Neriman Qurban indd

214

daha doğrusu, taleyi Şərqlə bağlıdı, bu yolda axıracan getmək 

əzmindədi.

 ...Elə bil, Berlindən uzun illərdi çıxmışdı, hər halda, şəhər 

ona əvvəlki kimi görünmürdü. İyul qeyri-romantik Şərqdəki 

–  Qüdsdəki,  Qahirədəki,  ən  azı,  Konstantinopoldakı  qədər 

duyulmasa da, sanki aləmə baxışında nəsə dəyişmişdi gözləri 

ətrafda Şərq saraylarını, cameləri, minarələri, qumlu səhraları, 

dəvə karvanlarını axtarırdı...

 Ömründə ilk dəfə vaxt çatışmazlığı hiss elədi...

 Tezliklə işlərini yoluna qoyub ora – Şərqə qayıtmalıydı...

---

215

XIV FƏSİL

PARİS KƏDƏRİ

 Yusif Vəzir

 Paris, Klişi

 Fevral 1923-iyun 1924-cü illər

 ...O soyuq, amma qarsız qış günündə qatardan düşəndə 

paltosunun boyunluğunu qaldırmalı, şlyapasını başına bərk-

bərk  basmalı  oldu.  Yaxşı  ki,  İstanbulda  çəkməsini  pinəçidə 

abıra saldırmışdı, yoxsa indi, yəqin, gecə yağmış yağışınmı, 

sulu  qarınmı  yaratdığı  gölməçələrdən  keçə  bilməzdi. 

Yükçülər, faytonçular xidmət lazım olub-olmadığını soruşur-

dular, qonaqsa onlara fikir vermədən vağzalın çıxışına doğru 

gedirdi; fransız dilini bilir, onsuz da kədərli vəziyyətdə olan 

büdcəsindən minik pulu verməkdənsə, tramvayla, lap piyada 

belə gedər: Mirini görənə qədər özünü bir az toxtatmalı, bun-

dan sonra Parisdə neyləyəcəyini götür-qoy eləməlidi. İstan-

buldan Parisəcən uzun yolu bu barədə fikirləşsə də, axırını 

hələ bir tərəfə çıxara bilməmişdi.

 Nədənsə Paris ona çox kədərli göründü. Bu qış kədəriydimi, 

hey  bura  yığışan  ümidsiz  adamların  qüssəsiydimi,  yoxsa 

---

216

özüylə  İstanbuldan  gətirdiyi  kədəriydimi,  şəhərin  havasına 

qarışıb, sanki əllə tutulası olmuşdu. Rastına çıxan adamlar da 

fikirli, qayğılı, qüssəliydilər, elə bil, nəyinsə xiffətini çəkirdilər.

 Mir Abdulla Sena yaxınlığında, Yeddinci dairədəki, Sən-

Jerman və Ramsey bulvarları arasındakı Sən-Gillam küçəsinin 

başlanğıncında,  oxuduğu  Siyasi  Tədqiqatlar  İnstitutundan 

bir neçə tin aralıda kirayə tutmuşdu. Bu tərəf Latın məhəlləsi 

adlanırdı, Paris de Notrdam kilsəsinə, Panteona, Senatın bi-

nalarınacan bir neçə dəqiqəlik piyada yol vardı. Tramvaydan 

düşüb bir qocanın göstərdiyi səmtə getdi, axır ki, axtardığı 

ünvanı tapdı.

 Mir Abdulla tək deyildi, Paris universitetində hüququ öy-

rənən Mustafa ağa Vəkilov da yanındaydı. Heyrətdən çaşmış 

qardaşını  bağrına  basan  vaxt  duydu  ki,  Miri  təsəvvür 

elədiyindən  gümrahdı,  amma  sinəsindən  aralayıb  üzünə 

baxanda görmədiyi bu üç ildə sındığını, gözlərindəki kədərin 

artıb-çoxaldığını sezdi. Sonra Mustafa ağayla görüşdü.

 “Sənin bu nagəhan gəlişin məni qorxuya saldı”, – Mir Ab-

dulla diqqətlə qardaşını süzdü.

