Книга переведена и издана заказу фонда поддержки по политики тюркоязычных государств
öz atasının evində, arvad da öz valideynlərinin yanın-
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
162 öz atasının evində, arvad da öz valideynlərinin yanın- da yaşamaqda davam edirmiş. Arvadın ildə yalnız bir neçə gün ərinin evində qalmağa ixtiyarı var imiş. Hətta uşaqlar olandan sonra da bu qayda qüvvədə qalırmış. Tez-tez görüşmək qadağan imiş, bu abırsızlıq sayılırmış. Bütün ömürləri boyu ər-arvad maddi cəhətdən də bir-bir- indən asılı deyilmiş. Hərə öz bacardığı kimi dolanırmış. Ən maraqlısı isə budur ki, bu qəbilədə boşanma halları demək olar ki, yox imiş. Bəlkə ona görə ki, çox az-az olan görüşlər bayram kimi qəbul edilirmiş? Dayakların evlənmə və boşanma adətləri isə başqa- larından tam fərqlənirdi. Bu xalqın məişəti və adətlərini araşdıran etnoqraf Pyer Pfeffer yazırdı: “Kişilər kimi qa- dınlar da boşanmanın təşəbbüskarı ola bilərlər. Dayaklar bunda faciəvi heç nə görmürlər”. İnsanların məhəbbət və nigah məsələlərinə belə müx- təlif yanaşmalarının arxasında milyonlarla insan taleləri və uğursuz məhəbbətin qırdığı qəlblər var”. - Mövqeyimizin aydın olması üçün daha bir problemə yanaşmamızı dəqiqləşdirməliyik, - Aytmatov davam etdi. – Bəzən çoxarvadlılıqla bağlı mənfi fi kirlər söylənir, amma axı bu ailələrdə uşaqlar valideyn nəvazişi və mehribanlıq görür. Onların taleləri körpə vaxtlarından atılan, valideyn məhəbbəti, qayğısı görməyən uşaqlardan yerlə göy qədər fərlidir. Biz bunu heç düşünmürük. Bir misal gətirim. Mən Jambıl baytarlıq texnikumunda oxuyanda bir dəfə “atçılıq”-dan dərs deyən qoca müəllimimiz (Leninqradd- an evakuasiya olunun) bizi şəhər kənarına aparmışdı. O, ağacların arasındakı çəmənlikdə otlayan zəncirli madyan və dayça barədə su- al-cavab dərsi keçirirdi. Sonra isə istirahət etmək üçün fasilə elan olundu. Elə bu vaxt tükürpədici bir pişik çığırtısının səsi gəldi. Sən demə bizm uşaqlardan biri sahibsiz bir pişiyi tutaraq ağacdan asıb. Mənim yanımda olan oğlan tez cibindən bıçaq çıxardıb - “heyvana 163 belə zülm verərlər?” – deyərək pişiyin asıldlğı kəndiri kəsdi. Sadist oğlan isə onun üstünə cumaraq boğazından tutdu və dedi: “Bu sənin atanın pişiyi deyil ki, başqasının işinə niyə qarışırsan? Bilmək istəy- irsənsə, mən hər bir canlıya zülm verməkdən həzz alıram”. Mən on- ları ayırmasaydım yəqin ki, dava olacaqdı. Sonralar o oğlanın “mən hər bir canlıya zülm verməkdən həzz alıram” sözləri bizi düşünməyə vadar edirdi. Məlum oldu ki, bu oğlan qətiyyən valideyn nəvazişi görməyib. Anası onu bic doğub. Uşaq yetkinlik yaşına çatana kimi uşaq evində böyüyüb və tərbiyə alıb. Bu misaldan yaxşı görünür ki, valideyn himayəsi, qayğısı olmadan alınan tərbiyə hansı acılarla və necə dəhşətli bəla ilə nəticələnə bilər. - Sovet İttifaqında bir vaxtlar əzazil və kökü olmayanlardan dövlət siyasətində istifadə olunurdu, - mən dedim. – Novosibirsk- də uşaq evlərinin yetirmələri, əsasən də valideynləri bəlli olmayan atılmış uşaqlardan ibarət ordu hissəsi formalaşdırılmışdı. Bu cəza dəstələrinin yaradılması çox məxfi saxlanılırdı. 