Əsmər Sadıq qızı Bədəlova

 
40 
istifad
ə  edərək  onların  həm  söz  ehtiyatını  artırmağa,  həm də 
m
əntiqi  təfəkkürlərini inkişaf etdirməyə çalışmaq lazımdır. 
 
Fiziki  inkişaf  baxımından  onlarda  sürətli böyümə  ilə 
yanaşı, sümüklərində bərkimə başlayır. Bu xüsusiyyəti nəzərə 
alaraq mü
əllim  onların  stol  arxasında  düzgün  oturmasına 
diqq
ət yetirməlidir  ki,  onurğa  əyriliyi  yaranmasın.  Görmə 
qabilyy
ətlərinin düzgün tənzimlənməsi üçün oxu və  yazı 
zamanı  məsafəyə, pedaqoji prosesin bütün mərhələlərdə 
m
əntiqi təfəkkürün  inkişafına  ciddi  diqqət yetirilməlidir. 
Şəxsiyyət olduqlarını duymaq onların mənəvi inkişafına güclü 
t
əkan verir; müəllim bu incəliyi daim yadda saxlamalıdır. 
 
Orta  yaş  dövrü  kəskin dəyişikliklər dövrü olan 
yeniyetm
əlik  çağıdır.  Ömrün  bu məqamı  uşaqlıqdan  ayrılıb 
g
əncliyə  doğru  inkişaf  etməklə  səciyyələnir. Ona  görə  də 
pedaqoji al
əmdə  bu  dövr  keçid  dövrü  adlanır  və  çətinliyi ilə 
s
əciyyələnir. Yeniyetmə  şəxs özündə  həm  uşaqlıq,  həm də 
g
ənclik dövrünün xüsusiyyətlərini  əks etdirir. Onlar fiziki 
c
əhətdən sürətlə inkişaf edir və özlərini yaşlılar kimi aparmaq 
ist
əyirlər. Pisliyə qarşı barışmaz olurlar, lakin mürəkkəb məsə-
l
ələrdən baş çıxara bilərmirlər. Köməyə, məsləhətə ehtiyacları 
olduğu  halda  böyüklərdən çəkinirlər.  Arzuları  çox, imkanları 
m
əhdud  olduğundan  çətinlik çəkirlər. Romantik olurlar, lakin 
kobud h
ərəkətlərə  yol verirlər.  Peşələrə  meyl  yaranır.  Əxlaqi 
anla
yışlar:  dostluq,  yoldaşlıq,  düzlük,  doğruçuluq    və  s. for-
malaşır. 
 
Böyük    yaş  dövründə  də  anatomik  -fizioloji  inkişaf 
davam e
dir. Beyin tam inkişaf mərhələsinə çatır. Psixi prosrs-
l
ər, nitq, iradə  formalaşır.  Həyat movqeyi, sözlə  işin  birliyi 
yaranır. Ədalətsizliyə, yalançılığa dözə bilmirlər. Özlərində elə 
bir qüvv
ə hiss edirlər ki, sanki başqalarına sığınacaq, ümidgah 
ola bil
ərlər. Məhəbbətin nə  olduğunu  başa  düşürlər. Gələcək 
h
əyat  yollarını  müəyyənləşdirməyə,  konkret  peşə  seçməyə 
çalışırlar. 

---

 
41 
 
T
əlim -tərbiyə işi ilə məşğul olan hər bir şəxs yaş dövr-
l
ərinin xüsusiyyətini bilməli və iş prosesində nəzərə almalıdır. 
 
Bütün  bunl
arla    yanaşı,  hər  bir  uşağın  fərdi xüsusiy-
y
ətləri də var; kimi tənbəl, kimi zirək, kimi səliqəli, kimi pinti, 
kimi yalançı, kimi doğurçu olmaqla fərdi xüsusiyyəti ilə seçilir. 
B
əzən eyni valideynin övladı olub, eyni evdə tərbiyə  alan iki 
uşaq xasiyyətcə eyni olmur. 
 
Mü
əllim bütün bunları nəzərə almalı, şagirdlərini fərdi 
tanımalı  və  onlara həm  yaş,  həm də  fərdi xüsusiyyətlərinə 
uyğun şəkildə yanaşmalıdır. 
 
        Suallar 
         1.
Yaş dövrləri nə deməkdir? 
         
2.İnsanın inkişafında senzitiv dövr nə deməkdir? 
         3.Akslerasiya n
ədir? 
         
4.İnsanın  inkişafında  son  akslerasiya    hadisəsi nə  
vaxtdan baş verib? 
         5.Az
ərbaycan  xalq  pedaqogikasında  yaş  dövrlərinə 
münasib
ətin elmi pedaqogikadan fərqi nədədir? 
        
6.Xalq  pedaqogikasından  nümunə  gətirilən  şeirin  hansı 
misrasındakı fikir akslerasiya  hadisəsi ilə bağlı bu gün özünü 
doğrultmur?         
         
7.Aristotelin yaş dövrləri haqqında  hansı fikirləri var? 
         8.N.G
əncəvi  yaş  dövrləri ilə  bağlı  fikirlərini necə  ifadə 
etmişdir? 
         
