Ş.Şəkərəliyev Z. A.Şəkərəliyeva

46
 
 
c) h
əddən  artıq  mərkəzləşdirməyə  və  əməkdaşların  ikiqat 
tabeliyin
ə meylin meydana çıxması. 
İdarəetmənin proqramın məqsədli təşkilati strukturu qarşıya 
qoyulan m
əqsədin  əldə  olunmasına  məsul olan rəhbərə  imkan 
verir ki, 
əsas  işini  hansı  birləşmədə  yerinə  yetirməsindən  asılı 
olma
yaraq bütün icraçıları özünə tabe etsin. İşi başa çatdırmasın-
dan  sonra  bütün  icraçılar  özlərinin birləşmələrinə  qaytarılır. 
İdarəetmənin proqram-məqsədli strukturunun üstün cəhətləri 
bunlardır: 
a) konkret xidm
əti fəaliyyətin məqsədlərinə  daha  yaxşı 
istiqam
ətləndirmə; 
b) daha s
əmərəli cari idarəetmə; 
c
) ayrı-ayrı icraçıların xüsusi bilik və bacarıq keyfiyyətinə 
daha çevik istifad
ə; 
d
) işçilərdə qərar qəbul etmək, peşə və idarəçilik fəaliyyəti 
v
ərdişlərinin inkişafı; 
d) xidm
əti fəaliyyətin  ayrı-ayrı  vəzifələrinin  icrasının 
n
əzarətin yaxşılaşdırılması. 
Bu strukturun nöqsanları isə bunlardır: 
a) birl
əşmələrin məqsədli və  funksional təminatı  üzrə 
idar
əetmə məsələləri arasında qüvvələr «Nisbətinə» daimi nəzarə-
tin z
əruriliyi; 
b) m
əqsədli işçi qruplarının işində iştirak edən əməkdaşların 
uzun müdd
ətli  ayrılmasına  görə  xətti və  fuknksional birləşmə-
l
ərdən qəbul  olunmuş  müəyyən  iş  qaydalarının  pozulmasının 
mümkünlüyü; 
c) x
ətti və  funksional birləşmələrin rəhbərləri ilə  operativ 
qrupların  rəhbərləri  arasında  münaqişələrin meydana  çıxması 
mümkünlüyü. 
Gömrük  orqanlarında  idarəetmə  zamanı  idarəetmə  struk-
turlarının qarşısına daha bir sıra tələblər qoyulur. 
1.
 
Sad
əlik və qənaətcillik 
2.
 
Aydınlıq 
3.
 
Mü
əyyənlik 
4.
 
İdarə oluna bilmə 

---

47
 
 
5.
 
Sabitlik 
6.
 
Çeviklik 
Şaxələnmələr zamanı idarəetmədə aşağıdakı faktorlar bir o 
q
ədər rol oynayır: 
-
 
s
əlahiyyətlərin  ötürülməsi.  Gömrük  orqanlarının fəa-
liyy
ətinə məsuliyyəti sədr daşıyır. Bu səlahiyyətlərin bir hissəsini 
idar
əetmə səviyyələri üzrə aşağı ötürür; 
-
 
koordinasiya; 
-
 
s
əlahiyyətlik; 
-
 
 M
ərkəzləşmə.  Gömrük  orqanı  rəisinin «əlində» funk-
siya v
ə  bilavasitə  tabe müəssisələr nə  qədər çox olarsa onun 
idar
əçilik fəaliyyətinin mərkəzləşmə səviyəsi bir o qədər yüksək 
olar. 
Gömrük  orqanlarının  vahid  sistemində  idarəetmə  struk-
turunun 
əsas səviyyəsi Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük 
Komit
əsidir. 
Bildiyimiz kimi, komit
ənin tərkibində  kollegiya fəaliyyət 
göst
ərir.  Gömrük orqanlarının qarşısında duran vəzifələrin yerin 
yetirilm
əsi üçün, eləcə də özünün nəzarətecdici və əlaqələndirici 
funksiyalarını həyata keçirmək üçün Dövlət Gömrük Komitəsinin 
t
ərkibində aşağıdakı struktur bölmələr fəaliyyət göstərir: 
1.
 
Gömrük N
əzarətinin Təşkili Baş İdarəsi 
Baş idarənin tərkibinə Gömrük rejiminə nəzarət üzrə idarə 
daxildir. 
Baş idarənin nəzdində 2 şöbə fəaliyyət göstərir: 
-ticar
ət dövriyyəsindən gömrük nəzarətini təşkil  idarəsi 
(Yük 
şöbəsi); 
-qeyri-ticar
ət dövriyyəsində  gömrük nəzarətinin təşkili 
idar
əsi (sərnişin şöbəsi).  
Gömrük N
əzarəti Təşkili  Baş  İdarəsinin  əsas vəzifələri 
aşağıdakılardan ibarətdir: 
-ölk
ə  ərazisində  gömrük nəzarətini  lazımi  səviyyədə  təş-
kilini t
əmin etmək. Bu işləri planlaşdırmaq və bu məsələlər üzrə 
r
əhbərliyə təkliflər vermək; 

---

48
 
 
-
yerli gömrük orqanlarından gömrük nəzarətinin təşkili üzrə 
f
əaliyyətə rəhbərlik etmək; 
-komit
ə  rəhbərliyinə  respublika  ərazisində  gömrük nəza-
r
ətinin həyata keçirilməsi barədə məlumat vermək; 
-dig
ər təşkilatlara qarşılıqlı əlaqəni təşkil etmək; 
-
qabaqcıl təcrübənin öyrənilməsi və gömrük orqanları üzrə 
yayılmasını təmin etmək, respublika ərazisində tikiləcək gömrük 
obyektl
ərinin layihələrinə baxmaq və bu layihələrin müzakirəsin-
d
ə iştirak etmək; 
-
planlı surətdə yerli gömrükxanaların yoxlanılmasını həyata 
keçirm
ək; 
2. 
Qaçaqmalçılıq və Gömrük qaydalarının Pozulması ilə 
Mübariz
ə  baş  idarəsi.  İdarənin tərkibinə  aşağıdakı  şöbələr 
daxildir: 
-
Qaçaqmalçılıq  və  Gömrük  Qaydalarının  pozulması  ilə 
mübariz
ə şöbəsi; 
-narkotik vasit
ələrin qanunsuz  daşınması  dövriyyəsi ilə 
mübariz
ə şöbəsi; 
-t
əhqiqat şöbəsi. 
3. Statistika v
ə Təhlil İdarəsi 
idar
ənin nəzdində 3 şöbə fəaliyyət göstərir: 
-lokal v
ə paylanmış şöbə; 
-g
əlirlərin istismarı şöbəsi; 
-statistika v
ə analiz şöbəsi; 
4.  Maliyy
ə-tarif və  Valyuta  nəzarəti  baş  idarəsinin 
n
əzdində  tranzit  daşımalarla  nəzarət üzrə  idarəyə  aşağıdakı 
şöbələr daxildir: 
-maliyy
ə şöbəsi; 
-gömrük öd
ənişləri şöbəsi; 
-gömrük-tarif t
ənzimlənməsi şöbəsi; 
-valyuta n
əzarəti şöbəsi; 
-aksizl
ər şöbəsi. 
Kadr v
ə kadr hazırlığı idarəsinin nəzdində 2 şöbə fəaliyyət 
göst
ərir: 

---