164
qarışacaqdı. Hələ toz-torpaq... Bu daha dözülməz idi. Bu
fikirlə həyətdə çox ləngiməyib birbaşa küçəyə çıxdı.
Təmiz hava beyninə yol etdikcə sanki bütün sinirlər səhər
rütubətinin təsirindən ayılır, işə başlamağa tələsirdilər.
Qüdrətov ötən bir ay ərzində baş verənləri xatırlayaraq enli
küçə ilə gəlib şam ağaclarının yaxınlığında dayandı.
Ciyərdolusu nəfəs alıb yaxınlıqdakı skamyada oturdu. Bu
dəqiqələrdə Tahirin gətirdiyi adam haqqında düşünürdü.
Yəqin ki, Aleksey danışardısa, bir ay sürən şübhələrə az da
olsa, aydınlıq gələcəkdi. Əslində, Tahiri Gəncəyə tapşırıq
dalınca göndərəndə həmin adamın tapılmasına o qədər də
inanmırdı. Ancaq, deyəsən, köməkçisinin bir aylıq axtarışı öz
sözünü demişdi. Buna görə də Tahiri şəhərdəki bütün
işlərindən azad edərək ona orada olmasını və Alekseyin
tapılmasını tapşırmışdı. İndi isə, bir neçə saatdan sonra
Qüdrətov həmin şahidlə görüşə biləcəkdi. Mayor onun izinə
əməliyyata başladığı ilk günlərdən düşsə də, onu danışdıracağı
gün bu vaxta qismətiymiş. Qüdrətov növbəti siqareti yandırıb
saatı dəqiqləşdirdi. O gəlirdi... On doqquz il əvvəl baş vermiş
müəmmalı avtoqəza hadisəsinin şahidi... Məhz həmin hadisə
Qüdrətovun apardığı əməliyyatla bilavasitə əlaqədar olmalı
idi. Onun bütün araşdırması da buna gətirib çıxarırdı...
165
24. Aytəkindən Vaskanyana töhfə
Günlər həftələri, həftələr ayları qovurdu. Bəzən insanlar
deyir ki, heç bilmirəm vaxt hardan gəldi, hara getdi. Mən,
doğrudan da, bilmirdim günlər hara gedir. Hardan gəldiyini
isə misqal-misqal, addım-addım görmüşdüm. Hara
getdiyindən isə heç xəbərim olmurdu. Vaskanyanın
azərbaycanlı evində ona xidmət etməklə keçən günlərimdə
təqvimi belə bilmirdim. Hərdən Vaskanyanın kefi kök,
damağı çağ vəziyyətdə evə qayıtmasından məlum olurdu ki,
hansısa bir kəndi və ya rayonu ermənilər işğal ediblər. Həmin
bu günlərdə o, daha da çılğına dönür, öz sevincini gecə
saatlarında gəlməsinə baxmayaraq, mənimlə əylənərək
keçirirdi. Artıq o, mənə “qancıq” deyə müraciət etmirdi. Bu
sözün yerini “türk gözəli” almışdı. Bu ifadədə böyük bir
ironiya var idi. Əslində, gözəl olmağıma gözəl, türk olmağına
da türk idim. Amma onun bunu səsləndirməsi, həm də əyləncə
üçün səsləndirməsi ironiyadan başqa bir şey deyildi. Bu sözü
Ramil desə idi, nə qədər canıma yayılardısa, bu dildən
eşitməyim bir o qədər öldürücü idi. Amma eşidirdim, həm də
tez-tez. İyrəndiyim insandan eşidirdim. Alçaldıqca alçalır,
yurdumun daşı ilə, torpağı ilə birgə yerlərdə tapdalanırdım.
Bəzən isə həftələrlə onun üzünü görmür, görmədiyimə
sevinirdim. Amma üzünü gördüyüm günlər görmədiyim günləri
elə əvəz edirdi ki, o həftələrin necə keçdiyini bilmirdim. Laçını
166
işğal etdikləri gün nə qədər sevinmişdisə, Kəlbəcərin işğalı bu
sevinci on qat artırmışdı. “Böyük Emrənistana bir şey qalmır.
