraj 500
Qiyməti müqavilə ilə