Mövzu “Sosial iş nəzəriyyəsi və təcrübəsi-1” fənninin predmeti, məqsədi və vəzifələri
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 5.2. Fərdi yanaşma ideologiyası
XX əsrin əvvəllərində kliyentin ehtiyaclarına qarşı fərdi yanaşma ideologiyası geniş yayılmağa başlayır. Bu üsul sosial işin müxtəlif sahələrində - tibbdə, əmək münasibətləri sahəsində məsləhətvermədə, 107 qəyyumluq və s. geniş tətbiq edilirdi. Həmin dövr üçün sosial iş praktikasında fərdi işin aşağıdakı prinsipləri formalaşmışdı: 1. İnsanın ətraf mühitə uyğunlaşa bilməməsinin səbəbləri iqtisadi və sosial faktorlarla əlaqədardır. 2. İnsanlar sosial hadisələrə, öz bioloji və intellektual ehtiyatlarından istifadə etməklə reaksiya verirlər. 3. İnsanlar sosial statuslarından asılı olmayaraq, mənlik hisslərinə malikdirlər və onların ləyaqətlərinə hörmət olunmalıdır. 4. Düzgün diaqnozun qoyulması, problemin ayrılıqda, fərdi problem kimi öyrənilməsini nəzərdə tutur. Bununla əlaqədar müştərinin həyatının müxtəlif tərəflərini – sosial, iqtisadi, ailə, intellektual, tədqiq etmək lazımdır. 5. Faktların analizi prosesində, müştəri ilə dostluq münasibətləri yaratmaq lazımdır. 6. Diaqnoz qoyulduqdan sonra sosial işçi müalicə planını hazırlayır və müştərini onunla tanış edir. 7. Qarşıya qoyulmuş məqsədlərin məğzində xeyirxahlıq və dostluq durmalıdır. 1917-ci ildə Meri Riçmondun ―Sosial diaqnozlar‖ kitabı çapdan çıxır. Bu kitabda o, fərdi sosial işin nəzəri və metodoloji əsaslarını təsvir edir. Bu əsərdə qabaqcıl təcrübələr də nəzərə alınmaqla, fərdi işin elmi əsasları müəyyənləşdirilir. Fərdi iş praktikasına, xəstələrin müalicəsində tədqiq edilən tibbi üsulları uyğunlaşdırmaqla, Meri Riçmond müştərinin sosial və psixoloji problemlərini analiz etməyə imkan verən orjinal bir metod işləyib hazırlayır. Sosial iş nəzəriyyəsinə, yeni semantik məzmunlu tibbi terminologiya ―diaqnoz‖, ―müalicə‖, ―kliyent‖ daxil edilir. Sonralar sosial işin bu modeli, fərdi işin ―tibbi model‖i kimi tanındı. İctimai və şəxsi situasiyaları sosial işin aparıcı problem sahələri kimi seçib ayıran Men Riçmondun fikrincə, sosial iş – kömək göstərmək sənəti qabiliyyəti deməkdir. Sosial işçi müştərinin qarşılıqlı əlaqə prosesi isə ağılsız situasiyada dərrakədən istifadə olunması kimi xarakterizə olunmalıdır. Onun konsepsiyasına əsasən sosial işçi tərəfindən situasiyaya müdaxilə birbaşa və ya dolayı müalicə metodları ilə baş verə bilər. 108 Birbaşa müalicə, bilavasitə qarşılıqlı əlaqə şəklində gerçəkləşdirilirdi. Meri Riçmonda görə, bilavasitə qarşılıqlı əlaqələr müəkkəb prosedur olmaqla özünə bunları daxil etməlidir: Sosial işçi ilə müştəri arasında etibarlı münasibətlərin, pozitiv duyğuların yaranması Müştərinin öz problemlərini həll etmək qabiliyyətinin inkiafı Bununla əlaqədar tətbiq ediləm aparıcı texnikalar – təlqin, inandırma, diskussiyalar, həmçinin sosial işçinin şəxsi keyfiyyətləri – səmimilik, düzgünlük olmalıdır. Dolayı təsir, yaxud müalicə metodunun məzmunu ondan ibarət idi ki, kömək müştərinin əhatəsinə göstərilir, onun mühiti dəyişdirilirdi. Sosial işçi ilə qarşılıqlı əlaqə zamanı müştəri, öz vəziyyətinin sosial özülündən asılı olanların obyektiv mənzərəsini əldə etməli, bütövlükdə cəmiyyətdə, eləcə də sosial institutlarda, onun sosial fəaliyyətinə maneçilik törədən münasibətləri araşdırmalıdır. Bu kitabda, həmçinin, ilk dəfə olaraq fərdi müdaxilə ilə əlaqəli üsullar ümumiləşdirilmiş və müdaxilənin aşağıdakı mərhələləri qeyd edilmişdi: İnformasiyanın əldə edilməsi; Diaqnoz (sosial vəziyyətin tədqiqi); Proqnoz (vəziyyətin yaxşılaşdırılması perspektivləri ilə əlaqəli mülahizələr); Müalicə (müştəriyə köməyin göstərilməsi). ―Sosial diaqnozlar‖ əsərində müştəri ilə fərdi iş zamanı, mənəvi inanclar və alternativlər metodlarından uzaqlaşmalar, təsir və sosial- psixoloji qarşılıqlı əlaqələr metodlarına keçid müşahidə olunur. İlk dəfə olaraq sosial işçi ilə müştəri arasındakı qarşılıqlı əlaqə prosesi təsvir edilir. Bu proses müəyyən məntiqə tabe olaraq, müştəriyə qarşı sistemli yanaşmanı ifadə edən ardıcıl fəaliyyət, qayda kimi nəzərdən keçirilməlidir. Sonralar bu qayda, sosial iş texnologiyalarında aparıcı üsullardan birinə - fərdi iş metoduna çevriləcək. M.Riçmond tərəfindən işlənib hazırlanmış fərdi yanaşma prinsipləri Xristian ictimai birliyinin dəstəyini alır və təkcə emiqrantlarla, deviant davranışlı şəxslərlə işdə deyil, həmçinin, müxtəlif mədəni həyat tərzləri olan müştərilərlə 109 aparılan sosial işdə də tətbiq edilir. Bu prinsiplər həmçinin, qruplarla və icmalarla işdə də tətbiq edilməyə başlayır. M.Riçmondun nəzəri üsulları, təkcə sosial işin praktikasında deyil, eləcə də nəzəriyyəsinin təşəkkülündə mühüm rol oynamışdır. ―Sosial diaqnozlar‖ əsəri mühüm elmi tədqiqat işi olmaqla, fərdi sosial işin inkişafında yeni mərhələnin başlanğıcını qoydu. Bu kitabın çapından 20 il sonra Qreys Makus Meri Riçmond və onun əsəri haqqında belə söyləmişdi: ―Bu çox böyük məktəb idi və o, sxolast mülahizələrin cəlbedici təsirinə duruş gətirməli, əksinə ictimai həyatın elə aspektlərinin tədqiqi ilə məşğul olurdu ki, onlar müəyyən problemlərin həllinə şərait yaradırdı. Onun işinin deduktiv metodu, öz əksini fərdiləşmə prinsipində - fərdi sosial işin nəzəriyyə və praktikasının öyrənilməsi prosesində tapdı. Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|