Sən də darıxma, qohum-qardaşının hamısını məhv edəcəyik.
Sən onlar üçün heç darıxmayacaqsan”-deyir, ürəkdən gülürdü.
Tez-tez qonaqları gəlir, saatlarla iş otağında nəsə
danışırdılar. İş başında olanda onlara çay verdikdən sonra
məni yenə öz otağıma salıb qapısını bağlayırdı.
Uşaqlıqda tez-tez gəlib getdiyim Şuşaya həsrət qalmışdım.
Hər nə edərdisə razı olardım bu gözəl şəhəri bir dəfə gəzmək
üçün. Şuşa uşaqlığımın şəhəri idi... Həm də ən böyük şəhəri.
Bir vaxtlar elə bilirdim ki, Şuşadan başqa şəhər yoxdu. Ağlım
kəsəndən sonra bu yeri Bakı tutmuşdu. O Bakı ki, cəmi bir-iki
il orda oldum. O da qəlbimə ömrüm boyu gəzdirəcəyim eşqi
hədiyyə etdi. O eşqi ki, sonralar qəbimdə qızarmış bir dəmirə
çevriləcəkdi. Bəlkə də, o eşq olmasa idi, ya bu girovluqda heç
bircə an da yaşamayacaq, ya da bu qədər əzab çəkə-çəkə
dözməyəcəkdim. Hansısa kitabda oxumuşdum ki, “eşq” ərəb
sözü olub sarmaşıq adıdır. Həmin sarmaşıq sarıldığı bitkini,
ağacı qurudana qədər, ona olan məhəbbətini artırır, onu
məhv etdikdən sonra özü də məhv olurdu. Mənim
məhəbbətim də mənə elə sarılmışdır ki, məni məhv etməyincə
mənimlə yaşayacaq, qanımı, ruhumu soracaqdı...
Şuşa daha çox da yadımda öz paradı ilə qalırdı. Bu parada
gəlmək üçün hər ilin yanvarından verilən qəpikləri yığmağa
başlayardım. Məktəbdə kojik almaq üçün atamın verdiyi
pulları paradda xərcləmək üçün toplayardım. Ya da
müəlliməmizin bizi qədim tarixi olan bu şəhərin abidələrini
gəzməyə gətirdiyi günlərdə xərcləmək üçün, Bülbülün,
Üzeyirin, Mir Möhsün Nəvvabın ev müzeylərinin, Qala
divarının, Qacar sarayının qarşısında, Cıdır düzündə şəkil
çəkdirmək üçün yığırdım.
167
Son dəfə 11-ci sinfi bitirəndə gəlmişdik bura. Venetka
çəkdirmək, uşaqlığımızın son günlərini sinif yoldaşlarımla
birgə keçirmək üçün. Hətta Üzeyir Hacıbəyovun ev müzeyinin
qarşısından keçəndə hələ onuncu sinifdə mənə eşq elan edən
Elxan mənə atmaca ilə “Elə istərdim Leylimlə əl-ələ tutub
burdan keçim” deməsi heç yadımdan çıxmırdı. Fikrini mənə
bildirəndə ona hirslənmiş, düz bir il onu danışdırmamışdım.
Uşaq şıltaqlığı ilə onu hərdən ələ də salırdıq qızlarla. Son
gəzintimizdə elə bu Şuşada “Gəl daşı ətəyindən tök, axı mən
səni çox sevirəm” deməsi və cavabında isə “Bu Şuşa şahid
olsun ki, bu dünyada bir sən, bir də mən qalsam, səni
sevməyəcəyəm” cümləsini məndən eşidərkən “buna görə bir
gün çox peşman olacaqsan”,- deyib venetkaya şəkil
çəkdirmədən getmişdi. Ondan sonra bir də heç vaxt mənim
dalımca gəlməmiş, heç məktub da göndərməmişdi. İndi,
doğrudan da, o sözü dediyimə peşmanam. Nəinki Elxana,
elimin ən axırıncı adamına da dəyişmədiyim ermənilər mənim
gözəlliyimdən zövq alır, onu istismar edirlər. Məni bağışla,
Elxan, məni bağışla... Qəlbini qırdığım üçün, qədrini
bilmədiyim üçün məni bağışla. Həya, ar, namus hesab
etdiyimiz üçün bir gülüşümüzü belə vətən oğlullarına
əsirgədiyimiz halda, indi bu alçaqların oyuncağına
çevrilmişik.
