Rasim Əliquliyev

42 

 

istifadəçi  tərəfindən  yaradılan  və  geniş  mövzunu  əhatə  edən 

məqalələr.  Vikimetrik  tədqiqatlar  məqalələrin  keyfiyyətinin  ilk 

növbədə  insan  faktorundan:  viki-istifadəçilərin  sayından  və 

sosial-demoqrafik 

göstəricilərdən asılılığını sübut edir. Həmçinin 

göstərilir  ki,  viki-cəmiyyətin  dayanıqlığı  istifadəçilərin  siyasi 

baxışlarından, bilik və təcrübəsindən asılıdır [53, 54].  

Tədqiqatçılar  viki-mühitin  inkişaf  dinamikasını  ölçmək 

üçün əsas verilənlər kimi aşağıda verilmiş göstəricilərdən istifadə 

etməyi təklif edirlər [55, 56]: 

−

 

Ranq (rank) – viki-

mühitin gündəlik inkişaf dinamikası; 

−

 

ID (identifier) – vikinin daxili identifikatoru; 

−

 

ad (name) – viki-

səhifələrin adı; 

−

 

ümumi (total) – viki-

səhifələrin ümumi sayı; 

−

 

r

edaktələrin sayı (edits) –  hər bir viki-səhifədə 

redaktələrin sayı; 

−

 

m

üraciətlər (views) – hər bir viki-səhifəyə ay ərzində 

müraciətlərin sayı; 

−

 

administratorlar (admins) – 

Vikipediyanın hər bir dil 

bölməsində administratorların sayı: viki-səhifələrin sayı 

/ admini

stratorların sayı; 

−

 

viki-

istifadəçilər (users) – Vikipediyanın hər bir dil 

bölməsində istifadəçilərin sayı: viki-səhifələrin sayı / 

istifadəçilərin sayı; 

−

 

şəkillər (images) – Vikipediya və onun digər layihələrinə 

yüklənən şəkillərin sayı; 

---

43 

 

−

 

y

axşı məqalələr (good pages) – Vikipediyanın hər bir dil 

bölməsində səsvermə yolu ilə “yaxşı məqalə” statusu 

almış viki-səhifələrin sayı: viki-səhifələrin ümumi sayı / 

“y

axşı məqalələr”-in sayı. 

2.2. Viki-

istifadəçilərin töhfələrinin analizi 

Viki-mühitin h

əll olunmayan problemlərindən biri də 

mü

əllif  hüquqları  və  istifadəçilərin töhvələrinin təyini 

m

əsələlərinə  aiddir. Viki-istifadəçilərin töhvələrinin analizi 

probleminin aktuallığına bir çox səbəblər vardır [57]: 

–

 

Vikipediya onlayn ensiklopediyasının hər bir istifadəçisi 

bu layih

əyə  öz töhvəsini verə  bilər: viki-məqalələrin 

redakt

əsi, informasiyanın əlavə edilməsi və ya silinməsi, 

müzakir

ələrdə iştirakı; 

–

 

viki-s

əhifələrin “tarixçə  səhifəsi”  adlanan loq-faylına 

daxil olmaqla kimin n

ə  zaman,  hansı  informasiyanı 

d

əyişdirdiyini görə bilər; 

–

 

h

ər bir viki-məqalə tematik istiqaməti təyin edən bir və 

ya bir-neç

ə  kateqoriyaya aiddir. Kateqoriyalar viki-

istifad

əçilər tərəfindən təyin edilir və  ya yenidən 

yaradılır. 

Vikimetrik  tədqiqatlarda  qarşıya  çıxan  digər  məsələ  viki-

məqalələrin  keyfiyyəti  ilə  istifadəçilərin  davranışları,  həmçinin, 

töhvələri  arasındakı  asılılığın  təyin  olunmasıdır. 

Məsələn, 

İndiana  Universitetinin  professoru  Tod  Hollovey  (Todd 

Holloway) viki-

mühitin semantik strukturunu təqdim etmiş, eyni 

---

44 

 

zamanda 

Vikipediyanın ingilis dili bölməsində statistik verilənlər 

üzərində  analiz  aparmaqla  yüksək  keyfiyyətli  ensiklopedik 

məqalələrin  yaradılmasında  daha  çox  töhvəsi  olan  müəlliflərin 

təyin olunması üçün alqoritm təklif etmişdir [58]. 

