Microsoft Word Ayd?n Cobanoglu kitab 5+. doc

Aydın Çobanoğlu 

 

 

296

Havanın adı, şeirin adı, şeirin müəllifi 

və ifaçının adı 

 

Sazda beş kök var. Onlardan biri də “Baş kök” və ya “Kə-

rəmi” kökü adlanır. Səbəbi aydındır: kök simlər Baş  pərdəyə 

kökləndiyi üçün və qədim “Kərəmi” havalarının bir neçəsi hə-

min kökdə çalındığına görə. Bu kökə yenidən “Dilqəmi” kökü 

deyilməsi nə dərəcədə doğrudur?

 

Çünki “Dilqəmi”

 

“Kərəmi” kö-

kündə çalınır və “Kərəmi” havalarından neçə əsr sonra yaranıb. 

Buna baxmayaraq ASE-nin III cildində /səh. 453/ və aşıq poe-

ziyasının tədqiqatçılarından olan

 

Mürsəl

 

Həkimovun

 

“Şifahi xalq 

ədəbiyyatından xüsusi kurs” adlı kitabında “Dilqəmi” sazın əsas 

köklərindən biri kimi qeyd olunmuşdur. 

Sevindirici haldır ki,

 

radio

 

dalğalarında aşıq musiqisini tez-

tez eşidirik, həftədə dörd dəfə. Lakin burada da çox vaxt elan 

olunanla

 

ifa

 

edilən

 

havalar bir-birinə uyğun gəlmir.

 

Neçə illərdən 

bəridir ki,

 

mən konsertlərə qulaq asır, qeydlər götürürəm.

 

Yanlış

 

elanların

 

bir

 

neçəsini

 

oxucuların nəzərinə

 

çatdırmaq istəyirəm.  

25.04.1978. saat 17.25. 

Elan edildi: “Baş müxəmməs” və “Dübeyti”. Oxuyur: Əh-

məd Sadaxlı. 

Oxundu: “Mirzəcanı” və “Qəhrəmanı”. 

27.06.1978, saat 17.25 və 04.05.1979, saat 17.25. Yenə 

Əhməd Sadaxlının ifasında “Şirvan gözəlləməsi” elan edilsə də, 

“Aran gözəlləməsi” oxundu. 

22.08.1978, saat 17.25. 

Elan edildi:

 

“İrəvan çuxuru”,

 

oxuyur Əkbər Cəfərov. Lakin 

aşığın ifasında “Misri” havasını dinlədik. 

---

Ömrün etməyəcək vəfa dedilər 

 

297

18.04.1979.

 

Aşıq

 

Mahmud  Ələsgəroğlunun ifasında

 

“Or-

dubad”

 

mahnısını

 

dinləməli

 

idik.

 

Ancaq

 

“Şirvanın”

 

 

mahnısını 

eşitdik və s. 

Görəsən, buna səbəb nədir? Güman edirik ki, aşıq musiqi-

sinə yaxşı bələd olanlardan ibarət komissiya yaradılıb fonoteka-

da olan musiqi saf-çürük edilsə, havaların adları dəqiqləşdirilib 

düzgün yazılsa, gələcəkdə bu cür yanlışlıq aradan götürülər. 

Radionun aşıq musiqisi fondunda saxlanılan bir çox lent 

yazıları istər ifaçılıq baxımından, istərsə də bədii cəhətdən çox 

zəifdir. Məsələn, qocaman aşıq Yusif Yusifovun ifasında yazıl-

mış “Baş sarıtel” və “Gəraylı” havaları heç də qənaətbəxş alın-

mamışdır. Aşığın səsi tez-tez xırıldayır, havanın düzgün ifasını 

çətinləşdirir. Bundan əlavə, bir çox mahnıların mətni düzgün ifa 

olunmur. Bəzən artıq söz və ifadələr işlədilir. Çox zaman aşığın 

diksiyası aydın olmadığından nə oxuduğu anlaşılmır. Sözün tə-

miz və aydın oxunması ifaçılığın ən vacib şərtlərindəndir. Zən-

nimizcə, fonotekanın rəflərini bu cür musiqilərdən təmizləmək 

vaxtı çatmışdır. 

Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, aşıqları radioda nə  qədər 

tez-tez eşidiriksə, televiziyada bir o qədər az görürük. Zənn edi-

rik ki, televiziyanın heç olmazsa ayda iki dəfə aşıq musiqisinə 

müraciət etməyə imkanı var və bu vacibdir. Bu verilişlərə res-

publikamızın müxtəlif rayonlarında yaşayan ustad və istedadlı 

gənc aşıqların vaxtaşırı dəvət edilməsi çox yaxşı nəticə verərdi. 

---

Aydın Çobanoğlu 

 

 

298

 

О ПРИНЦИПАХ ПЕРЕДАЧИ ТРАДИЦИИ В 

АШУГСКОМ ИСКУССТВЕ 

 

Leninqradda keçirilən XVI “Folklor və gənclik” 

Ümumittifaq elmi-təcrübi konfransda məruzə 

 

Родился я в селе Алимерданлы Таузского района, яв-

ляющимся  центром  ашугского  искусства  здесь  очень  глу-

боки.

 

Об этом свидетелъствуют тополнимы этой местности. 

«В  настоящее  время  в  Таузском  районе,  недалеко  от 

селений Екеалылар и Агдам, в ущелье Алдеде сохранилась 

могила  Алдеде,  как  традиционное  место  поломничества  и 

поклонения. (Религиозные  фанатики  изменили  настоящий 

адрес

 

могилы  Алдеде  используя  её  долгие  годы  в  своих 

целях). 

В свое время в ответе поэту Наги из селения Екеалы-

лар Ашуг Алескер говорил: 

Шамседдин – наездник, воин удалой 

Алдеде – кудесник, человек святой, 

Вспоминая  славного  Гефлет  Годжа  оглу  Шир  Шам-

седдина, который подавил войско Баяндур хана, потопил в 

крови шестьдесят тысяч гяуров, а также, вполне вероятно, 

Алдеде  (наверное,  улу  деде-великого  древнего  отца),  то 

есть Деде Коркуда… 

… Так как участвующие в дастанах Гараджа (Чобан), 

Дондар живут и по сей день, – эти имена носят местности в 

Таузском районе. Да и само слово Тауз и Товуз, подверга-

ясь фонетическим измениям (Тау – даг, уг – уз, огуз), при-

---

Ömrün etməyəcək vəfa dedilər 

 

299

обритает иной смысл – Дагогуз. Основным местопребыва-

нием и родиной огузов являлись следующие местности: Бо-

залганлы…

 

Асрик и т.д.

 

История этого эпоса считается с VI-

VIII веков. Это самый Деде-Коркуд – главный герой эпоса 

–

 

великий саан

 

–

 

он и есть продедушка сегодняшнего ашуга. 

Деде – титул  ашуга.  В  свое  время  Деде  Касум,  Деде 

Ядигар,  Деде  Алескер,  Деде  Шамшир прославились  таким 

же титулами. 

… Таким образом вся эта местность… считается роди-

ной огузов, поэтому здесь же и зарождается замечательное 

искусство народных певцов-озанов. 

Реально история сохранила имена известных Таузских 

ашугов  с  конца  ХVIII  века.  Из  них  многие  прославлены 

среди народа и в настоящее время ашуги пользуются их ме-

лодиями,  стихами,  дастанами  Ашуг  Овалар,  Ашуг  Мамед-

кули,  Гусейн  Бозалганлы,  Ашуг  Годжа,  Ашуг  Самед,  Ой-

сюзли,  ашуг  Мирза  Байрамов,  Ашуг  Асад,  Хайят  Мирза, 

Шаир Вели, ашуг Наджаф Гусейнов и т. д. 

В данное время известны наследники этих устадов как 

Ашуг Акпер, Ашуг Имран, ашуг Микаил Азафлы, Махмуд 

Мамедов и другие. 

В  нашем  селении  Алимарданлы  было  много  ашугов. 

Один из них прославился далеко за пределами района. Это 

ашуг Наджаф Гусейнов. С 1937 года он был членом Союза 

Писателей СССР, одним из пяти, которые впервые вступи-

ли в эту организацию. Кстати четверо из них из Таузского 

района. 

Он  выступал  в  Москве,  в  Баку  на  смотрах  и  декадах. 

Его творчество, ярко отражающее особенности нашей шко-

---