Kitab bmt inkisaf Proqra?mn?n Gender Layih?sinin sponsorlugu il? n?sr oiunur
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TƏRCÜMƏLƏR QADINLAR BİZNESDƏ
- QADIN SAHİBKARLIĞI TƏCRÜBƏSİNDƏN: İBRƏT DƏRSİ VƏ MƏSLƏHƏTLƏR
TƏRCÜMƏLƏR
(«Jenhina v biznese». M., 1993 kitabından tərcümələr) Başa çatmaqda olan XX əsrin son onillikləri, ictimai tərəqqiyə fəal təsiri artıq qeyd olunan və özünün gələcəyinin keyfiyyətcə yeni sivilizasiyasına doğru hərəkatının tam inkişafını gözləyən qlobal xarakterli təzahürlərlə zəngindir. Onların sırasında, bəlkə də birincilər arasında qadınların kütləvi şəkildə əmək bazarına çıxmasını amerikalı tədqiqatçılar R.Peterson və K.Veymeyer «Dünya miqyasında sakit inqilab» adlandırmışlar. Həqiqətən, tarixi baxımdan kiçik müddət ərzində qadın evdən kənarda işləməyə başlayaraq, təhsil alaraq, peşəkarcasına ixtisaslaşaraq, yalnız muzdlu olmayan işçilərin sıralarını artıraraq, həmçinin şəxsi müəssisələrin (əsas etibarən də xidmət sahəsində) yaradaraq özünün ənənəvi rolu- ailədaxili funksiyası çərçivəsindən cəsarətlə kənara çıxmışdır. Birinci dəfə idi ki, qadınlar qarşısında geniş seçimli imkanlar açılmış, əsrlərlə təşəkkül tapmış həyat stereotiplərini dəyişməyə imkan vermiş, «ödənişsiz» ev əməyinə alternativ meydana çıxmışdı. Müasir müəssisədə qadının rolunun dəyişmə mexanizmini analiz etmiş amerikalı tədqiqatçı D.Nesbitt bu hadisəni «Açılmış imkanlar partlayışı» adlandırmışdır. Son vaxtlara qədər iqtisadi sahədə olan ədəbiyyatda inkişaf prosesində qadının rolu yalnız onun reproduktiv funksiyası, ya da əmək ehtiyatlarının artması ilə əlaqədar nəzərdən keçirilir, onun iqtisadi imkanları isə ümumiyyətlə hesaba alınmırdı. Qadın əməyinə marginal və təsadüfi baxış nöqteyi geniş yayılmışdır. Belə yanaşmanın səbəblərinin köklərini əsasən əsrlərlə təşəkkül tapmış kişilərdən asılı vəziyyətində, mülkiyyətə münasibətdə zəif mövqeyində: sərvətə, hakimiyyətə və yaradıcılığa olan yolların onların üzvlərinə bağlanmasında və müxtəlif növ hüquq pozuntularında axtarmaq daha münasibdir. Qeyd edək ki, «sakit inqilabın» iki mərhələsini fərqləndirmək olar: birincisi: 50-70-ci illər. Bu qadınların kütləvi şəkildə muzdlu əmək sahələrinə axını ilə fərqlənir, ikincisi: 70-ci illərin ortalarından başlamış və azad sahibkarlığa doğru dönüşü göstərir. Birincini, əvvəlcədən müəyyən etmiş ən mühüm amillərdən, bir tərəfdən - qadın təhsilinin inkişafını və vətəndaş azadlıqları uğrunda mübarizəni, digər tərəfdən - sənayeləşdirilmiş cəmiyyətin iri istehsal sahələrinin, əmək bazarına axınını, istehlak mühitinin dəyərlər sistemi ilə təkan verilən, fəhlə qadın qüvvəsinə tələbatını qeyd etmək olar. İkinci mərhələyə keçid, yeni dövr üçün obyektiv zəmin yaranmasında rol oynamış, yeni kompleks problemlərin meydana çıxmasına səbəb olmuşdu. Onların arasında isə inkişaf etmiş ölkələrin xidmət sahələrində birinciliyi təmin edəcək post-sənayeləşdirilmiş cəmiyyətə daxil olması ilə geniş sahədə