Zġyadxan nəBĠBƏYLĠ

 
108 
Texnogen  təsirlərdən  meydana  gələn  irimiqyaslı  sürüş-
mələrin nəticələrini aradan qaldırmaq və ərazidə müvazinəti tə-
min etmək məqsədilə hazırda Bakı şəhəri ərazisində (Bayıl ya-
macı, Əhmədli yaylası), Mingəçevir dəryaçasının sağ sahilində, 
Dəvəçi  bölgəsinin  Böyük  Əmirxanlı,  Xızı  bölgəsinin  Altıağac 
kəndlərində,  habelə  Cəlilabad,  Lerik,  Yardımlı,  İsmayıllı,  Şa-
maxı  və başqa bölgələrin irili-xırdalı xeyli məntəqələrində  nə-
həng xərc tələb edən böyük həcmli işlər görülməkdədir. 
Sellərdən - Şəki, Quba, Qusar, habelə Dəvəçi, Xızı və di-
gər bölgələrin bir sıra kəndləri, su  tutumu  bəndinin  yuyulması 
nəticəsində Pirşağı kəndi, subasma hallarından Səlyan, Neftça-
la,  Buzovna,  Maştağa,  Binə  və  Abşeron  yarımadasının  başqa 
kəndləri  çox  böyük  zərər  çəkirlər.  Bütün  bu  təbii  proseslər  və 
hadisələr  az-çox  proqnozlaşdırıla  və  gözlənilə  bilən  hadisələr-
dir. Bu məqsədlə isə ekzogen geoloji proseslərin monitorinqini 
təşkil  etmək,  hidrogeodeformasiya  və  digər  geofiziki  sahələr, 
eləcə də etibarlı xəbərdarlıq xidməti işlək vəziyyətdə olmalıdır. 
Çox təəssüf ki, söylənilərin hamısı günümüzün reallığıdır 
və Azərbaycanda hər günlük fövqəladə hallar mənbələridir. 
 
 
9.2. Fövqəladə hallarda sistemin fəaliyyəti 
 
Ekstremal  hallarda  əhalinin  təhlükəsizliyini  təmin  etmək 
məqsədilə  Azərbaycan  Respublika  hökumətinin  qərarına  əsa-
sən ölkədə fövqəladə halların qarşısının alınması və belə hallar-
da fəaliyyət üzrə Dövlət Sistemi yaradılmışdır. 
Bu sistemin vəzifələri müvafiq tədbirlərin planlaşdırılma-
sından,  hazırlanmasından  və  həyata  keçirilməsindən  ibarətdir. 
Sistemin fəaliyyətində üç iş rejimi nəzərdə tutulmuşdur: 
-Gündəlik fəaliyyət rejimi –adi həyat şəraitində; 
-Yüksək  hazırlıq  rejimi  -  fövqəladə  hal  yaranması  ehti-
malı barədə məlumatlar alınarkən; 

---

 
109 
-Fövqəladə  rejim  -  təbii,  yaxud  texnoloji  mənşəli  fövqə-
ladə  hadisə  baş  verərkən  və  onun  nəticələri  aradan  qaldırılan 
dövrdə. 
Fövqəladə  hallar  üzrə  Dövlət  Sisteminə  rəhbərlik  Ölkə 
Prezidentinin  sərəncamı  ilə  respbulika  Fövqəladə  Hallar  Ko-
missiyasına, Fövqəladə Hallar Nazirliyinə, sistemin ərazi və sa-
hə pillələrində isə Naxçıvan Muxtar Respublikasının,  şəhər və 
bölgə  icra  hakimiyyəti  təşkilatlarının,  nazirliklərin,  xalq  təsər-
rüfatı təşkilatlarının müvafiq komissiyalarına həvalə edilmişdir. 
Fövqəladə  hallar  komissiyası  bütün  dərəcələrdən  olan 
idarəetmə təşkilatlarının, fəlakətlərlə mübarizəyə cəlb olunacaq 
qüvvə  və  vasitələrin  fəaliyyətə  daimi  hazırlığını  təmin  etmək, 
onların  səylərini  əlaqələndirmək,  bu  sahədə  nazirliklər,  hərbi 
komandanlıq  və  mülki  müdafiə  təşkilatları,  habelə  ictimai  təş-
kilatlar  arasında  qarşılıqlı  fəaliyyəti,  informasiya  mübadiləsini 
təşkil etmək, fəlakət bölgələrində xilasetmə və qəza-bərpa işlə-
rinə,  əhalinin  həyat fəaliyyətinin  təminatı və  təhlükəli sahələr-
dən  köçürülməsi  üzrə  tədbirlərə  bilavasitə  rəhbərlik  etmək 
üçün yaradılmışdır. 
Komissiyanın  qəbul  etdiyi  qərarların  yerinə  yetirilməsi 
respublikanın bütün icra hakimiyyəti orqanları, nazirliklər, şir-
kətlər və sahə tabeliyində və təsərrüfat formasından asılı olma-
yaraq müəssisə, təşkilat və idarələr üçün məcburidir. 
Fövqəladə  hallar  yaranarkən  onun  nəticələrinin  aradan 
qaldırılmasına  bilavasitə  rəhbərlik  etmək  üçün  çevik  qruplar 
yaradılır. Hadisələrin xarakterindən və miqyasından asılı olaraq 
çevik  qrupların  heyyəti  aşağıdakı  iş  istiqaməti  üzrə  müəyyən 
edilir: 
-  kimyəvi  və  partlayış  təhlükəli  müəssisələrdə  irimiqyaslı 
qəzalar üzrə; 
-  intensivliyi,  ərazidəki  yaşayış  və  istehsalat  binalarının 
seysmik davamlığından artıq olan güclü zəlzələlər üzrə; 
-
 