Bu türk torpağında yadların kef etməsi, orda ola-ola yad
olmağım, uzaq olmağım qəlbimi göynədirdi. Belə bir tarixi
şəhərin əsirlikdə olmasını görəndə mənim kimi milyonlarla
insandan birinin əsirliyini yada salmaq bu şəhərə, bu torpağa
ən böyük xəyanət olardı. Bütün qarabağlıların göz bəbəyi kimi
sevdiyi, qürur duyduğu bu şəhər indi səssizliyə qərq olmuşdu.
Yəqin ki, xarabalıqlar içində idi. Bu şəhəri işğal etdiklərinə
hələ də inana bilmirdim. Həm tarixdən oxuduqlarım, həm də
rəhmətlik atamın dediklərini nəzər alsaydım, sıldırım
168
qayalıqlar üzərində ucalan bu şəhərə girmək mümkün deyildi.
Amma fakt faktlığında idi, bura Şuşa idi – işğal olunmuş Şuşa
şəhəri. O Şuşa ki, ....
*** *** ***
Son günlər özümü pis hiss etdiyimi o vicdansız Vaskanyan
da hiss etmişdi. Elə bil qəlbinə mərhəmət gəlmişdi bu alçağın.
Nəsə məni son zamanlar çox da incitmirdi. Çox pis hiss
edirdim özümü. Əslində bir ildən çox idi ki, heç yaxşı hiss
etməmişdim də. Amma bu, fərqli idi. Ürəyim bulanır, başım
gicəllənir, yuxum gəlir, iştahım qaçırdı. Heç özümə yer tapa
bilmir, iyrəndiyim Vaskanyanı görəndə əvvəllər ürəyim
ağzıma gəlirdisə, indi az qalırdı bağırsaqlarım gəlib ağzımdan
tökülsün. Həmin axşamlardan birində Vaskanyan evə bir
həkim gətirdi. O məni müayinə etdi. Həmin an həkimin
simasında əvvəlcə sevinc, ani olaraq yerinə keçən nifrət
gördüm. O, mənə elə acıqlı baxdı ki, elə bil qayınata qarnında
bic gəzdirən gəlininə baxır. Baxışlarda erməniyə məxsus
çarəsiz, gücsüz bir adamın alçaldıcı münasibətini asanca
görmək mümkün idi. Məndən ayrılandan sonra Vaskanyana
nəsə dedi. Son sözü aydınca eşitmişdim... Bunu eşidən
Vaskanyanın gözləri parladı. Tez-tələsik onu yola saldı.
Qayıdan kimi məni oturduğu otağa çağırdı.
-Bilirsən, nə olub sənə?
Əslində, deyəsən, bilirdim. Ağlıma heç vaxt gətirmək
istəmədiyim bir şey olmuşdu mənə. Amma yenə də bu fikri
qovmaq istəyirdim özümdən, iti qovan kimi qovmaq
istəyirdim.
-Nə olur-olsun,-dedim. Bundan ağır nə ola bilər ki? Girov
olmağımı nəzərdə tuturdum.
169
-Bəxtin gətirib, ay Türk gözəli, bəxtin gətirib. Toyuğun qızıl
yumurtluyub. Azərbaycanlılarla o qədər oturub durmuşdu ki,
bütün mədəniyyətimizi bilirdi.
Mən nə olduğunu artıq dəqiq bilirdim. Heç nə eşitmək
istəmədiyim üçün otaqdan çıxmaq istədim.
-İndiyə qədər Gülcahan üçün yaşayırdınsa, bundan sonra
oğlun üçün yaşamalısan,-deyə arxadan səsləndi və qaqqanaq
çəkərək güldü.
Mən hamilə idim... Həm də 4 aylıq... Özümdən eşitdiyim
bu söz mənə cəhənnəmin səsindən əzablı gəldi. Ola bilməz, bu,
mümkün deyildi. Axı mənim günahım nə idi? Tanrı niyə mənə
bu qədər əzab verirdi? Niyə bu qədər işgəncə, əzab yaşadırdı.