kiçik və orta müəssisələrin yaranmasını göstərmək olar. İnsana xas olan bütün resurslardan maksimum istifadə olunmasını və ictimai dünyagörüşündə özünə yol açan mədəniyyətə doğru meylləri də göstərmək olar. Bərabər imkanlar uğrunda qadın hərəkatının yüksəlməsinə istinad etmək olar. Lakin, qadın sahibkarlığının inkişafı üçün həlledici kimi birinci iki amili qəbul etmək vacibdir. Məhz kiçik biznes ilk addımlarını atan qadın sahibkarların əsas hissəsi üçün daha uyğundur, çünki ən yüngül fəaliyyət sahəsi xidmət sahəsidir: yəni insanın müxtəlif tələbatına xidmət etməkdir və qadınlar əsrlər boyu həmin işlərlə məşğul olurdular. Bu gün futuroloqların «qadın əsri» kimi müəyənləşdirdiyi, XXI əsrin astanasında bir sual meydana çıxır: uzun müddət uzaqlaşdırıldığı əmək və yaradıcılıq dünyasına o, yəni qadın, özü ilə nə gətirəcəkdir? Aparılmış tədqiqatlar, artıq qadın sahibkarlığının makroiqtisadiyyata olan töhfələri haqda ümumi təsəvvür yaradır: 1. Qadın milli
iqtisadiyyatın strukturunun yenidən təşkil edilməsində əhəmiyyətli və artan rol oynayır; 2. İnkişafın yeni dinamik gücünü təmsil edir və yüksəlişin artım sürətinə təkan verir; 3. Milli təsərrüfat istehsalının artmasına zəmin yaradır; 4. Tam olmayan məşğulluğu və işsizliyi ixtisar edərək, axıra qədər istifadə edilməmiş insan potensialının reallaşdırıb ümumi rifahı artınr; 5. Onun gətirdiyi sosial-iqtisadi dəyişmələr uzun müddətli siyasi sabitliyə zəmin yaradır. Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, «Amerikanın iqtisadi cəhətdən tərəqqisində qadınların xüsusi töhfəsini təsdiq etməmək olmaz. İnformasiya cəmiyyəti erasına daha dərindən daxil olduqca, aşkar olur ki, sənayeləşmənin yaranması kişilərin işi idi, lakin yeni cəmiyyət qadınlar tərəfindən yaranacaqdır». Qadınların menecment sahəsinə sürətli axınının genişlənməsi onların bərabər imkanlar uğrundakı mübarizəsi baxımından, heç də təbliğat əhəmiyyət kəsb etmir. Mahiyyət etibarı ilə məzmun ondan ibarətdir ki, idarəetməyə qoşulan qadın bu sahəyə özünün nadir bacarığını, məharətini, vərdışlərini, işgüzar davranış üslubunu, qərar qəbul etməkdə öz dəst-xəttini göstərir. Bu kimi halların daxil edilməsi hesabına isə menecmentin zənginləşdirilməsinin iki həlli yolu mövcuddur. - menecmentin mövcud olan kooperativ üslubuna təsir etmək yolu və qadınların korporasiyaların idarəetmə strukturlarında iştirakını genişləndirmək vasitəsilə; - şəxsi müəssisələrini yaradan və daim artan qadın kütlələri arasından menecerlər sırasına axın vasitəsilə; Bu münasibətlə onu nəzərinizə yetirək ki, 80-ci illərdən başlayaraq korperasiyaların idarə edilməsində qadınların rolunun kooperativ mədəniyyətin dəyişməsinə gətirib çıxarmışdır. Bu əsasən daim dəyişən şəraitə istiqamətlənən, daha tez uyğunlaşan idarəetmə üsullarının inkişafında: daha intuitiv, daha az düzxətli təfəkkür tipinin təsdiqində: hərc-mərcliyə, effektsizliyə qarşı böyük dözümlülük göstərməkdə: iyerarxiyalı piramida