Nəzərə  alsaq  ki,  viki-səhifələr  İnternet  istifadəçiləri 

tərəfindən yaradılır və dəyişdirilir, o zaman sual yaranır: müəllifi 

necə təyin etməli? Bu problem istifadəçinin davranışı ilə töhvəsi 

arasındakı  asılılığın  təyini  vikimetrik  tədqiqatlarda  xüsusi  yer 

tutur [59, 60]. 

Kanadanın  Alberta  Universitetinin  professoru  Ofi  Arazi 

(Ofer Arazy

)  isə  viki-mühitdə  istifadəçilərin  töhvələrini 

qiymətləndirmək    üçün  “vikinin  təyini  alqoritmi”  (wiki 

attribution algorithm

) təklif etmişlər. Bu alqoritmdə hər bir viki-

səhifənin yaradılmasında iştirak edən müəlliflərin əməyi ölçülür, 

istifadəçi  tərəfindən  daxil  edilən  cümlələr,  söz  birləşmələri  və 

sözlər  hesablanır,  həmçinin  silinmiş  cümlələr  və  sözlər  də 

hesablanaraq viki-

səhifənin bütün mövcud versiyaları müqayisə 

olunur. Alqoritm ilk növb

ədə hər bir müəllifə aid olan cümlələri 

toplayır.  Bu  metodla  ensiklopedik  məqalənin  cari  vəziyyətində 

daha çox əməyi olan istifadəçilər, daxili və xarici keçidlərin sayı, 

silinmiş və əvəz olunmuş mətnlərin həcmi təyin edilir [34, 60].  

2.3. Viki-

mühitdə sosial şəbəkələrin və istifadəçilərin 

nüfuzunun analizi 

İxtisasından,  yaşından,  sosial  durumundan,  yaşadığı 

məkandan  asılı  olmayaraq  viki-mühitdə  hər  kəs  aktiv  fəaliyyət 

---

45 

 

göstərə bilər. Viki-cəmiyyət fəaliyyətindən asılı olaraq aşağıdakı 

kateqoriyalara bölünür [57]: 

1.

 

Öz  biliyini  könüllü  olaraq  dünya  ictimaiyyətinə 

çatdırmaq istəyən mütəxəssislər və elm adamları; 

2.

 

Əlavə  bilik  əldə  etmək  və  bu  biliyin  daşıyıcıları  ilə 

bilavasitə ünsiyyət qurmaq istəyənlər; 

3.

 

Viki-

mühitin  verdiyi  geniş  imkanlardan  faydalanaraq 

yeni s

osial  münasibətlər  və  viki-layihələr  yaratmaq 

istəyində olanlar; 

4.

 

Viki-texnologiya

larından  hər  hansı  siyasi-ideoloji 

baxışın  yayılmasında  istifadə  etməyə  çalışanın 

cəmiyyəti. 

Viki-

cəmiyyətin  siyasi  proseslərdə  rolunu  nəzərə  alaraq 

demək  olar  ki,  viki-texnologiyaları  ilə  idarə  olunan  virtual 

layihələr  ictimai  şüurun  formalaşdırılmasında  ən  əlverişli 

vasitələrdən birinə çevrilmişdir. Viki-mühit:  

−

 

vətəndaşların,  dövlət  qulluqçularının  tez  bir  zamanda 

informasiya əldə etmək üçün müraciət etdikləri yerdir; 

−

 

insanl

arın şəxsi arxivlərindəki materialların kütləvi şəkildə 

daxil edildiyi nəhəng bazadır; 

−

 

Gənc  nəslin:  tələbə  və  şagirdlərin  bilik  əldə  etmək  və 

ünsiyyət  qurmaq  üçün  müraciət  etdikləri  virtual 

universitetdir (Wikiversity, Wikibooks, Wikisource). 

Nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  Vikipedia  layihəsinin  müxtəlif 

dil  bölmələri  bir-birlərindən  asılı  olmayaraq  inkişaf  edir.  Yəni 

həm  həcminə  və  həm  də  viki-səhifələrdə  ideyaların 

---