9.M.Füzulinin  yaş  dövrləri ilə  bağlı  fikirləri  hansı 
özün
əməxsusluqla fərqlənir? 
         
10.  Y.A  Komenski  yaşa  görə  inkişaf  dövrləri ilə  bağlı 
hansı  müddəanı yürütmüşdür? 
         
11.Müasir elmi pedaqogikanın yaş dövrlərinə münasibəti 
bar
ədə nə deyə bilərsiniz? 
         12.M
əktəbəqədər  yaş  dövrünün  içərisində  hansı 
m
ərhələlər yerləşir?  

---

 
42 
         13.M
əktəb dövrünün hansı mərhələləri var? 
          14.Elmin mü
əyyənləşdirdiyi  ümumi  inkişaf  xüsusiy-
y
ətlərinə girməyən istisnalar nədən ibarətdir? 
 
          
Ədəbiyyat 
1. 
Abbasov  A.N.,  Əlizadə  H.Ə.  Pedaqogika.  Bakı, 
Renesans, 2000. 
2.Ağayev Ə.Ə., Talıbov Y.R.,İsayev İ.N., Eminov A.İ. 
Pedaqogika. Bakı, Adiloğlu, 2006.  
3.B
ədəlova  Ə.S.  Azərbaycan  xalq  pedaqogikası.  Bakı, 
Mü
əllim, 2009. 
           4.
Əhmədov B.A., Rzayev A.Q. Pedaqogikadan 
mühazir
ə konspektləri.Bakı, Maarif, 1983. 
5.H
əsənov  A.M.,  Ağayev  Ə.Ə.  Pedaqogika.  Bakı, 
Nasir, 2007. 
6
.İbrahimov F.N., Hüseynzadə R.L. Pedaqogika(I cild). 
Bakı, Mütərcim, 2013. 
7.Kazımov  N.M., Həşimov  Ə.Ş.  Pedaqogika.  Bakı, 
Maarif, 1996. 
            8.
Paşayev  Ə.X,  Rüstəmov  F.A. Pedaqogika. Bakı, 
Nurlan, 2007. 
9
.Sadıqov F.B. Pedaqogika. Bakı, Adiloğlu,2009. 
      
 
 
 
 
 
   
       
 
 
 
 

---

 
43 
 
5. Mü
əllimlik peşəsi, müəllimin pedaqoji mərifəti və 
mü
əllim  peşəsinə verilən pedaqoji tələblər 
 
Plan 
1.
 
C
əmiyyətdə müəlimlik peşəsi 
2.
 
Mü
əllimin pedaqoji mərifəti 
3.
 
Mü
əllimlik peşəsinə verilən tələblər 
 
1.C
əmiyyətdə  müəlimlik  peşəsi.  Müəllimlik  peşəsi 
özün
əməxsus xüsusiyyətlərə  malikdir. Bu xüsusiyyətlər peda-
qoji  
əməyin obyektində, onun məqsəd və vəzifələrində, vasitə 
v
ə  yollarında,  nəhayət,  əməyin nəticəsində  özünü göstərir. 
Mü
əllimlik  peşəsinin tarixi eradan çox –çox  əvvəllərə  gedib 
çıxır.  Tarixi  faktlar  sübut  edir  ki,  ilk  müəllimlər  kahinlər 
olmuşlar. Onlar əvvəllər  uşaqları  öz  ailələrində  öyrətmiş, 
sonralar is
ə  xüsusi  kahin məktəbləri  açmışlar.  Platon,  Pifoqor 
kimi müt
əfəkkirlər məhz kahin məktəblərində  təhsil  almışlar. 
Bü m
əktəblərin  ilkin  yarandığı  yer  isə  qədim Misir və 
Yunanıstandır. 
         Mü
əllim dedikdə cəmiyyətin əqli –mənəvi keyfiyyətlərini 
yönl
əndirən, formalşdıran müdrik şəxs başa düşülür. Cəmiyyət 
inkişaf etdikcə onun  sənəti də inkişaf edərək təkmilləşir; bəzi 
m
əqamlarda çətinləşir.  Ona  görə  də  müqəddəs simalar, gör-
k
əmli filosoflar, ictimai xadimlər, kamil pedaqoqlar müəllimlik 
s
ənətinə  yüksək qiymət  vermiş, onun cəmiyyətdəki rolunu 
d
əyərləndirmişlər. 
          M
əsələn, İslam Peyğəmbəri (Ə) elm öyrənməyi dünyada 
görül
ən işlərin ən yaxşısı adlandıraraq bildirib ki, Mən müəllim 
olaraq  gönd
ərildim.  Mən  gözəl  əxlaqı  tamamlamaq  üçün 
g
əldim.  
          Sokrat deyirdi ki, h
ər hansı bir çəkməçinin pis ayaqqabı 
tikm
əsi yunan xalqına heç bir ziyan vurmaz, lakin müəllim səhv 
etmiş olsa, pis tərbiyə versə, yunan xalqı məhv olar.              

---