şəkilli strukturun birsəviyyəli, müxtəlif vasitələrlə qarşılıqlı əlaqəli strukturlara çevrilməsində: şəxsi formalı əlaqələrin həvəsləndirilməsində: insanların haqqında, həm müştərilər, həm də əməkdaşlara qayğının artırılmasında görünür. İş mədəniyyətinin və idarəetmə üsullarının bu transformasiyası, şübhəsiz, yapon rəqabəti ilə də stimullaşdırılırdı və amerikatipli korporasiyaların maraq sahələrində olduqca kəskin meydana çıxırdı. Lakin mahiyyət etibarı ilə ona, sayları vəzifələrdə nəzərə çarpacaq dərəcədə artmış, törəyən və Yaponiya tərzinə yaxın olan qadın rəhbərlər üslubu göstərmiş oldu. Nəticədə işgüzar münasibətlərdə dəyişmələr baş verdi, qərarların qəbulunda isə intuitivlik daha çox nəzərə alınırdı. İkinci halda məsələnin məğzi ondan ibarətdir ki, bu gün qadın menecerlərin kütləvi meydana-gəlmə mənbəyi kiçik şəxsi biznesdir, maliyyə imkanları olmadığından muzdlu işlər müdiri saxlaya bilməyən müəssisə sahibləri özləri menecerlik edirdilər. Onların əksəriyyəti əvvəlcədən hazırlığa malik deyildir və öz-özlüyündə idarəetmənin qadın üslubunu qidalandırma mənbəyi olan, qadın intuisiyası və «sağlam düşüncə əsasında» hərəkət edirlər. Müasir psixoloqların tədqiqatları göstərir ki, qadınlar kişilərə nisbətən daha tez ünsiyyətə girəndir: onlar insanlara qarşı böyük maraq göstərirlər, öz tərəfdarlarının dəlillərinə və qarşılıqlı münasibətlərin emosional formalarına daha həssasdırlar. Tədqiqatlarda göstərilir ki, işgüzar qadınlar əlaqə yaratmağı çox yaxşı bacarır və servis xidməti sahalərində daha müvəffəqiyyətlə çalışırlar belə ki, onlar müştəlirlərlə etibarlılıq münasibətləri qurmağa daha çox meyllidirlər. Mübahisəli hallarda onların davranış tərzində də müştərilərini itirmək istəyi bir növ hiss olunur. Kişilərdən fərqli olaraq işgüzar qadınlar nəyin bahasına olursa olsun qələbəyə can atmır, qələbənin qiymətini onun emosional və şəxslərarası məsrəflərinə düşüncə ilə əlaqələndirirlər. Bütün bu kimi keyfiyyətlər, müştərilərə münasibətdə etibarlılıq göstərməsi isə xidmət sahələrində ona müəyyən qədər üstünlük verir.
Burada isə artıq qadının köməyinə həm də müasir cəmiyyətin dəyər sisteminin tədrici təkamülü də gəlir. Sonuncusu, insana və onun müxtəlif tələbatlarının təmin olunmasına istiqamətlənərək, postsənayeləşdirmə mədəniyyətinə də yiyələnir. Bu şəraitdə, müəssisəyə öz evi kimi, heyətə isə böyük ailə kimi baxan müəssisə rəhbərinin və menecerin rolları, tərbiyəçinin, eləcə də ailə başçısının rollarına yaxınlaşır. Burada bir önəmli məqamı da qeyd edək ki, şəxsi işlərin aparılması üçün «qadın» üslubunun qəbul edilməsinə baxmayaraq, qadın-sahibkar bazarın tələblərinə və istehsalın yeni şərtlərinə uyğunlaşmaqda kifayət qədər yüksək effektlilik göstərirlər. Onlar şəraitin dəyişkənliyinə uyğun olaraq diribaşlılıq, realistlik, uyğunlaşmaq bacarığı, manevlə etmək qabiliyyəti nümayiş edir, əməyin təşkilində və mənsəbə yüksəlməkdə peşəkar vərdişlərə yiyələnməyə can atırlar.
