Əli Abasov Rəna Mirzəzadə qenderə GİRİŞ
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
16 Sosialist feminizm utopik sosializmin ənənələrinə söykənərək qadınların sosial azadlığının yolunu yalnız sinfi mübarizənin marksist nəzəriyyəsində görürdülər. Əgər liberal görüşlü feminist qadınlar qadınların hüquqlarının genişləndirilməsi uğrunda çıxış edir və parlament lobbilərində təzyiq qüvvələri yaradırdılarsa, sosialist feminist qadınlar sosial siyasi partiyalarda iş aparırdılar. Qadın kooperativ gildeyasının, müharibə əleyhinə yaradılmış təşkilat və birləşmələrin işində yaxından iştirak edirdilər. Qadınların azadlığı uğrunda hərəkatın Böyük Britaniyadakı əsas vəzifələri Londonda (70-ci illərdə) keçirilmiş Milli Konfrans iştirakçıları tərəfindən qəbul olunmuş 7 tələbdə açıq-aydın görünürdü: - əməyə görə bərabər ödənişlər; - bərabər təhsil və imkanlar həqqı; - gün ərzində ödənişsiz körpələr evi; - abort etmək haqqı və hamiləliyin qarşısını almaq üçün ödənişsiz vasitələr; - ailə vəziyyətindən asılı olmayaraq bütün qadınların təcavüzə məruz qalma qorxusundan azad olmaları; - kişilərə üstünlük verən və qadınlara qarşı güc tətbiq olunmasını müdafiə edən bütün institutların ləğv edilməsi və s. Feminist qadınlar «Qadınların qarşılıqlı kömək federasiyalarını» yaratmağa başladılar. 80-ci illərin əvvəllərində İngiltərədə, Şotlandiyada, Uelsdə və İrlandiyanın müxtəlif guşələrində kişilərin təcavüzündən qorunan qadınlar üçün 100-dən artıq sığınacaqlar yaradılmışdı. Burada onların özləri və övladları üçün kişilərdən iqtisadi cəhətdən asılı olmamaq uğrunda mübarizə yolları öyrədilirdi. Bundan əlavə bütün ölkə üzrə «Böhran vəziyyətlər mərkəzləri» fəaliyyət göstərirdi ki, orda zorlanmaya məruz qalmış qadınlar hüquqi məsləhətlər alır və onların bu işlə əlaqədar məhkəmə orqanlarına müraciət etmələrinə köməlik göstərirdi. Feminst qadınlar etiraz yürüşləri təşkil edir, qadınların özlərini küçələrdə təhlükəsiz hiss etmələri uğrundakı mübarizəsinə ictimaiyyətin diqqətini cəlb etməyə çalışırdılar. Zor işlədilməyə qarşı keçirilən etiraz həftələri zamanı feminist qadınlar müvafiq ədəbiyyat və təşviqat vərəqələri yayır, teatrlaşdırılmış tamaşalar göstərirdilər. Bu qadınlar seksual filmlərin və parnoqrafik nəşrlərin yayılmasına qarşı çox həssaslıqla reaksiya verir və onların ləğvini tələb edirdilər. Skandinaviya ölkələrində məsələn Norveçin paytaxtı Oslo şəhərində də «Böhranlı vəziyyətlər mərkəzləri» yaradılmışdı. Belə mərkəzlərin yaradılması ideyasına bələdiyyə orqanlarının qərəzli yanaşdıqlarına baxmayaraq, QAUH –un nümayəndələri öz tələblərinin Norveç parlamentinin qadın deputatları tərəfindən dəstəklənməsinə nail oldular bu ölkədə fəaliyyət göstərən mərkəzlər sosial məsələlər üzrə Dövlət departamenti tərəfindən maliyyələşdirilir. Bundan əlavə, QAUH –un iştirakçıları öz qrupları nəzdində uşaq bağçaları və körpələr evləri təşkil etmiş, boşanan qadınlar üçün qadın evləri və məsləhətxanaları açmışlar. Eyni zamanda onlar həbsdə olan qadınların azad edilmələri məqsədi ilə xüsusi fondlar yaratmışlar. Qarşıya qoyulmuş tələblərin hamılıqla qəbul olunması, konkret fəaliyyət istiqamətləri, aktiv iş metodları, qarşılıqlı anlaşma və kömək etmə mühitinin yaradılması üçün edilən səylər, neofemist qadın hərəkatını güclü və sayılan qüvvəyə çevirmişdi. «Təmiz qadın problemləri»nin dar çərçivəsindən tədricən çıxaraq, daha geniş spektrə malik qlobal problemlərə müdaxilə etdildikcə, QAUH-un nümayəndələri demokratik və mütərəqqi qüvvəlirin ümumi mübarizəsinə qoşulmağa başladılar. Lakin bu proses tədricən baş verirdi. Belə ki, hərəkatın lap başlanğıcında QAUH-un nümayəndələri ənənəvi qadın təşkilatlarına qoşulmayaraq öz fəaliyyətilərini dar çərçivədə həyata keçirirdilər. Düzdür, ayrı-ayrı hallarda beynəlxalq əlaqələr yaratmaq təşəbbüsləri olmuşdu. Ancaq bu təşəbbüslər xaotik şəkil alaraq tənzimlənmədiyindən inkişaf tapa bilməmişdi.
