49
Gəncsən, çox yaradıb, yazacaq əlin,
Lakin sarsılmasın eşqin, əməlin.
Qoyma ki, büdrəsin əlində qələm,
İnsanın ən böyük düşmənidir qəm...
Sönməz əbədiyyət, yüksələr günəş,
Açılar üfüqdə bir özgə aləm...
Yaşa bu dünyada günəşdən təmiz.
Nə yalançı şöhrət, nə yalançı şan
Bil ki, qoymamışdır tarixdə nişan.
Bağlasın adınla elin baharı,
Adınla ucalsın yurdun vüqarı!
Səni yetişdirən bu ana torpaq
Sənin sənətinlə abad olacaq.
İnan, gələcəyin böyük adı var,
Yaşar yer üzündə insan bəxtiyar!
Tamaşanın sonunda ifaçılar tədbir iştirakçıları ilə sağollaşıb
səhnədən ayrılırlar.
I aparıcı: Orta əsrlər şəraitində, qadının hüquqlarının
məhdudlaşdırdığı bir dövrdə Məhsəti Gəncəvi kimi istedadlı
şairənin yetişməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi. Bu ümumi
mədəni səviyyənin, baxışlarda yaranan yeniliyin, azadfikirliliyin
əlamətlərindən idi. Məhsəti kimi bir qadın sənətkar birdən-birə
yetişə bilməzdi. Bunun üçün müəyyən zəmin olmalı idi.
Məhsətinin əldə olan şeirləri göstərir ki, o, yaxşı təhsil almış,
ərəb və fars dillərini öyrənmiş, Şərq ədəbiyyatı incəliklərini
mükəmməl bilmişdir. Onun əsərlərində işlənilən bədii vasitələr
aydın şəkildə göstərir ki, Məhsəti yüksək istedad və incə zövqlə
yanaşı, dərin mütaliəyə malik olmuşdur. Düzdür, Məhsətinin
həyatı, şəxsiyyəti, təhsili haqqında mənbələrdə dəqiq, ətraflı
məlumat yoxdur. Şairə haqqında ancaq əsərlərindən əldə olan
nümunələrə əsaslanıb müəyyən fikirlər irəli sürmək olar. Bu
ondan irəli gəlir ki, orta əsrlər şəraitində qadının şeir yazmağını
qəbahət saymış, onun haqqında danışmağı məqbul hesab
50
etmişlər. Şairənin haqqında müxtəlif rəvayətlər uydurulmuşlar.
Bu rəvayətlərin böyük bir qismi “Əmir Əhməd və Məhsəti” adlı
dastan – rəvayətdə toplanmışdır.
Söhbət “Əmir Əhməd və Məhsəti” dastanından düşmüşkən gəlin
Əməkdar Mədəniyyət işçisi Kəmalə Ağayevanın “Məhsəti”
pyesindən bir parçaya fəal oxucularımızın ifasında tamaşa edək.
Səhnəyə Məhsəti, İlyas, Əmir Əhməd, Əşrəfin rolunu ifa edən
oxucular çıxırlar.
Məhsəti sürgündən doğma vətəni Gəncəyə qayıdıb. Bütün
Gəncə onu qarşılamağa çıxıb. Azərbaycanın sevimli şairi İlyas
da, onların arasındadır. Məhsəti ürək dolusu nəfəs alır,
camaatın gətirdiyi gülləri bağrına basır. Onun gözü Əmir
Əhmədi axtarır.
Məhsəti: Ah, vətən, vətən!...
Yığışın yanıma, ellər, ay ellər,
Qəlbim sevinmədi bir gün də sizsiz.
Ömrümün həmdəmi, güllər, a güllər,
Məni baharlara nəql edərsiniz.
Qürbətdən dönmüşəm, məni ellərim
Gözəl qarşıladı, söylə, o hanı?
Məni qarşıladı nərgiz güllərim,
Söylə, ey nərgizim, söylə, o hanı?
Ey burda ötüşən gənclik illərim,
Söylə, bəs o hanı, söylə, o hanı?
Ey burda ötüşən gənclik illərim,
Söylə, bəs o hanı, söylə, o hanı?
Həzin musiqi sədaları altında Əmir Əhməd daxil olur. O,
qocalmış Məhsətini görüb təəcüblə yerində donub qalır. İlyas
sözə başlayır.
İlyas: Bu ağ saçlaramı heyrət edirsən,
Məgər bilmirsənmi dağa qar düşər?
Qürbət küləkləri toxunan üzə
51
Namərd, bilmirsənmi qırışlar düşər?
Vətən yollarına baxan gözlərə
Qəm də pərdə çəkər, intizar düşər.
O sənin yolunda tufana düşdü,
Ömrün gülşəninə bəzən sap düşər,
Baxma sənətkarın xəzan halına
Gün gələr o qəlbə novbahar düşər.
Əmir Əhməd kədərlə Məhsətinin üzünə baxıb, söyləyir.
Əmir Əhməd: Aldın əllərimdən həyatımı, yar,
Qəlbimi yaşadan dildar sən idin.
Ömrüm xəzan vurmuş yarpağa döndü,
Ona həyat verən bahar sən idin.
Əmir Əhməd bu sözləri deyib, qəmli halda səhnəni tərk edir.
Məhsəti İlyasa üzünü tutub, onu evinə aparmasını xahiş edir.
Sən gəl məni evimə apar,
Bu olar səninçün bir səvab kimi.
O evdə eşqimin xatirəsi var,
Durur oxunmamış bir kitab kimi.
Orda məhəbbətin nakam səsi var,
İnləyir qırılmış bir rübab kimi.
Mən onu dinləyib ölmək istərəm.
Gedək, İlyas, məni evimə apar.
İlyas fikrə gedir, ürəyində bu sözləri söyləyir.
Mən ona nə deyim, ey zalım rüzgar...
Ustad, viran qalsın belə dünyanı,
Zalimlər dağıtdı o xanimanı.
Sabahın vəslinə ümidvarlara,
Nə qəsr gərəkdir, nə sığınacaq.
Qəlbin sığa bilməz daş divarlara,
Şairin məskəni dünyadır ancaq.