MƏSLƏHƏTLƏR
(«Çastnoe predprinimatelğstvo: osnovnoe ponətie, teoriə, praktika» ,
kitabının tərcümələr )
adamı – gələcəyin nümunəsi» kitabında, milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, qadının özü üçün nəticə çıxara biləcəyi 10 ibrət dərsini sadlayır: Birinci dərs. Həyat yolunun başlanğıcında şəxsi həyatındakı uğursuzluqlar, müvəffəqiyyət üçün yaxşı təkan ola bilər. Uğursuz nikah erkən analıq və tələsik boşanma, işğüzar dairədə özünü reallışdırmaq üçün də təkan ola bilər. Belə ki, onun kitabının qadın qəhrəmanlarının ailələrinin dağılması, onlar üçün həddindən artıq dar olan ailə çərçivəsinə sığmayan, qeyri-adi yaradıcılıq imkanları olan həyata çağırırdı. Təbii enerjiləri çıxış yolu taparaq, onları öz işlərini yaratmağa, sonra isə yeni ailə qurmağa sövq edirdi. Onların təcrübələri tövsiyyə edir: yayınmamaq, fəaliyyət istiqamətini diqqətlə seçmək və öz qarşısında konkret peşəkar məsələlər qoymaq. Keçmiş haqqında səmərəsiz təəssüflə, həmçinin perspektivi olmayın vəziyyətlərin saxlanması istisna olunur. Ümidi saxlamaq və dəyişmələrə həvəsi tətbiq etmək vacibdir, onda yaradıcı enerji özünə çıxıh və istiqamət tapacaqdır. İkinci dərs. Bütün «uğurlu qadınlarda» seçdiyi yolun düzgünlüyünə tam əminlik və ideyadan öz layihəsinin həyata keçirilməsinə qətiyyətlilik hökm sürür. Xüsusi işgüzarlıq təhsilinə malik olmalarına baxmayaraq, kişilərin onları ciddi qəbul etməyəcələkrindən qorxmayaraq, onlar keyfiyyətsizlik kompleksini hiss etmir və intuisiyalarına etibar edirdilər. Onların hamısı öz işlərindən ləzzət alırlar, bu da onların işgüzarlıq fəaliyyətini məhdudlaşdırır. Üçüncü dərs. Bütün işgüzar qadınlar müstəqilliyi yüksək qiymətləndirir və qadına ətrafı tərəfindən (ailə, qohumlar və cəmiyyət) göstərilən təzyiqlərdən yaxa qurtarmağa çalışırlar. Onların muzdlu əməyə qayıtmaq istəmirlər. Sabitlik, məşğulluğa zəmanət və məsuliyyətin olmaması onları şirnikləndirmir. Onlar qərarların qəbulunda müstəqilliyi yüksək qiymətləndirirlər. Dördüncü dərs. İrəli çıxmaq üçün medalın o biri üzü-təklikdir. Əlbəttə, bu hal həmişə deyil, həm də hər bir şeydə deyil, lakin öz işini yaratmış qadın, qorxaraq və ya məsuliyyətini digərləri ilə bölüşdürmək arzusunda olmayaraq, çox vaxt «səhnədə yeganə aktyora» çevrilir. Beşinci dərs. Bütün işgüzar qadınlar öz «komandası»nı yığmağın çətinliyini etiraf edirlər. Qadın müəssisələrində kadrların formalaşması təcrübəsi olmaması səbəbindən işgüzar qadınlar öz əməkdaşlarını qohumları və tanışları arasında axtarmalı olur. Bu isə heç də həmişə lazımi effekti təmin etmir və demək olar ki, əksər hallarda isə ehtiyacı ödəməyən xidmətlərdən «komandaya» olan etirazı çətinləşdirir.