1986-cı ildə Al- ma-Atada Dekabr üsyanının yatırılması çərçivəsində “Çovğun” adlı cəza əməliyyatında məhz bu daş qəlbli insanlardan istifadə olun- muşdu. Əsgərlər meydana yığışmış silahsız gəncləri amansızcasına döyərək, onlardan bir neçəsini öldürmüşdülər. Cavan oğlan və qı- zları 20 dərəcəlik şaxtada saatlarla meydanın ətrafındakı ərazidə buz bağlamış yerdə üzü aşağı vəziyyətdə uzanmağa vadar etmişdilər. Son- ra isə kimini ayağından, kimini saçından tutaraq odun parçası kimi yük maşınının kuzasına atıblar. Şübhəsiz ki, ailədə, səmimi və isti valideyn sevgisi görərək böyüyən əsgərlər, necə əmr verilməsindən asılı olmayaraq belə vəhşiliklər edə bilməzdilər. Bu zalımlar isə ək- sinə, işgəncə verməkdən həzz alırdılar: 30-dan artıq maşını ağzına kimi cavan uşaqlarla dolduraraq şəhərdən 30-40 km uzağa apararaq amansızcasına döyməyə başlayıb, bəzilərini isə döyərək öldürüblər. Huşunu itirdikdən sonra özünə gələnləri ayaqqabılarını və paltarını çıxarmağa məcbur edir və belə vəziyyətdə buraxırdılar. 20 dərəcəlik şaxtada isə bu elə ölüm demək idi. Qızların hamısını zorladıqdan sonra alt paltarı olmadan yerdə qarın üstündə uzanmağa məcbur 164 edərək “daha doğa bilməyəcəksiniz” deyirmişlər. Bu vəhşilikləri heç Hitlerin faşistləri də etməyiblər. Çünki, onlarda bu cür valid- eyn sevgisi olmadan, nəvaziş görmədən böyüyən əsgərlərdən ibarət hərbi hissələr yox idi. Kimin ağlına gələrdi ki, valideyn qayğısı, hi- mayəsinin olmaması necə böyük təhlükə yaradır. Uzun əsrlər boyu bu problemə kifayət qədər əhəmiyyət verilməmiş, bu hər kəsin şəxsi işi hesab olunmuşdu. Bəs bu tip cəza dəstələri yaradan hakimiyyətin mənəviyyatsız siyasətinə nə ad vermək olar? - Bax bu nöqteyi-nəzərdən cəmiyyət üçün təhlükəli, daşürək- li yetimlərin sayının artmasındansa, hamının qınaq hədəfi olmaq, amma uşaqları çoxarvadlı ailədə böyütmək daha yaxşıdır. Human- izm yolu ilə getmək üçün bu ideya daha proqressiv təsir bağışlayır, - gülərək Torekul oğlu dedi. 2008-ci ilin dekabrında, Aytmatovun ölümündən sonra mən Urumçi şəhərinin sakinlərinin dəvətilə Çin Xalq Respublikasının Sinszyan-Uyğur muxtar rayonunda oldum və üç min nəfərlik böyük bir zalda poeziya axşamı keçirdim. Deyilənə görə, elə bir o qədər də adam bilet tapa bilmədiyi üçün tədbirə qatıla bilməmişdi. Çin polisi həyat yoldaşımla məni çox çətinliklə, böyük insan kütləsini yararaq bizi mehmanxanaya aparacaq maşına çatdırdı. Urumçi qa- zaxlarının mənim poeziyama vurğunluğu heyrətamiz idi. Onların arasında elələri var idi ki, mənim poemalarımı saatlarla əzbərdən deyirdi. Sanki, hətta poeziya aləmindən uzaq olan adamların da arasında mənim şeirlərimdən heç olmasa bir kupleti bilməyən şəxsi tapmaq çox çətin məsələ idi. Növbəti gün, saat yeddi radələrində qapı döyüldü. Açıram – kandarda bir dəstə pərəstişkar dayanıb. “Muxtar-ağa, biz Çinin uzaq bölgələrindən gəlmişik, 200 nəfərdən çoxuq, sizin poeziya axşamınızda iştirak edə bilmədik. Heç olmasa avtoqraf almaq ümidi ilə bütün gecəni yatmamışıq, sizin yuxudan durmağınızı gözləyirdik”, - onlardan biri dedi. Açığı belə ehtiramı mən heç yerdə görməmişdim, hətta öz doğ- ma aulumda da. Məni müşayiət edənlər bu pərəstişkarlarımı bir- bir otağa buraxmağa məcbur oldular. Onların əksəriyyətinin əlində mənim Urumçidə bir neçə dəfə təkrar nəşr olunmuş şeirlər toplu- Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|