Qışqırmaq istəyirdim. Bağırmaq istəyirdim. Yerə düşməsini
istəyirdim o Tanrının. Mənim günahımın nə olduğunu
soruşmaq istəyirdim. Nə etmişdim axı, o mənə bu qədər ağır
həyat yaşadırdı? Mən bilən, mənim bu həyatda bunların
mində birini qazanacaq günahım yox idi. Əgər bu işgəncələr
ata-anamın günahı idisə, onda bu tanrı dedikləri gözə
görünməzin ədalətdən xəbəri belə yox idi. Axı onların
olmadığı bir həyatda mən niyə onların günahının əvəzin
verməliydim? Lap belə tutaq ki, həyatda idilər, necə ola bilər
ki, bir insan başqasının əvəzində əzab və işgəncəyə düçar
olsun?! Bu Tanrı dediklərinin ədaləti bu idimi? Yaxşı, ola
bilsin ki, mənə verilən bu əzablarla o dünya adlandırdıqları
cənnəti qazanacaqdım. Axı o cənnətin qazanılması bu qədər
iztirablı idisə, o cənnət kimə lazımdır? Kimin nəyinə lazımdır
belə cənnət? Məncə, məni yaradan Tövratın, İncilin, Zəburun,
Quranın dediyi Tanrı ola bilməzdi. Ya o Tanrı bizi yaradıb ki,
uşaq oyuncaqları ilə əylənən kimi əylənsin, ya da onun
oyuncaqlarını məhv edən, dağıdan, amma onun gücü
çatmadığı başqa bir tanrı vardı.
170
Axı atam Soltanın dilinin əzbəri olmuş “Allah adamın
ürəyinə görə verir” fikrini mən çox bəyənirdim. Bu sözü
eşidəndə ürəyimlə fəxr də edirdim. Deyirdim ki, mənim ürəyim
qızıl kimidir, yumşaqdır, insanları sevir. Tanrı bunu nəyimə
görə mənə “hədiyyə” edirdi. Bu nə allahlıqdı edir?
“Mən hamiləyəm, kimdən?!” bu sözü nə qədər ürəyimin
dərinliklərində səsləndirsəm də bütün dağlar-daşlar duyurdu.
İnanmıram, onlar da ağlasın halıma, çünki onları da bu
mərhəmətsiz Tanrı yaratmışdı.
Bu hadisə bütün fəlsəfələrin, dini ehkamların, deyimlərin,
Tanrı haqqındakı ehtimalların tar-mar olub dağılması,
süqutu, çöküşü idi... Bundan sonra nəinki Tanrının varlığına
inanacaq, heç adını da çəkməyəcəyimə söz vermişdim. Ona
nifrətlə yaşayacaqdım. Nə qədər sübut, dəlil gətirsə idilər də,
mənə etdiklərinə görə bağışlamayacaqdım onu.
Bunları yaşadıqca mənə məlum olurdu ki, Tanrı ona
verilən qiymətlərə layiq deyil. Çünki bu dünyanı bu tərzdə bir
Tanrı idarə edə bilməzdi. Onun şəriki vardı. Özü də onunla
yola getməyən şəriki. Əgər O tanrı vardısa, dinlərdə deyildiyi
kimi, o, dünyanın inkişafını, gözəlliyini istəyirdisə, ondan
güclü olan onun şəriki buna imkan vermirdi. Bu, Şeytan
adlandırdıqları uydurma varlıq ola bilməzdi. Bu, bu dünyanın
idarə edən, ən azından bizim tanıdığımız Tanrının gücünün
yarısına malik olan başqa bir Tanrı idi. Bunu bizim
şüurumuzda yaratdığımız tanrı edə bilməzdi. Məni bu övladı
dünyaya gətirəcək qədər zorlayan tanrı mənim tanrım ola
bilməzdi.