Altıncı dərs. İşbazlıq - bu həmişə müəyyən risklə bağlıdır. İncə məqam ondan ibarətdir ki, qadınlar həmişə daha çox və ya daha az riskli variantlar seçmək imkanına malikdirlər. Risk, ənənəvi qadın fəaliyyəti dairəsindən kişi biznesinin (pul əməliyyatları, sənaye, restoran işi, konsaltinq) toxunulmaz sahələrinə keçid zamanı, həmçinin texniki yeniliklər istifadə olunan və gələcəyə malik olan təzə sahələrə keçən zaman artır. Belə hallarda isə çox vaxt yeni dirçələn qadın biznesinin tələbatını nəzərə almayan, qanunvericilikdəki boşluqlar maneə rolunu oynayır. Yeddinci dərs. Hər halda ənənələri yerindən oynatmalı və qadınların hələ gözlənilmədiyi sahələrə də daxil olmaq lazımdır: fransalı işgüzar qadınların təcrübəsi bunu bir daha sübut edir. Onlar təsdiq edirlər ki, hər bir ənənələrin saxlanmasının da xeyri var. Bizneslə məşğul olan qadınlar hələ mühafizəkar strukturlar yaratmayıb və mübarizə aparılması lazım olan vərdişlər qazanmayıblar. Əksinə, onlar ictimai həyatı və iqtisadiyyatı yeniləşdirə biləcək güclü qüvvə kimi çıxış edə bilərlər. Çünki onlar kişi biznesinin istehkamına çevrilməmiş, yüksək mədəniyyət, ümumi bilik səviyyəsi tələb edilən texnologiyaya, yəni informatikaya və digər sahələrə daxil olurlar. Səkkizinci dərs. Qadın işbazlığının tətbiq oluna biləcəyi ən yaxşı sahələrdən biri də xidmət sahəsi sayılır. Dinləmək bacarığı ilə altruistlik azadlığı, insanların xoşbəxtliyinə könülvermə qabiliyyəti qadınlara müştərilərin vəziyyətinə tez daxil olmağa və onların köməyinə gəlməyə imkan yaradır ki, bu da ailənin müxtəlif tələblərinə xidmət etməkdə əsrlərlə qazandıqları vərdişlərin nəticəsidir. Doqquzuncu dərs. Analıq biznesə mane olmur, bunu təcrübə də təsdiq edir. İşgüzar qadınların əksəriyyəti təmamilə əmindirlər ki, sabit ailə təməlinin onlara verdiyi gücü hiss etmədən öz işlərini davam etdirə bilməzdilər, çünki işlərini yaradarkən yalnız öz maraqlarının deyil, həmçinin ailələrinin gələcəyi haqda flkri rəhbər tuturlar. Analıq işgüzar qadında günahkarlıq kompleksi törətməməlidir. Kitabın çoxuşaqlı ailələri olan qəhrəman anaların rəyinə görə uşaqların analarının iş dünyasına münasibəti və qoşulması keyfiyyətcə qarşılıqlı uzlaşmaya imkan yaradan, ananın daima evdə olmasından daha yaxşıdır. Onuncu dərs. Əgər ailədə tərəfdaşlıq konsepsiyası və təcrübəsi qəbul olunubsa, ər-arvad «bir komandada» olurlarsa, onda keyfiyyətcə yeni ailə münasibətlərinə keçid göz qabağındadır: yəni ailəçilik münasibətlərindən ər-arvad tərəfdaşlığına doğru. Birincisi, vəzifələrin tam burjua sayağı bölünməsi üzərində qurulmuşdur: kişi işləyir, qadınsa evlə və uşaqlarla məşğuldur. Vəzifələrin bu qaydada bölünməsi əksər hallarda birliyin olmaması ilə və özünü peşəkar qayılarının tək əsirinə çevrilmiş