14
FƏNLƏRARASI İNTEQRASİYA CƏDVƏLİ
A-d. – Azərbaycan dili, Riy. – Riyaziyyat, H-b. – Həyat bilgisi, Tex. – Texnologiya, T-i.–Təsviri in-
cəsənət, X-d. – Xarici dil, F-t. – Fiziki tərbiyə, Mus. – Musiqi, Az.t.
–
Azərb. tarixi
DİFERENSİAL TƏLİM İMKANLARI
Diferensial təlim əhəmiyyətli hesab olunan, məzmunu müxtəlif öyrənmə və düşüncə
tərzinə malik olan şagirdlərə öyrətmək və mənimsəməni təmin etmək üçün tətbiq
olunan təlim üsullarıdır. Diferensial təlimi proses kimi başa düşmək lazımdır. Yəni
müəllimlər şagirdlərə maksimum səmərəli şərait yaratmaq üçün təlimin diferensial-
laşması üzərində çalışmalıdır.
TƏDRİS VAHİDİ, BÖLMƏ VƏ MÖVZULAR
FƏNNİN ADI VƏ ALT
STANDARTLARIN NÖMRƏSİ
1. İNFORMASİYA
1. İnformasiya nədir
Az.t. – 1.2.1, Riy. – 5.1.1
2. İnformasiyanın
kodlaşdırılması
H-b. – 4.2.2, Mus. – 3.1.1, T.i – 1.1.1
3. İnformasiya modeli
H-b. – 4.2.2, Tex. – 4.2.1, T.i. – 1.1.1,
2.1.1
4. İnformasiyanı ölçmək
olarmı?
Riy. – 4.1.1
2. KOMPYUTER
5. Fərdi kompyuterlər
Tex. – 2.1.1
6. Kompyuter necə işləyir
H.b. – 4.2.1, 4.2.2
7. İş masası
8. Menyu
9. Fayllar və qovluqlar
10. Pəncərə
3. TƏTBİQİ
PROQRAMLAR
11. Kompyuterdə şəkil
çəkirəm
T.i. – 2.1.1, 2.1.2
12. Şəklin fraqmenti ilə iş
T.i. – 2.1.1, 2.1.2
13. Fraqmentin əyilməsi və
döndərilməsi
T.i. – 2.1.1
14. Mətn redaktoru
A-d. – 3.1.1, 3.1.2, 3.1.4
15. Şəkilli mətnlər
A-d. – 3.1.1, 3.1.2, 3.1.4
16. Mətn redaktorunda şəkli
necə çəkmək olar
T-i. – 2.1.1
4. ALQORİTM VƏ
PROQRAM
17. Alqoritm
Riy. – 2.1.1, Tex.– 3.1.1, F-t.– 1.2.1
18. Alqoritmləri necə təqdim
etmək olar
Riy. – 2.1.1
19. Əyləncəli məsələlər
Riy. – 1.2.1, 1.2.2
20. Proqram nədir
Riy. – 1.2.1, 1.2.2
21. Bağa işə başlayır
Riy. – 1.2.1, 1.2.2
22. Bağa sadə fiqurlar çəkir
Riy – 3.1.1, 3.2.1
5. İNTERNET
23. İnformasiya resursları
H-b. – 2.3.1
24. İnternet
H-b. – 2.2.2
25. Dünya hörümçək toru
H-b. – 2.2.2, 3.3.1
26. İnternetdə informasiyanın
axtarışı
H-b. – 2.2.2
15
Bildiyiniz kimi, təlim bir-biri ilə sıx əlaqədə olan 4 əsas aspektdən ibarətdir:
1) fənlərin məzmunu və gözlənilən nəticələr (standartlar); 2) şagirdlərin ilkin bilik
və bacarıqları, inkişaf və hazırlıq səviyyələri, onların xüsusi ehtiyacları; 3) təlim
üsulları, tapşırıqlar, əlavə materiallar, əyani vəsaitlər və öyrənməni möhkəmləndir-
mək üçün ev tapşırıqları və çalışmalar; 4) tətbiq olunan qiymətləndirmənin üsul və
növləri. Təlimin diferensiallaşması haqqında düşünərkən təlim prosesinin bütün as-
pektlərinin diferensiallaşması nəzərə alınmalıdır. Təlimin diferensiallaşması zama-
