Microsoft Word kitab elm doc
Yüklə 332,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
Osman Türkayın poetik irsi 62 türk əsgərinin, vətən sərhədlərinin – qalalarının, sularının, dağları- nın, çöllərinin keşiyində duran ər igidlərin al qanları ilə vətən torpa- ğını “bayraqlaşdıran”, Lala Mustafa Paşanın yolunu izləyən meh- metciklərin keçdikləri döyüş yolu bu şeirlərdən bəzilərinin məzmu- nunu təşkil edir. “Bayraqdarda” adlı digər bir şeir simvolik şəkildə al rəngli gü- nəşin və türk millətinin qan rəngində al bayrağının müqayisəsi üzə- rində qurulmuşdur. Yer üzündə həyat rəmzi olan, canlı aləmin mövcudluq şərti sayı- lan Günəşin və türk bayrağını bəzəyən Ay-ulduzun dan yerində göylərdə görüşü şairi vəcdə gətirir: Sabah bir lalezar ki ramolunur nuruna Coştukça gönüllerde som ateşten fırtına Parlar ay yıldız, güneş … gökteki meşalemden Doğmuş, evet, bir ilah doğar gibi ademden! (Türkay, 2002: 65) Dan yeri sanki bütün göy üzünə çəkilmiş türk bayrağıdır ki, şair dünya insanlarını, müxtəlif irqləri bu ehtişama, bu gözəlliyə baş əy- məyə çağırır. Tanrı dağlarından doğan bu günəş şairin qəlbinə xəfif rüzgarlar kimi əsərək sərinlik gətirir. “Röyamız” adlı mənzumə isə yuxarıdakı şerin davamı kimi səs- lənir. Nurlu, işıqlı, aydın bir səhərdən bəhs edilən bu mənzumədə Türk elləri uğrunda canlarından keçən şəhidlər, aparılan azadlıq mübarizələri və rifah dolu bir həyat təsvir olunur. 1878-ci ildə ingilislərin idarəsi altına keçən adada türklər öz müstəqil dövlətlərini yaradana qədər müstəmləkəçiliyin gətirdiyi əsarətlər, gərginliklər, problemlər, xüsusilə də adanın müsəlman icmasına qarşı yalnız ingilislərin deyil, rumların da törətdikləri qəs- di-qərəzlər, terrorlar Kıbrıs türk ədəbiyyatında, eləcə də Osman Türkayın yaradıcılığında öz əksini tapmışdır. Onun “Müstəmləkə” (“Sömürge”) şeri, adından da göründüyü kimi, məhz bu mövzuya Elmira Fikrətqızı 63 həsr olunmuşdur. Lakin burada yalnız Kıbrıs adasında mövcud olan müstəmləkəçilikdən deyil, dünyanın bir çox məntəqələrində “parça- la və hökm sür” prinsipi ilə var olan əsarətdən bəhs olunur: Ben Mau-Mau, ben Kongolu Ben özgürlük için savaşan zenci Ben zırhlı taşıtlar altında ezilen Kıbrıslı Şerife abla Ben Cezayirli zavallı Cemile. (Türkay, 2002: 156) Yadellilərin qida, kommersiya, turizm “anbarı”na çevirdikləri adada şairin azadlığı paslı zəncirlər arasındadır. İngilis orduları bü- tün qitələri zəbt etsə də, məhbəsdə olan yalnız bədənlərdir, ürəklər- də azadlıq nəğmələri bəstələnməkdə, ruhlar kükrəməkdədir. Qul- darlığa qarşı mübarizə aparan ən böyük üsyankar Spartak və Corc Vaşinqton, müstəmləkəçiliyə qarşı çıxan Mahatma Qandi, Mustafa Kamal Atatürk kimi dövlət xadimləri, onların nailiyyətləri şairə gə- ləcəyə ümidlə baxması üçün əsas verir. İnsanın ən uca, ən ali ideal- larından biri azadlıq olduğu üçün despotizmin, diktaturanın, təzyi- qin az və ya çox dərəcədə olmasına baxmayaraq, bəşəriyyət daima müstəqilliyə can atır: Tanklar altında çignendikçe tutsak uluslar Susuzluktan milyonca dudakta Özgürlüğün yanık türküsü başlar. (Türkay, 2002: 155) Müsahibələrindən birində dörd vətəni (Orta Asiya, Kıbrıs (Yav- ru Vətən), Türkiyə (Ana Vətən) və İngiltərə) olduğunu qeyd edən Türkay onların hər birinə – bütünlükdə Yer kürəsinə nəğmələr bəs- tələyərək, daima sülh, asayiş və azadlığı tərənnüm etmişdir. Həmin dövrdə yazdığı şeirlərdə real həyatın acı və kədərli səhi- fələri də yer almaqdadır; insanlar qardaşcasına yaşamağı unudaraq, Osman Türkayın poetik irsi 64 hər şeyə, hər kəsə mənfəət gözü ilə baxmaqdadırlar, birlik, bərabər- lik, haqq, ədalət belə dünyadan qaçaq düşmüşdür: Hak kuvvet pençesinde, adalet elde kukla Kardeşlik duyguları asla gelmiyor akla… Menfaat saf hislere her an galip gelmekte Yalnız ben varım, yalnız benim Hakan demekte. (Türkay, 2002: 40) “Divlərlə savaş” və “Mister Bobi” şeirləri də sosial məzmunlu mənzumələrdəndir. Birinci şeir şairin Londonda keçirdiyi günlərdə Knut Hampsuna xitabən yazılmış aclıq şeridir. Köhnə plaşının ci- bində üç pennisi olan, ulduzları bir loğma kimi yeyərək yaşayan şair məqsədsiz, mənasız halda şəhərin küçələrini gəzir, onun ətra- fında isə yad insanlar və qeyri – insani məxluqlar - cinlər, mələklər, şeytanlar dolaşır. Bu səfalət, yadlaşma, özgələşmə mühitində yanın- dan ötən qatar onu intihar haqqında düşünməyə vadar edir. Həyatın ən böyük paradoksu isə budur ki, ayrıca fərdin deyil, minlərlə mad- di ehtiyac içində olan insanın timsalı kimi nəzərdə tutulan bu şair son dərəcə yoxsul olduğu halda, zibilliklərdəki və ya zəngin evlər- dəki pişiklər toxluq içində sevişir, dalaşır, həyatdan zövq alır. “Mister Bobi” isə yuxarıdakı şerə uyğun məzmunda və bir it haqqında yazılmış təmsildir. Mister Bobi itin adıdır və bu alleqo- riyada şair heyvanın timsalında bir insan həyatının təsvirini vermiş- dir. Yoxsul bir ananın altı balasından ən qəşəngi, gözəgəlimlisi olan Bobi taleyin xoş qismətindən bir ingilis dənizçisi ilə Londona gələrək, burada on beş sterlinqə satılır və həyatının yeni mərhələsi də bundan sonra başlayır. Aristokratlar mühitinə qədəm qoyan Bo- binin ilk növbədə zahiri görkəmi dəyişdirilir, sonra isə bu, onun da- xilinə də nüfuz edir. Məclisdən-məclisə, salondan-salona, qucaq- dan-qucağa atılan Bobi Don Juana çevrilir. Bolluq, firavanlıq, əy- yaşlıq, zinakarlıq aləmində yaşayan Mister Bobi bu zirvədən və ya bataqlıqdan yoxsul köpəklərə həqarətlə, onlar isə ona qısqanclıqla Yüklə 332,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|