Təpəgöz türk ərinin zorladığı mələkdən dünyaya gəlmiş
dünyanı udacaq qədər məkrli olmuşdu. Təpəgözün nə anası,
nə də atası şər idi. Bəlkə də, anası şər olmuşdu, amma ən
azından atası şər qüvvə olmamışdı. Amma mənim bətnimdəki
şərdən, zalımdan törəmişdi axı. Onun dünyaya nə qədər
171
düşmən kəsiləcəyinə kim zəmanət verə bilərdi. Az qalırdım o
şər Tanrısını tapım, deyim ki, sənə halaldı, mən də sənin
tərəfinə keçirəm. Mən də sənin qulun oluram. Çünki sən
güclüsən, çünki sən böyüksən....
Həmin gün bu düşüncələr məni didib-dağıtdı. Nəinki əlimi
qarnıma yaxınlaşdıra bilmir, heç gözucu da olsa, baxa
bilmirdim. O qarında ki, ruhumu şər qüvvə ilə birgə bölüşən
körpə böyümüşdü. Axı mən bundan niyə xəbərdar
olmamışdım? Niyə bunu hiss etməmişdim? Niyə bu günə
qədər ona canımdan can verib yaşatmışdım. Allahımı
bağışlaya bilmədiyim kimi, özümü də bağışlaya bilmirdim.
Cavabını tapanda isə insani hislərin mənə yenidən
qayıtdığını hiss etdim. Axı necə biləydim, anam yanımda
deyildi ki, ondan bu məsələlər barəsində məsləhət alım, ərim
yox idi ki, ona övlad vermək üçün tələsim və narahatçılıq hiss
edəndə kimdənsə soruşum, rahat günüm yox idi ki, bir yerim
ağrıyanda hiss edim. Axı mən qızlıq şərəfini itirən aciz bir
Allah bəndəsi idim. Allah sözünü bu cür işlədəndə bir daha
insanlığıma, acizliyimə yenidən döndüyümün şahidi oldum.
Təkcə qarnımda ağrı, fərqli bir şey hiss etməmişdim ki,
hamilə olduğumun fərqinə varım. Uzun müddət soyuqda
qalmaqdan böyrəklərim, döyülməkdənsə hər yerim ağrıyırdı.
Əslində, bizim şəhərdə bu hamiləliyi bəxtəvərlik
adlandırırdılar. Məndəki “bəxtəvərlik” isə bambaşqa idi. Bu
“bəxtəvərlik” elə bir hiss idi ki, məni yalnız ölümlə
hədələyirdi. Bu bəxtəvərliyin son nöqtəsi yalnız və yalnız
intiharda idi...
Üzümü hələ də instinkt kimi alt şüuruma yerləşən tanrıma
tutub məni bağışlamasını istədim. Bu isə o demək idi ki,
özümün də xəbəri olmadan onun varlığını qəbul etmiş, onu
bağışlamışdım... Axı niyə?! Bunun səbəbi nə idi?..
172
25. Düşünülmüş qəza
– Xahiş edirəm, məni öldürmə! Yalvarıram... Ayy... Heç
olmasa balalarıma görə yazığın gəlsin... Ayy... aaa –
döyülməkdən ağzı-burnu qana bulaşmış adam növbəti dəfə
ağzıüstə yerə yıxıldı. Qüdrətov onu qaldırıb divara söykədi.
Bu anda mayorun gözlərindəki qorxunc qəzəbi, bütün üz
cizgiləri ilə əks olunan nifrəti görüb sakit nəfəs almaq bu
adam üçün çox çətin idi.
– Deyirsən, yadından çıxıb hə, kim idi o?! – mayorun
növbəti yumruq zərbəsi adamın üzündə elə açıldı ki, başı
divara çırpılaraq huşunu itirdi.
– Deməli, tanımırdın onu, hə?! Qalx ayağa, it oğlu, it. Şərikin
gəlib, səni axtarır! – Qüdrətov növbəti dəfə onun yaxasından
sürüyərək dəmir stolun üstünə çəkdi. Yanındakı vedrə dolu
buz kimi suyu başından aşağı tökərək ayılmasını gözlədi.
Sonra isə bayaqdan bəri bu mənzərədə yalnız izləyici mövqeyi
tutan Tahirə üzünü tutdu:
– Gətir, o biri iti də buraya!