nı müəllim bu üsullardan istifadə edə bilər: 1) yeni mövzunu təqdim edərkən həm
şifahi üsuldan, həm də əyani vasitələrdən istifadə edə bilər (eyni zamanda danışır
və göstərir); 2) kiçik qrup halında şagirdlərlə ayrıca görüşür və onlara təkrar izahat
verir (bu üsulun tətbiqinə sinfin güclü şagirdlərini də cəlb etmək olar); 3) oxu üçün
nəzərdə tutulan materialı bir mətn şəklində yox, bir neçə mətn şəklində hazırlayır
ki, müxtəlif oxu qabiliyyəti olan şagirdlər oxu fəaliyyətinə cəlb oluna bilsinlər;
4) şagirdlərin ehtiyaclarından asılı olaraq onlara manipulyativ alətlər verir;
5) öyrəndiklərini və bacardıqlarını nümayiş etdirmək üçün müxtəlif yollar təqdim
edir, məsələn, süjetli-rollu oyunlar hazırlamağa imkan yaradır, şifahi cavabın əvə-
zinə məktub yazmağı təklif edir, şagirdlər üçün qrup və ya fərdi qaydada işləmək
üçün şərait yaradır; 6) şagirdlərin müxtəlif öyrənmə üslublarını nəzərə alaraq onlar
üçün fərdi şəraitin yaradılmasına çalışır: tək oturmağı sevən tək oturur, qrupda işlə-
məyi xoşlayan qrupda işləyir və daim bu qrupun üzvü olur və s.
Diferensial təlim texnologiyaları həm tipik, həm də xüsusi təhsilə ehtiyacları olan
şagirdlərin nailiyyətlərinin yüksəldilməsi üçün müasir dövrün ən proqressiv və
səmərəli yanaşmalarından hesab olunur. Diferensial təlimin alt komponenti olan in-
klüziv təlimin əsasını hər bir şagirdə fərdi yanaşma ideyası təşkil edir. İnklüziya –
sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaqlarda özünə inam yaratmaqla yanaşı, on-
lara digər yaşıdları ilə eyni məktəbdə təhsil almaq şəraitinin yaradılmasıdır. Bu
baxımdan təlimi diferensiallaşdırarkən xüsusi təlimə ehtiyacı olan şagirdlərlə iş
texnologiyasının nəzərə alınması mühüm amildir. Tədqiqatlar göstərir ki, xüsusi
qayğıya ehtiyacı olan şagirdlərin bir çoxu üçün “eksplisit” təlim metodları olduqca
əhəmiyyətlidir. Eksplisit təlim üç mərhələdən ibarətdir:
–
dərsin mövzularının təqdim edilməsi;
–
materialın birbaşa öyrədilməsi və dərsin məzmununun modelləşdirilməsi;
–
şagirdlərə təcrübə toplamaq imkanının yaradılması (istiqamətləndirilmiş
praktik iş).
Təqdim olunan vəsaitdə diferensial təlimin üç qrup üzrə təşkili nəzərdə tutulmuş-
dur:
1.
TNYOŞ – təlim nəticələri yüksək olan şagirdlər.
2. TNZOŞ – təlim nəticələri zəif olan şagirdlər.
3. SİMOŞ – sağlamlıq imkanları məhdud olan şagirdlər.
Dərslərin tədrisi texnologiyalarını şərh edərkən müxtəlif mərhələlərdə hər üç qrupa
daxil olan şagirdlərlə işləmək üçün müəllimə təlim materiallarının uyğunlaşdırıl-
ması istiqamətində tövsiyələr verilmişdir.