Microsoft Word maya book 2013 A5 son
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
188 vanlar arasında infeksion və invazion xəstəliklər çoxalıb, ye- ni, indiyədək elmə məlum olmayan, uzunmüddətli müalicə tələb edən dəhşətli, faciəli xəstəliklər (QİÇS, quş qripi, atipik pnevmaniya, sarı qızdırma, dəli dana-inək quduzluğu, hepatitlər və s.) uşaqlar arasında müşahidə olunan genetik xəstəliklər (talassemiya, hemofiliya, anumiliyalar, teratogen xəstəliklər, immun çatışmazlıqları), o cümlədən ekoloji mü- hitin təsirindən bəzi xəstəliklər (şəkərli diabet və mineral ça- tışmazlığı, uşaqların ölü və vaxtından əvvəl doğulması və s.) müşahidə edilir və bəşəriyyəti təlatümə gətirir. Statistika məlumatlarına əsasən XX əsrdə bir çox yeni xəstəliklər – onkoloji, SPİD (QİÇS), infeskion meningit, al- koqolizm, narkomaniya, quş qripi, donuz qripi və s. peyda olmuşdur. Həm də xəstəliklər onsuz da ölüm hadisəsi (uşaq ölümü) daha da çox baş verən inkişaf etməkdə olan (İEO) ölkələrdə geniş yayılmışdır. Bunlardan QİÇS ən müasiridir. Spidin yayılması səbəbləri müxtəlif faktlarla izah olunur və ayrı-ayrı nəzəriyyələr irəli sürülür. BMT-nin QİÇS üzrə Birləşmiş Proqramının (UNAİDS) məlumatına görə, xəstəlik müşahidə olunandan (1959, Afrika) indiyədək dünyada 60 milyondan çox insan bu xəstəliyə yoluxub, indi hər gün 24 yaşınadək 6000 gənc və 15 yaşınadək 2000 uşaq və yeniyetmə bu xəstəliyə yoluxur. Artıq planetin 10 mln. əhalisi bu bəladan dünyasını dəyişib. Respublikamızda rəsmi 2012-ci ilin sonuna olan məlumata əsasən QİÇS-lə xəstələnmiş 650 nəfər yerli və əcnəbi vətəndaş qeydiyyata alınıb. Bəşəriyyət əvvəllər alimlərin diqqət mərkəzindən yayınan və hazırda çox ciddi real təhlükəyə çevrilən H5N2 virusunun törətdiyi quş qripi xəstəliyi ilə qarşılaşıb. Bu xəstəlik 1918- ci ildən etibarən müşahidə olunmaqla indiyə qədər dünya üzrə 40 milyon adamın ölümü ilə nəticələnib. Bu gün həmin 189 xəstəlik dünyanın bir çox ölkələrində, o cümlədən Azərbay- canla qonşu olan Türkiyə və İranda da quşlar arasında yayılaraq respublikamız üçün də ciddi təhlükə yaradır. Bu xəstəliklə əlaqədar irəli sürülən nəzəriyyələrdən biri son illər Pitsburq Universitetinin (ABŞ) professoru – radioloq Sternqlass və Birminhem Universitetinin (AFR) fiziki, doktor H.Şqer tərəfidən formalaşdırılmışdır. Onların söylədikləri nəzəriyyəyə əsasən QİÇS-in virusu hidrogen bombalarının partladılması nəticəsində atmosferin yuxarı qatlarına atılmış radioaktiv atom və başqa kimyəvi element- lərdən və bəlkə də insanlar üçün zərərsiz ilkin – virusa ra- dioaktiv stronsiumun təsiri nəticəsində əmələ gəlmişdir. Bu radioaktiv nukleidlər Yer kürəsinə hava vasitəsilə daxil olur. Mütəxəssislərə görə dünyada yüz milyonlarla insanın və- ziyyəti yaxşı deyildir. İnkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə səhiyyənin səviyyəsində böyük uyğunsuzluqlar vardır. Belə ki, Afrikanın şimal-şərqində yerləşən Efiopiya- da insanların yaşayış həddi 45 yaş, Yaponiyada isə 80 yaş göstərilir. Cavan yaşlarında Hindistanda ölüm hər 1000 nə- fərdən 80, İsveçdə isə 5 adam qiymətləndirilir. Bu ölkələrdə ixtisaslaşmış həkimlər və səhiyyənin vəsaitlə (pulla) təmin olunmasında da böyük fərqlər mövcuddur. Belə ki, inkişaf etmiş ölkələrdə (İEÖ) 520 adama 1 həkim düşür, səhiyyəyə Ümumi Milli məhsulun 80%-i, inkişaf etməkdə olan ölkə- lərdə isə 17 min adama 1 həkim, səhiyyəyə Ümumi Milli məhsulun cəmi 1% yönəldilir. Bir çox alimlər dünyada sağlamlığın böhran həddinə çat- masını göstərir. Bu əsasən inkişaf etməkdə olan ölkələrə aid- dir. Bunun səbəbi qidanın çatışmaması ilə əlaqədar əhalinin çox hissəsində xəstəliklər və vaxtsız ölüm hadisəsi, çirklən- miş su xidmətinin adekvat olmaması; inkişaf etmiş ölkəlrədə xərçəng (onkoloji xəstəliklərinin 80%-i ətraf mühitin vəziy- 190 yətindən asılıdır), ürək-damar və allergiya xəstəliklərinin statistikasında birinci yeri əsasən qeyri infeksion, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə isə infeksion xəstəliklər tutur. Ekoloji problemlərin tarixi faktiki olaraq yolxucu xəstə- liklərlə daimi mübarizə tarixidir. Pozulmuş ətraf mühitə canlı orqanizmlərin özlərini müha- fizə mexanizmi də təsir edir. Başqa sözlə desək, insanın və ev heyvanlarının xəstəliyi əsas etibarilə ətraf mühitlə əlaqə- dardır. Bir çox bakteriyaların viruslarının yayılması su və hava vasitəsilə baş verir. «Qara ölüm» - «Çuma» qədim zamanlarda bir çox xalqla- rın, dövlətlərin və sivilizasiyaların həyatına son qoymuşdur. Tarixi faktlara müraciət etsək, görərik ki, 1348-ci ildə Çü- ma xəstəliyi İtaliyadan Avstriyaya, oradan da Bavariyaya keçmişdir. Sonra Venada tuğyan edib. Şəhərdə və onun ət- raflarında onun əhalisinin 1/3-i sağ qalmışdır. Cəsədlərdən xilas olmaq üçün onları, hərəsi min nəfər olmaqla ümumi qəbirlərə atırdılar. 1350-ci ildə Çuma xəstəliyi Frislandiya və Şelezviq-Qolş- teyn əyalətlərinə çatır. Burada epidemyia o qədər qüvvətli olmuşdur ki, hətta bu hadisədən 20 il keçməsinə baxayaraq evlər hələ də boş qalmışdı. Çuma xəstəliyi daha dəhşətli nəticələri İngiltərədə və xü- susilə İrlandiyada qoymuşdur. Yoluxma elə qüvvətli olmuş- dur ki, xəstəyə bir dəfə toxunan insan tezliklə özü ölürdü. Ölümün qorxusu insanları öz yaxınlarını da sevməyə mane olurdu və ölənlər qarşısında axırıncı köməklərini də göstərə bilmirdilər. Şərqdə (Çində) başlamış «qara ölümün» yolu uzaq İslan- diyada qurtarmışdır. Çumanın qarşısını heç nə ala bilmirdi və onun kütləvi yayılması əsasən o dövrün antisanitariyyası Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|