17 Qeyd etmək lazımdır ki, sol qüvvələrin qadın hərəkatında baş verən prosesləri dərk etmələri üçün də uzun müddət lazım gəlmişdi. Hətta onlar bir müddət neofemist qadın hərəkatına şübhə ilə yanaşmışdılar, lakin, tədricən vəziyyət dəyişmiş və feminist – solçu qadınlar prokommunist qadınlar orqanlarda çıxışlar edərək, kişilərin qadınlara qarşı davranışlarında dəyişikliklər baş verməsinə nail olmağa başlamışdılar. Nüvə qarşıdurmasının gətirə biləcəyi ölümcül təhlükə və yer kürəsinin müxtəlif hissələrində olan irtica ocaqları qadınların müharibələr əleyhinə kütləvi surətdə çıxışlarının aktivləşməsinə gətirib çıxardı. Müharibə əleyhinə aparılan hərəkatda öz feminist qadınların da yerləri olmuşdur. Bu qadınların daha mübarizləri 1981-ci ildə ABŞ-dan, Danimarkadan, Qərbi Berlindən, Norvençdən Praqaya gələrək BDQF-nin (Beynəlxalq Demokratik Qadın Federasiyası) təşəbbüsü ilə keçirilən Qadınların Ümumdünya Konqresinin işində iştirak etmişlər. Onların məruzələrinin mövzusu və məzmunu 1975-ci il Berlin Konqresindəki çıxışlarından köklü dərəcədə fərqlənirdi. Əgər 1975-ci ildə onların arasında üstünlüyü radikal feminist qadınların çıxışları təşkil edirdisə və bu Beynəlxalq Qadın ilinə həsr olunmuş Berlin Konqresinin ümumi müddəalarından kənarda qalırdısa, artıq Praqada neofeminist qadınlar diqqəti kapitalist və sosialist ölkələrindəki qadınlar arasında qarşılıqlı inam yaranmasının əldə edilməsinin vacibliyinə yönəldirdilər. Onlar Şərqlə Qərb nümayəndələri arasında bu məsələnin həll olunması məqsədilə müzakirələr başlanması fikrini irəli sürürdülər. 1
keçiriləcək tədbirlərlə əvəz olunsun. Konkret olaraq sükut növbələrinin təşkili, sülh yürüşlərinin keçirilməsi və sülh düşərgələri yaradılması ideyaları meydana çıxdı. Feminist qadınlar həmçinin antikişi əqidəsindən də imtina etmirdilər. Eyni zamanda müharibə əleyhinə çağırışlarla bərabər həmçinin patriarxatı tənqid edən çıxışlar səslənir, hətta uşaq doğuşundan imtina etmək aktı kimi qəti tədbirlərə əl atmağa çağırılırdı. Bundan əlavə Müdafiə Nazirliklərinin qarşısında piketlər və hərbi bazaların ətrafında sülh düşərgələrinin yaradılması tələbləri səslənirdi. Feminist qadınların və sosialist ölkələri qadınlarının Praqa konqresi çərçivəsində keçirdikləri görüşlərin və danışıqların məntiqi olaraq onların «Tərkisilahlanmayla əlaqədar» BMT-nin Baş Assambleyasının II xüsusi Sessiyasına ünvanlanmış və birgə hazırladıqları petisiyanı misal gətirmək olar. Bu sənəd kütləvi nüvə qırğın silahlarının tamamilə ləğv olunmasına çağırış tələbi idi. Nəhayət, 1982-ci ildə Qərb və Şərq ölkələrindən keçməklə birgə sülh yürüşü keçirilməsi ideyası həyata keçirildi. Danimarkanın Kopenhagen şəhərindən başlanğıcını götürmüş bu yürüş Finlandiya, sovet şəhərləri olan Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) və Minskdən keçərək Xatında (Belorusiyada memorial-xatirə kompleksi) sona yetdi. Bu yürüşün İsveçdən, Danimarkadan, Norveçdən, Finlandiyadan və keçmiş Sovetlər İttifaqından olan iştirakçılarını eyni şüarlar və tələblər birləşdirirdi. Elə həmin 1982-ci ildə feminist qadınlar özlərinin tərksilahlanmaya çağıran Ümumudünya Konqrensinə toplaşdılar. Bu konqresin iştirakçıları yekdillik nümunəsi göstərərək hamılıqla amerikalı qadınların Pentaqonun planlarına qarşı «Qadınlar, sülh uğrunda mübarizə aparın» hərəkatının Qrinem Kommondan olan qadınları ilə və sufrajist qadın hərəkatının yarandığı tarixdən məşhur olan Seneka- Follze şəhərindən olan qadınlarla həmrəylik əlaməti kimi sülh şəhərciklərinin yaranması ideyasını dəstəklədilər. Feminist qadınlar bildirirdilər ki, qadınlar mübarizə yolunu ona görə seçiblər ki, Yer kürəsində baş verən bütün irtica hallarına, qanadlı raketlərə və ümumiyyətlə nüvə silahı məfhumuna birdəfəlik son qoysunlar. 2
Feminist qadınlar Moskva şəhərində (23-27 iyun 1987-ci il) keçirilmiş və proqram üzrə «Feminizm və qlobal problemlər» mövzusunda disskusiyalar aparılması nəzərdə
1 Яли Сейдаббас оьлу вя Ряна Сейдрза гызы «Эендер тядгигатлары» сящ. 20 2 Яли Сейдаббас оьлу вя Ряна Сейдрза гызы «Эендер тядгигатлары» сящ. 21 Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|