Əsmər Sadıq qızı Bədəlova
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4. Şəxsiyyətin yaş dövrlərinin xüsusiyyətləri Plan 1. İnkişafın bioloji mərhələləri ilə idraki qüvvələrinin
31 15. İrsiyyət, mühit və tərbiyənin təsirini sübut edən və sübut etm əyən hansı misalları gətirmək olar? 16. ”Qoşa amillər” nəzəriyyəsi hansı mənanı dşıyır? 17. Nizami, Füzuli v ə Tusi şəxsiyyətin formalaşması bar ədə nə fikir yürütmüşlər? 18.K.D.U şinski və V.A.Suxomlinskiyə görə, şəxsiyyəti formalaşdıran nədir? 19. Xalq pedaqogikası şəxsiyyətin formalaşmasına necə münasib ət bəsləyir? Ədəbiyyat 1. B ədəlova Ə.S. Azərbaycan xalq pedaqogikası. Bakı, Mü əllim, 2009. 2. İbrahimov F.N., Hüseynzadə R.L. Pedaqogika (I cild). Bakı, Mütərcim,2013. 3. İsmixanov M.A. Pedaqogika. Bakı, BDU, 1998. 4 . Kazımov N.M., Həşimov Ə.Ş. Pedaqogika.Bakı, Maarif, 1996. 5 . Paşayev Ə.X., Rüstəmov F.A. Pedaqogika. Bakı, Nurlan, 2007. 6. Talıbov Y.R., Ağayev Ə.Ə.və başqaları. Pedaqogika. Bakı, Maarif, 1993. 32 4. Şəxsiyyətin yaş dövrlərinin xüsusiyyətləri Plan 1. İnkişafın bioloji mərhələləri ilə idraki qüvvələrinin inkişafı arasında əlaqə 2. Yaş xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması əsas pedaqoji t ələblərdən biri kimi a) yaş dövrləri haqqında klassiklərin fikirləri b) müasir elm yaş dövrləri haqqında 1. İnkişafın bioloji mərhələləri ilə idraki qüvvə- l ərinin inkişafı arasında əlaqə. Yaş dövrləri insan həyatının mü əyyən dövrünə xas olan anotomik – fizioloji və psixi keyfiyy ətlərin məcmusudur. Yəni insan dünyaya gəldiyi günd ən həm canlı varlıq olaraq bioloji, həm də yaranmışların əşrəfi olaraq idraki inkişaf yolu keçir . Bu iki inkişaf xəttinin v əhdət tapıb bir – birini tamamlaması zəruridir; lakin çox ç ətindir, bəzi məqamlarda hətta mümkünsüzdür. Çünki uşaq fiziki c əhətdən sürətlə inkişaf edir və idraki inkişaf onunla tam ayaqlaşa bilmir. Beləliklə, insanlar arasında əsaslı fərqlər yaranır. Bu, intellektual səviyyələrdə, tələbatlarda, maraqlarda, motivl ərdə, əxlaqi davranışda, sosial inkişaf səviyyəsində özünü göst ərir. Mənəvi inkişafa gəldikdə isə uşaqlarda mənəvi inkişaf fiziki inkişafla bərabər gedir; onlar gözəlliyi duyur, bütün parametrl ərdə düzlüyə, ədalətə dəyər verirlər. İnsanın mənəvi, idraki inkişafı fiziki inkişaf dövrünə bağlı olaraq mərhələ - mərhələ baş verir. Bu mərhələlər senzitiv dövr adlanır. Yəni bu və ya digər keyfiyyətlərin inkişafı üçün optimal şəraiti olan dövr. Böyük Yaradan insanda hər bir keyfiyy ətin formalaşması üçün senzitiv dövr ayırmışdır. M əsələn, yaş yarımdan iki yaşadək nitqə yiyələnmə dövrüdür. Əgər bu imkan əldən verilsə, əvəzini çıxmaq çətin olar.Yaxud ayaq üst ə gəzmənin gecikməsi mütəhərrik və vestibulyar aparatda ( əsəb sistemində) pozuntulara gətirib çıxarar. Amerika 33 psixoloqları sübut etmişlər ki, 6 yaşdan 12 yaşadək olan dövr bütövlükd ə senzitiv dövrdür. Odur ki, pedaqoqlar intellektual, əxlaqi –mənəvi, sosial keyfiyyətlərin formalaşması dövrlərini (kiçik v ə orta məktəb yaş dövrü) diqqət mərkəzində saxlama- lıdırlar. Demək, orqanizmin, onun sinir sistemi və orqanlarının bioloji c əhətdən yetişmə mərhələləri mövcuddur. İdraki qüvv ələrin inkişafı da bununla əlaqədardır. Elmi – pedaqoji m ənbələrin yazdıqlarına görə, XX əsrin 50 – 60 – cı illərinə qədər uşaq və yeniyetmələrin fiziki və m ənəvi inkişafı arasında tarazlıq var idi. 70 – ci illərin ortalarından etibarən akslerasiya (latınca sürətlənmə) baş verdi; y əni orqanizmin fizioloji yetişməsi əqli, psixi, sosial inkişafı qabaqladı. Nəticədə uyğunsuzluq yarandı, bədən sür ətlə böyüdü intellektual, sosial, əxlaqi keyfiyyətlərin əsasını t əşkil edən psixi funksiyaların yetişməsi ləngidi. Hazırda informasiya- komnunikasiya vasit ələrinin inkişafı əsrində akslerasiya daha da gücl ənmişdir. Belə vəziyyətdə yeniyetmə sür ətlə inkişaf edən fiziologiya ilə yetişməmiş ağıl arasında psixoloji g ərginlik keçirir. Onlarla işləyən və bacarığı zəif olan mü əllim və tərbiyəçilər də bu zaman çətinlik qarşısında qalırlar. 2. Yaş xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması əsas pedaqoji t ələblərdən biri kimi: a) yaş dövrləri haqqında klassiklərin fikirl əri. Bir halda ki, insanın bioloji inkişafı mərhələlərlə baş verir, ən sadə misalla desək, əvvəl oturmağı, sonra iməkləməyi, sora divardan tuta – tuta ayağa durmağı, nəhayət, yeriməyi öy- r ənir və idraki – psixoloji imkanları da o cür tədriclə formalaşır, demək, tərbiyə işi ilə məşğul olan hər kəs bu inc əliyi bilməli və uşağa yanaşma tərzində yaş xüsusiyyətini n əzərə almalıdır. İnsanın yetişib formalaşma dövrü və bütövlükdə ömrü m ərhələlərə bölünür. Lakin hər mərhələnin özünün içində Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|