Türk xalqlarinin mərasim sistemiNDƏ novruzun yeri
Yüklə 6,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Elm v ə Sənət Məclisi”nin 45-ci məşğələsinin iştirakçıları (22 fevral 2011)
ç əkdikləri hər çərşənbə qurulan dəstərxanlara tamaşaçılar arasında münasibət birmənalı deyil. Hamı eyni cür yaşamır və bu da t əbiidir. Amma bu çal-çağırlar, əndazəsindən çıxan süfr ələr qıcıq yarada bilər. Bu baxımdan da xalqımızın keçirdiyi kimi, əsas gücü Axır çərşənbəyə verməliyik. Düşünürük ki, uzun illər ömrünü Azərbaycan folklorşünaslıq elminin inkişafına sərf edən, 60 min tirajla “Yazıçı” nəşriyyatı tərəfindən çap olunan, 224 səhifəlik dəyərli toplu hazırlayan alimi öz mövqeyini 180 dərəcə dəyişməyə, “Novruz bayramı” toplusunda yazdıqlarını inkar etməyə, üz ərində “işləyərək” Axır çərşənbəyə aid etdiyi deyimləri, inam v ə etiqadları, adət-ənənləri, oyun və tamaşaları bölərək uydurduğu və ya uydurularaq onun əli ilə xalqa sırınması ist ənilən dörd çərşənbə arasında paylamağa nə vadar etmişdir? Alimin inandığı fikirlərindən dönməsi üçün çox ciddi səbəb lazımdır. Bəzi alimlər heç vaxt fikirlərindən dönmürlər, ölənə q ədər dediklərini deyirlər. Amma həm Ə. Cəfərzadənin, həm A.N əbiyevin bu gün dediklərini elə bu gün də danmaları, başqa fikirl ər söyləmələri üçün çox ciddi əsas lazım idi… Qeyd ed ək ki, çərşənbə adlarının dörd ünsürlə bağlanmasına tək yazılarımla deyil, keçirdiyim müxtəlif t ədbirlə də qarşı çıxıram. Belə tədbirlərin biri də Xəzər Universitetind ə keçirilmişdir. 245 246 X əzər Universitetində çərşənbələrin müzakirəsi (22 fevral 2011) Universitetin saytından məlumat: “2011-ci il fevralın 22- d ə Xəzər Universitetində ənənəvi “Elm və Sənət Məclisi”nin 45-ci m əşğələsi keçirildi. Məşğələni giriş sözü ilə Xəzər Universitetinin t əsisçisi, Direktorlar və Qəyyumlar Şurasının s ədri professor Hamlet İsaxanlı açaraq, müzakirəyə çıxarılan “Novruz ç ərşənbələri: tarixi kökləri və regional özəllikləri” 247 mövzusuna aid mülahiz ələrini bildirdi və sözü məruzəçi - tarix elml əri doktoru Güllü Yoloğluya verdi. G.Yoloğlu Novruz ç ərşənbələrinin tarixi kökləri və regional özəllikləri haqqında maraqlı məruzə ilə çıxış etdi. Məruzədən sonra məşğələdə iştirak edən Azərbaycanın tanınmış elm adamları mövzu ətrafında geniş müzakirələr apardılar. Rafiq İsmayılov (BDU- nun professoru), B əhmən Əliyev (AMEA-nın baş elmi işçisi), L əman Süleymanova (AMEA-nın Folklorşünaslıq İnstitutunun elmi işçisi), Nəzakət Hüseynova (BDU-nun professoru), Tahir Şahbazov (AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitu- tunun əməkdaşı), Əli Şamilov (AMEA-nın Folklorşünaslıq İnstitutunun əməkdaşı), İsmayıl Umudlu “Ayna-Zerkalo” qəze- tinin əməkdaşı, Füzuli Bayar (professor), Süleyman Əliyarlı (BDU-nun professoru), M əhərrəm Qasımlı (AMEA-nın Ədəbiyyat İnstitutu, professor), Cəlil Nağıyev (Asiya Universitetinin rektoru), Q əzənfər Paşayev (professor), Hamlet İsaxanlı və digərləri mövzu ilə əlaqədar çıxış etdilər. Hamlet İsaxanlı maraqlı məruzə və müzakirəyə görə Güllü Yoloğluya, çıxış edənlərə, həmçinin iştirakçılara təşəkkürünü bildirdi. Sonda xatir ə şəkli çəkildi [221]. 