kişinin təkliyi ilə nəticələnir. İşgüzar qadın isə ailədə özünü başqa cür aparır. Hətta, əgər ər-arvad bir yerdə işləməsələr belə, ailə üzvləri işgüzar problemlərin müzakirəsinə cəlb olunur və çox zaman işgüzar layihələrin həyata keçirilməsində iştirak edirlər. İşgüzar qadının yaradıcı xarakteri bütün sahələrdə özünü büruzə verir: mümkün olan yerdə özünün aktivlik çərçivəsini genişləndirməyə və məhdudiyyətlərin aradan götürməyə can ataraq, o peşəkar və şəxsi həyatına yeniliklər gətirib. İşgüzar qadının gündəlik həyatında ailə vəzifələri ilə peşəkar fəaliyyəti arasındakı münasibətləri daha həmahəng etməyə və yüngülləşdirməyə istiqamətlənmiş bir neçə məsləhət diqqətə layiqdir: - Birinci məsləhət. Öz işini yaratmağın, əsas etibarilə, başlanğıc mərhələsində valideynlərin yaxşı münasibətləri qorumaq və onların köməyini axtarmaqı vacibdir. Onlar müvəqqəti olaraq uşaqlara qayğını öz üzərlərinə götürə bilər, maliyyə və mənəvi cəhətdən köməklik edə bilərlər. - İkinci məsləhət. Sizinlə əməkdaşlıq etmək istəyən, kömək etməyə hazır olan və ideyalarımıza həmfikirlilik göstərən insanların sizi nəinki iş yerində, həmçinin məişətdə əhatə etməsi vacibdir. İşgüzar qadın həmfikirlərin və lazımi adamların vaxtaşırı qəbul olunmasının nə qədər xeyirli olması haqda özünə hesabat verməlidir.
- Üçüncü məsləhət. Özünüzü və öz işinizi xeyirxah kişi iştirakı ilə təmin edin. Məsələn, dəyərli məsləhətləri və vaxtlı vaxtında köməyi ilə qadın çiyinləri üçün həddən artıq ağır yükü yüngülləşdirə biləcək, sizə xeyirxah olan sponsor tapmaqla. - Dördüncü məsləhət. Ev təsərrüfatında müasir məişət texnikasının yeniliklərinin geniş istifadə olunması, nəinki ev ilə əlaqədar vəzifələrin yerinə yetirilməsini yüngüləşdirər, hətta bu işgüzar qadının imicinə «işləyər». Beşinci məsləhət. Arzu olunur ki, nəqliyyat stresslərini minimuma endirmək, işgüzar iş gününün gərginliyini çıxarmaq və ailə ilə vaxtın çox hissəsinin keçirilməsi üçün idarə binasını evinizin yaxınlığında axtarasınız. Sorğu olunan qadınlar üçün hər yerə can atmağa etiraz xarakterikdir. Onların sabitliyini iş və ailə təmsil edir. Heç də təsadüfi deyil ki, onların hamısının dediyinə görə, yalnız idarələrin yaxınlıqda yerləşməsi, belə məhsuldar şəraitə öz uşaqlarının tərbiyəsi ilə məşğul olmağa imkan yaratmışdır çox hissəsinin keçirilməsi üçün idarə binasını evinizin yaxınlığında axtarasınız. Sorğu olunan qadınlar üçün hər yerə can atmağa etiraz xarakterikdir. Onların sabitliyi iş və ailə təmsil edir. Heç də təsadüfi deyil ki, onların hamısının dediyinə görə, yalnız idarələrin yaxınlıqda yerləşməsi, belə məhsüldar şəraitə öz uşaqlarının tərbiyəsi ilə məşğul olmağa imkan yaratmışdır. Document Outline
Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|