Tahir hələ də nə baş verdiyini anlamadan sakitcə otaqdan
çıxdı. Qüdrətovun dediyi adamı – Alekseyi qonşu otaqdan bir
az da gec gətirsəydi, mayor həmin adamı döyə-döyə öldürə
bilərdi. Tahir onu heç vaxt belə görməmişdi.
173
– Qasançik?! – Tahirin kürəyindən itələyərək otağa saldığı
Aleksey içəri girər-girməz bunu dedi. Şübhəsiz ki,
döyülməkdən inildəyən adama səslənmişdi. O, deyəsən, elə
indi özünə gəlmişdi.
– Sənin ananı... – Alekseyin “Qasançik” deyib çağırdığı, əsl
adı isə Həsən olan bu adam sözünü sona qədər çatdıra
bilməyib yenə də özündən getdi.
– Mənim anamı neynirsən, ay bədbəxt?! Özünə gəl, yaxşı yer
tapmışam, səni oraya aparacağam! – Aleksey bunu demişdi ki,
boynunun ardından dəyən təpik zərbəsi sanki onun bütün
dünyasını başına uçurtdu. Zərbə o qədər sarsıdıcı oldu ki,
gülmək üçün iyrənccəsinə çölə çıxardığı dili sanki dişləri
arasında ilişib qaldı. “Öldüm, ay ana..!” o yalnız bunu deyib
yerə sərildi.
– Peysər oğlu!
– Bunların ikisinin də əllərini bağla, qoy özlərinə gəlsinlər.
Mən aşağıdayam, – Qüdrətov siqaret yandırıb həyətə düşdü.
*** *** ***
– Bu “Həsənçik” kimdir belə? – pilləkənləri düşmək üzrə olan
Tahir adamın adını özünəməxsus avaz ilə səsləndirərək həyətə
çatar-çatmaz tələsik soruşdu. Hiss olunurdu ki, məsələnin
kökünə getməkdə o da çox maraqlıdır. Bir aya yaxın
axtardığı, tapıb buraya gətirdiyi Aleksey kim idi axı?! Onun
Həsən deyilən bu adamla nə əlaqəsi var? Ümumiyyətlə,
Qüdrətovun hələ də heç kimə məlumat vermədiyi bu
əməliyyatın sonu kimə bağlıdır? Gənc leytenant bir an olsun
vaxt itirmədən bu sualların cavabını eşitmək istəyirdi.
174
Әziz
kitabxana.net
portalının oxucuları!
Qüdrətov girovluqda olan Aytəkini tapa biləcəkmi?
Ramil ilə Aytəkin 20 illik həsrətdən sonra görüşə biləcəklərmi?
Məxfi şöbənin əməkdaşı mayor Mikayıl Qüdrətov Qaniçən erməni
zabiti Albert Vaskanyanla üz-üzə gələ biləcəkmi?
Romanla bağlı bu kimi digər suallarınızın cavabını tapmaq üçün
əsəri kitab mağazalarından soruşun. Bir daha bildirmək istəyirik
ki, bu kitabın 1-ci nəşridir və əldə olunan vəsaitlə Xocalıdan olan
məcburi köçkün ailələrinə yardım olunacaqdır.
Milli mәsәlәdә hәr bir oxucumuzu birliyә çağırırıq!
Müəlliflərdən sayğılarla
175
Kitabın işıq üzü görməsində zəhməti keçən bütün insanlara səmimi
minnətdarlığımızı bildiririk.
Sadıqov Şәmil Kamil oğlu
Fәrziyev Müşfiq Füzuli oğlu
ÜMİDLӘRİN
İZİ İLӘ
kriminal-detektiv roman
Rәssam
Vaqif Ucatay
Dizayner
Teymur Azәri
Redaktorlar
Arif Әsәdov, Elxan Nәcәfov, Mәhәmmәd Xankişiyev
Korrektor
Elçin Әfәndiyev
176
Kitab Hәdәf Nәşrlәri MMC-dә çapa hazırlanmışdır.
Ünvan: Xırdalan şәhәri, H.Әliyev prosp.
Tel.: (012) 511 65 84
Ümumi tiraj: 1000
Qiymәti: 6 AZN
Dostları ilə paylaş: |