97
qızdırırlar. Kolba su hamamından çıxarılır, termometri
onun içərsindən çıxararaq distilə suyu ilə yuyurlar.
Kolba, su kranı altında otaq temperaturuna qədər
soyudulur.
Distilə suyu ilə kolbanı ölçü xəttinə qədər
doldurub çalxalayır və 5 dəqiqə dincəlməyə qoyurlar
ki, kolbada olan həll olumamış hissəciklər tam
kolbanın dibinə çöksun. Hansı ki, filtrləmə zamanı
onlar filtrin məsamələrini qapayırlar.
Kolbadakı olan ekstrat həcmi 200-300 ml olan
təmiz quru stəkan və ya kolbaya süzülür. Titrləmək
həcmi 2 l olan çini kasada və ya kimyəvi stəkanda
aparılır. Əvvəlcə həmin kasaya 20 ml süzüntü, onun
üzərinə indiqator kimi 20 ml indiqokarmın, 10 ml 1:4
nisbətində H
2
SO
4
və 950 ml su əlavə edirlər.
Suyu su
kranından da götürmək olar. Arakəsmədən kasadakı
məhlulu şüşə cubuqla qarışdırmaqla büretdən damla-
damla 0,1n. KMn0
4
əlavə edirlər. Bu zaman kasadakı
məhlulun rəngi göydən-yaşıl sarıya çevrilir.
Titrləmə o vaxt başa çatmış hesab olunur ki,
əlavə olunan permanqanat damlası qırmızı rəng
saxlayır, məhlulun ümumi kolgəsi dəyişmir. Bu
titrləmədə permonqanat sərf olunur bütün məhluldakı
maddələrin oksidləşməsinə və eyni zamanda aşı və
boyaq maddələrinin oksidləşməsinəsərf olunur.
Sonra ilkin ekstratdan 40 ml həcmi 100 ml oaln
kolbaya tökür üzərinə 5 qram aktivləşdirilmiş ağac
kömürü əlavə edirlər və kolbanı 10-15 dəqiqə
müddətində qaynar su hamamına yerləşdirirlər.
98
Bundan sonra kolba su hamamından çıxarılaraq
su kranı altında soyudulur və ölçü xəttinə qədər su ilə
doldurulur və filtrdən digər quru və təmiz kolbaya
yaxudda stəkana süzülür.
Süzüntüdən 50 ml götürərək üzərinə 20 ml
indiqokarmin, 10 ml 1:4 nisbətində sufat turşusu və
920 ml su kranından su əlavə edərək titrləyirlər.
Titrləmə bundan əvvəlki, kimi 0,1n. KMn0
4
məhlulu
ilə həyata keçirilir, sarı rəngin əmələ gəlməsinə qədər.
Bu titrləmədə permanqanat sərf olunur ancaq aşı və
boyaq maddələrdən başqa digər maddələrin
oksidləşməsinə sərf olunur.
Birinci və ikinci titrləmənin nəticələri
ölçülməlidir. Birinci titrləmə 20 ml ekstrat, ikinci
titrləmədə ilkin ekstratdan 40 ml götürülmüş həcmi
100 ml-ə çatdırılmışdır. Bunlardan da 50 ml titrləməyə
götürülmüşdür. Hesablama aşağıdakı formul ilə
aparılır:
X=
Hxe
xCx
xTx
b
a
100
004157
,
0
)
(
,
Burada, x-boyaq və aşı maddələrin miqdarı (%);
a-birinci titrləməyə sərf olunan 0,1n kalim
permanatın miqdarı (ml);
b-ikinci dəfə titrləməyə sərf olnan 0,1n. kalium
permanqanat məhlulunun miqdaraı (ml);
T-0,1n. KMn0
4
-ün titrinə düzəliş;
C- sulu ekstratın həcmi (ml);
H-nümunənin çəkisi (q);
e-titrləmək üçün görülən məhlulun həcmi (ml);
99
0,004157-1 qram aşı və boyaq maddəsinin
oksidləşməsinə sərf olunan 0,1n. KMn0
4
məhlulunun
hesablama əmsalıdır. Yəni 1 ml 0,1 n. kalium
permanqanat məhlulu 0,004157 q aşı və boyaq
maddəsini oksidləşdirir.
Reaktivlər
1. 0,1 n. kalium permanqanat məhlulunu
hazrlamaq üçün 3,2q KMn0
4
1 litr isti suda həll edilir.
Məhlulun titri iki həftədən sonra müəyyən olunur. Bu
ona görə belə edilir ki, bu müddət ərzində məhlulda
olan maddələr (ammonyak, üzvi birləşmələr)
oksidləşsin, titrləməni quzuqulağı turşusunun 0,1n.
məhlulu ilə aparırlar.
Quzuqulağı turşusunun məhlulunu dəqiq
çəkilmiş kimyəvi təmiz, quru 6,302 q quzuqulağı 1 litr
suda həll etməklə hazırlayırlar. Titrin təyinində
reaksiya turş mühitdə gedir. KMn0
4
məhlulu tünd
rəngli şüşə qabda saxlanılır.
2. 0,1%-li indiqokarmin məhlulunu hazırlamaq
üçün 1 q reaktivi stəkanda 25 ml qatı sulfat turşusunda
həll edərək həcmi 1 litr olan kolbaya köçürürlər.
Kolba əvvəlcədən yarısına qədər su ilə doldurulur.
Yenidən stəkanda qalmış indiqokarmın qalıqları
üzərinə 25 ml turşu tökərək stəkan yaxalanaraq
kolbaya əlavə olunur və kolbaya ölçü xəttinə qədər su
ilə doldurulur.
3. Sulfat turşusu həcmcə 1:4 nisbətində olur.
4. Fəallaşdırılmış heyvani və ya ağac kömürü.
100
III Fəsil Əsas reaktivlər və onların hazırlanması
Məhlulların hazırlanması
Bircinsli iki və daha çox maddənin qarışığı
məhlul adlanır.
Məhlulların qarşığı müxtəlif cür ifadə olunur:
Çəkiyə görə faizlə, yəni 100 qram məhlulda
olan maddənin qramlarla miqdarı;
Həcmə görə faizlə, yəni 100 ml məhlulda olan
maddənin millilitrlə miqdarı;
Molyarlığa görə, yəni 1 litr məhlulda olan
maddənin qram-molla ifadəsi (molyar məhlul);
Normal məhlullar, yəni 1 litr məhlullarda həll
olan qram-ekvivalent maddənin miqdarı.
Faizli məhlulların qatılığı
Faizli məhlulları hazırlamaq üçün çəkiləcək
maddəni texniki-kimyəvi tərəzidə, məhlulun həcmi isə
üzərində ölçüləri olan silindr vasitəsi ilə ölçürlər.
Faizli məhlulları hazırlamaq üçün bir neçə
üsuldan istifadə olunur.
Misal: 1 kq 15%
natrium xlor məhlulu
hazırlamaq üçün nə qədər duz götürmək lazımdır.
Hesablama mütənasiblik əsasında həyata keçirilir.
100 15 X=
100
1000
15
x
=150q
1000 x