248 “Elm v ə Sənət Məclisi”nin 45-ci məşğələsinin iştirakçıları (22 fevral 2011) Bu t ədbirdə çıxış edən folklorşünas alim Məhərrəm Qasımlının dedikləri maraq doğurur: “Problem kifayət qədər mür əkkəbdir. Doğrudan da mən çox baş vurmuşam ki, bu dörd ünsürün ç ərşənbələr üzərində olduğu hansı tarix var, hansı m ənbə var və s. Çox əlləşmişik. 25 min tirajla “Novruz ensiklopediyası” çıxıb. Orda çərşənbələrin təqribən 30-a qədər adı var. Yəni bölgələrdə olan… Ekspedisiya da olub, toplanılıb da. 47-ci ild ə Təhmasib müəllim bu mövzuda namizədlik dissertasiyası müdafiə edib. Orda cəmlələr də, oğru buğlar, doğru buğlar, hamısı yazılıb. Necə ola bilər? Folklorçular harda yatmışdı ki, bu işlə məşğul olmurdu? Bu ayrı məsələdir ki, ab- at əş-xak-i-bad yox idi. Əzəl çərşənbə varıydı, Yalançı, 249 muştuluqçu, Axır çərşənbə var idi… Əhməd Cavadın 1919-cu ild ə yazdığı “Novruz” şeirlər silsiləsində çərşənbələr haqqında bir şeiri gedib. 1919-cu ildə yazılıb bu şeir və çap olunub o vaxtda. Biz d ə ensiklopediyaya onu daxil etmişik. Ordakı ardıcıllıq eynilə Türkiyədəki cəmlələr ardıcıllığındadır: hava, su, torpaq. Y əni Türkiyədə gördüyümüz cəmlələr ardıcıllığı Əhməd Cavadın şeirində yer alıb. Əcəba Əhməd Cavad bunu bir şəmkirli olaraq o bölgədənmi götürüb, yoxsa bağlı olduğu Türkiy ədənmi gətirmişdi? Bu sualımıza cavab yoxdur. Hər halda yegan ə bir dənə mənbə olan Əhməd Cavad var. 1919-cu ild ə. Ayrı hər hansı bir şey yoxdur. İlk dəfə bu məsələ gəlir ortaya çıxır, deyəcəm sizə nə cür. Rafiq mü əllim də bu işin içində olub. 88-89-cu illərdə Vəzirov g ələndə, bir çox məsələlərlə bərabər dedilər ki, Novruz bayramını işə salın ki, camaatın başı qarışsın. O arada ancaq Axır çərşənbə ilə bağlı çıxış olurdu. Televiziyada iki il 88-89- cu ill ərdə bu çıxışları mən eləmişəm. Və hər hansı başqa ç ərşənbə söhbəti yox idi. 1990-cı ildə aləm qarışdı, qırğın oldu v ə, gördüyünüz kimi, Novruz bayramı və çərşənbələr söhbəti d ə olmadı. Yəni çox üstü örtülü keçdi (əslində isə məhz elə o qarışıq dövrdə fürsəti əldən verməyənlər əksər alimlərin başının millət, Vətən dərdinə qarışmasından istifadə edərək dörd ünsürü ç ərşənbələrə pərçimlədilər – G.Y.). Gəldi 91-ci ild ə Mütəllibovun vaxtı idi. Fuad Qasımzadə də müşavir idi. M ən bu hadisələrin içində olmuşam. Ona görə də bəzi şeyləri şahid kimi danışıram. İndi xatırlayacaqsınız, Fuad Qasımzadə 91-d ə bu (F.Qasımzdə - G.Y.) çıxıb başladı çərşənbələrdən danışmağa. Amma mən orda olanda, Nahid müəllim burda olsa, t əsdiqləyərdi, mən dedim bu dedikləri şeylər hardandır? Bu başladı: “Birinci çərşənbə su çərşənbəsidir. Əlinə də bir 250 Yüklə 6,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|