58
tərəf uzat...» Əmir əlini uzatdı, ərəb
onun əlindən öpdükdə,
əmir zarafatyana dedi: «Dodaqlarının tükü əlimi daladı». Ərəb
dedi: «Qızmış şir pəncəsinə korşamış kirpi iynələri nə edə
bilər?!» Əmir dedi: «Bu dediyin söz o oxuduğun qəsidədən
daha çox xoşuma gəldi».
Əmr etdi, qəsidəyə min dirhəm, o sözə isə üç min dirhəm
verdilər.
Q i t ə
Birisini mədh edib, qaldırsan da göylərə,
Yenə alçaq görünər, olmasa söz anlayan.
Söz anlayan odur ki, fərq qoymağı bacara,
Pisi yaxşıdan seçə, yaxşını da əladan.
59
BEŞİNCİ RÖVZƏ (BAĞ)
Hekayət.
İki ağıllı adam arasında eşq haqqında söhbət düşdü. Biri
dedi: «Eşqin xasiyyəti həmişə bəla və əziyyətdir, aşiq həmişə
iztirab və məşəqqət içərisində olar». O biri dedi: «Sus, görünür,
sən dalaşmaqdan sonrakı barışığın ləzzətini, fəraqdan sonrakı
vüsalın şərbətini dadmamısan. Heç kəsin qəlbi aşiqlərin qəlbi
qədər təmiz, heç kəsin ürəyi sevməyi bacarmayanların ürəyi
qədər kəsif ola bilməz».
Q i t ə
Qəlbin gözəlliyidir aşiqliyin səbəbi.
Gözəlliyə meyl edər qəlbi gözəl olanlar.
Biri höccət eləyib, məndən dəlil istəsə,
Deyərəm məlum şeydir: «Hər kəs öz tayın tapar!»
Hekayət.
Ağıllı, kamallı, Əştər ləqəbli bir cavan qəbilə
başçılarından olan Ceyda adlı gözəl bir qıza aşiq olmuşdu.
Onlar bir-birini görüb sevmiş, aralarında olan dostluq telləri
möhkəmlənmişdi. Onlar bu sirri uzaq və yaxın adamlardan
gizlədir, mümkün olduqca üstüörtülü saxlamağa çalışırdılar.
Lakin necə ki, demişlər:
B e y t
Eşq elə bir sirdir ki, gətirmək olmur dilə,
Lakin örtmək də olmur onu min pərdə ilə.
Nəhayət, onların sirlərinin üstü açıldı, gizlin işləri aşkara
çıxdı. İki tayfa arasında
dava düşdu, adam öldürüldü, qan
axıdıldı, Ceydanın tayfası öz doğma vətənini buraxıb başqa
60
yerə köçməyə məcbur oldu.
Fəraq günləri uzandıqca, hicran odu yanır, vüsal arzusu
alovlanırdı. Bir gün Əştər öz dostlarından birinə dedi: «Mənə
yoldaşlıq edib, başqa yerə gedə bilərsənmi, Ceyda ilə görüşmək
üçün mənə kömək edə bilərsənmi? Artıq dözə bilmirəm.
Gündüzüm gecəyə, gecələrim gündüzə çevrilmişdir». Dedi:
«Baş üstə, göz üstə. Mən hazıram. Nə desən edərəm, hara desən
gedərəm».
Hər ikisi qalxdılar, səfərə layiq yaraqlandılar, iki gün, iki
gecə yol getdilər, gəlib həmin diyara çatdılar. Həmin tayfaya
yaxın bir dağın ətəyində dayandılar, orada yurd saldılar.
Əştər dostuna dedi: «Qalx, bu itmiş dəvənin cilovundan
tutub, soraqlaşa-soraqlaşa həmin tayfanı tap, mənim adımı
onun quzularına baxan, arzularına məhrəm olan, sirlərini
saxlayan filan kənizdən başqa heç kəsə demə. Məndən ona
salam yetir, Ceydanı soruş və bizim harada düşdüyümüzü ona
nişan ver».
Mən qalxıb həmin tayfanın olduğu yerə getdim. Mənə
rast gələn ilk adam həmin kəniz oldu. Əştərin salamını
çatdırdım. Ceydanın kefini soruşdum. Dedi ki, əri onu bərk
qısqanır və gözdən qoymur. Lakin siz gecə namazı vaxtı filan
təpənin dalındakı filan ağacın altında olun.
Mən tez qayıdıb həmin xəbəri Əştərə çatdırdım. Hər
ikimiz miniklərimizi cilovlayıb, ehmalca yola düşdük, vaxtında
gəlib vədə verilmiş yerə çatdıq.
Rübai
Həyəcan içində çəkir intizar,
Göz yaşı axıdır, edirdik ah-zar.
Qəflətən eşitdik həmayil səsi,
Bildirirdi ki: «Yaxındadır yar!»
Əştər yerindən sıçrayıb onu qarşıladı, salam verib əlindən
61
öpdü. Mən üzümü çevirib yan tərəfə getmək istədim. Çağırdılar
ki, geri qayıt, nalayiq bir iş görülməyəcək, namünasib bir söz
deyilməyəcəkdir. Mən geri qayıtdım. İkisi bir yerdə oturub
keçmişdən, gələcəkdən danışdılar, axırda Əştər dedi: «Arzu
gözüm intizardadır ki, bu gecə mənimlə bir yerdə qalasan, fəraq
dırnağı ilə ümid üzümü cırmayasan».
Ceyda dedi: «And olsun yaradana ki, bu mümkün
deyildir, mənim üçün bundan daha çətin bir iş ola bilməz.
İstəyirsən ki, yenə də əvvəlki qanlı hadisələr baş versin, ruzigar
üz döndərsin, yenidən qəm və kədər qapıları mənim üzümə
açılsın?»
Əştər dedi: «And olsun o allaha ki, bu sözlərə baxmaya-
cağam və səni heç yerə buraxmayacağam».
Misra
Nə deyirlər desinlər, nə edirlər etsinlər.
Ceyda dedi: «Sənin bu dostunda o təpər varmı mənim
dediklərimi yerinə yetirə?!»
Qalxıb dedim: «Hər nə desən, onu edərəm, min əziyyətə
dözərəm, canım da lazım olsa, onu verərəm».
Paltarlarını çıxarıb dedi: «Bunları gey və öz paltarlarını
mənə ver». Sonra dedi: «Qalx, get mənim çadırıma, pərdənin
dalında otur. Ərim gəlib sənə bir piyalə süd gətirəcək və
deyəcək ki, bu sənindir, al. Sən tələsmə, almağı yubandır. O,
südü sənin əlinə verəcək və ya yerə qoyub gedəcək, bir də
sabah səhərə qədər gəlməyəcəkdir».
Necə demişdi, elə də etdim. Onun əri süd gətirdikdə, mən
naz eləməyə başlayıb vaxtı uzatdım, südü yerə qoymaq
istəyərkən, mən də onun əlindən almaq istədim, əlim piyaləyə
toxundu, piyalə çevrildi, süd yerə dağıldı. Qəzəblənib dedi:
«Bu mənimlə qoz-qoz oynayır».
Əlini uzadıb o biri evdən maral dərisindən hörülmüş,