 “Narahat olma, – Yusif Vəzir gülümsədi, həqiqəti tam yox, 

yarımçıq  deməyi  qərara  aldı.  –  Sənin  səhhətindən  nigaran 

qaldım. Gəldim ki, hər şeyi öz gözlərimlə görüb əmin olum”.

 “İndi bir az babatam, – Mir Abdulla qardaşının paltosunu, 

şlyapasını  alıb  asılqana  keçirə-keçirə  dilləndi.  –  Hər  halda, 

ağırlaşma hiss olunmur”. 

 “Dünən həkim çağırmışdıq, – Mustafa ağa ona hörmətlə 

baxa-baxa  dilləndi.  –  Həkim  ciddi  bir  şey  olmadığını  dedi, 

əlbəttə,  bir  də  daha  yaxşı  şəraitdə  yaşamağı,  daha  yaxşı 

yeməyi, dincəlməyi tapşırdı”.

 “Bəhram bəyin səfərindən bir nəticə çıxmadı, deyəsən, – 

Yusif Vəzir köksünü ötürüb stula çökdü. – Əlbəttə, Nərimanov 

Moskvaya  aparılandan  sonra  bu  məsələnin  kiminsə  yadına 

düşəcəyinə inanmıram. Bəs Əlimərdan bəy bununla bağlı bir 

iş görmür? 

---

217

 “Əlimərdan bəy neyləyə bilər axı, – yenə Mustafa ağa ca-

vab  verdi.  –  Biz  gələndən  elə  onun  hesabına  dözürük. 

Eşitdiyimə  görə,  indi  səfarət  binasının  kirayə  haqqını  ödə-

məyə belə imkanı yoxdu, Gürcüstan nümayəndəliyindən al-

dığı borc da tükənib. Abbas Atamalıbəyovu gördüm dünən, o 

söylədi”.

 “Bunları sonra danışarsınız, – Miri gümrah görünməyə ça-

lışa-çalışa gülümsədi. – De görüm, bacımgil necədilər?”

 “Payızda məktub göndərmişdilər, yaxşıdılar, sənə də çox-

lu-çoxlu salamları var. Yazdım ki, Miri dərsini bitirib, inşal-

lah, qayıdacaq, görüşəcəksiniz”.

 Sonra Xeyriyyə xanımın zor-güc verdiyi bağlamanı açdır-

dı,  şirniyyatları  ortalığa  qoydurdu.  Mustafa  ağa  dərhal  əl-

ayağa düşdü:

 “Mən yaxşı türk qəhvəsi dəmləməyi öyrənmişəm. İndi öz 

məharətimi göstərərəm...”

 “Bəs iş məsələsi necə olacaq?” – Yusif Vəzir bir qədər ra-

hatlanmış halda qardaşından soruşdu.

 “Son vaxtlar elanlara baxırdım, – Mir Abdulla cavab verdi. 

– Dünən bir bankda boş olan məmur yeri məni maraqlandır-

dı.  Gedib  söhbət  də  elədim,  çalışmağıma  heç  bir  maneə 

yoxdu. Sabahdan işə başlaya bilərəm”.

 Deməli, Mir Abdulla taleyilə çoxdan barışıb, qərarını veri-

bmiş, dərhal işə başlamaq, həyatını təmin eləmək, qardaşının 

yükünü azaltmaq istəyir. Hönkürməkdən özünü güclə saxla-

dı. Amma gülümsəməyə, onu ruhlandırmağa məcbur idi:

 “Hələ bir neçə ay dincəl, Miri, hara tələsirsən, özünə gəl, 

ya o iş yerindən bir neçə həftəliyə möhlət al. Qərara gəlmisənsə, 

xeyirli olsun”, – əlini qardaşının kürəyinə vurdu. 

 ...Bütün söz-söhbətlərdən sonra Yusif Vəzir üzünü etiraz 

bildirməyən tərzdə onlara tutdu:

 “Mənə münasib bir otel, ya müsafirxana tapın, sizə mane 

olmaq istəmirəm, həm də müəyyən şeylər yazmalıyam. Təbii 

ki, tez-tez görüşəcəyik”.

---