 dəmir  yolu  nəqliyyatında  güclü  təsirli  zəhərli  maddə  tu-
tumlarının zədələnib maddələrin geniş sahələrə yayılması 

---

 
110 
və  ya ətraf mühit üçün təhlükəli olan digər nəqliyyat qə-
zaları üzrə; 
-
 
 fəlakətli daşqın və subasma halları üzrə. 
Fövqəladə hallar üzrə Azərbaycan Dövlət Sistemi gündə-
lik idarəetmə təşkilatlarına bütün səviyyələrdən olan ərazi föv-
qəladə  komissiyalarının  növbətçi  heyətləri;  nazirliklərin,  sahə-
lərin,  xalq  təsərrüfatı  müəssisələrinin  növbətçi-dispetçer  xid-
mətləri; bütün dərəcədən olan MM qərargahları; fövqəladə hal-
ların  nəticələrinin  aradan  qaldırılmasına  cəlb  olunan  xilasedici 
dəstələrin növbətçi xidmətləri daxil edilmişdir. 
Bununla  yanaşı,  mülki  müdafiə  qərargahları  fövqəladə 
hallar təhlükəsinin  yaranması və  ya baş verməsi barədə xəbər-
darlığın təşkilinə, MM qüvvələri və vasitələrinin toplanıb hazır 
vəziyyətə  gətirilməsinə  və  idarə  olunmasına  öz  səviyyələrində 
nəzarət edirlər. 
Fövqəladə hallar üzrə Dövlət Sisteminin tərkibində, həm-
çinin, ətraf mühiti və təhlükə imkanlı təsərüfatları müşahidə və 
laboratoriya nəzarət şəbəkəsi fəaliyyət göstərir. Şəbəkənin əsas 
vəzifələri  ətraf  mühitdəki  və  təhlükə  imkanlı  təsərüfatlardakı 
vəziyyətə nəzarət, fövqəladə halların, o cümlədən də təbii fəla-
kətlərin, texnogen qəzaların, epizootiya və epifitotiya hallarının 
yaranması ehtimallarını və inkişafını proqnozlaşdırmaq, onların 
mümkün olan ekoloji və digər nəticələrini qiymətləndirməkdir. 
Bu  vəzifələr  Ekologiya  və  Təbii Sərvətlər  Nazirliyi,  Milli  Ae-
rokosmik  Agentliyinin,  Gigiyena  və  Sanitariya  Mərkəzinin, 
Baytarlıq  xidmətinin  və  respbulika  hökumətinin  xüsusi  qərarı 
ilə müəyyən edilmiş başqa çox vacib təşkilatların müvafiq qüv-
və və vasitələrilə yerinə yetirilir. 
Təbii və texnoloji xarakterli irimiqyaslı qəza nəticələrinin 
aradan qaldırılması üçün nəzərdə tutulan qüvvə isə bütün nazir-
liklərin,  dövlət  şirkətlərinin,  qeyri-dövlət  və  könüllü  ictimai 
təşkilatların hər cür ixtisasa malik ştatlı və digər  dəstələrindən 
ibarətdir. Zəruri hallarda bütün bu qüvvələri hərəkətə gətirmək 
üçün  Respublika  Fövqəladə  Hallar  Komissiyasının  idarəetmə 

---