Ramiz Mehdiyev Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
52
nəzərdən keçirilən xalqlara şamil edilir. Etnoslar yalnız müstəmləkəçiliyin ləğvi prosesində xalq kimi nəzərdən keçirilib. Hər hansı dövlətin ərazisindəki milli, etnik, dini və digər azlıqlar bu hüquqa istinad edə bilməzlər. Bu xüsusi kateqoriya spesifik hüquq və öhdəliklərə malikdir, onların təmin edilməsi və reallaşdırılması dövlətin ərazi bütövlüyünə ziyan vura bilməz. Azlıqların hüquqları Avropa Şurası çərçivəsində qəbul edilmiş milli azlıqların müdafiəsi haqqında Çərçivə Konvensiyasında və regional dillərin və ya azlıqların dillərinin Avropa xartiyasında, həmçinin ATƏT-in sənədlərində öz əksini tapıb. Erməni xalqı artıq öz müqəddəratını təyin edib. Özü də bu təyini-müqəddərat Azərbaycanın İrəvan, Zəngəzur, Göyçə və digər tarixi torpaqlarında baş verib. Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilər isə yalnız azlıqlara aid olan spesifik hüquqlara malikdirlər. Qeyd etmək yerinə düşər ki, sesessiya prosesini birtərəfli qaydada leqallaşdırmaq cəhdləri Avropa strukturları tərəfindən beynəlxalq hüquq normalarının təhrif edilmiş şəkildə şərhinə daha bir nümunədir. Sesessiya müəyyən dövlətin ərazisində yeni dövlət yaradılması deməkdir. Beynəlxalq hüquqa görə sesessiya yalnız ərazisinin bir hissəsi ondan ayrılan dövlətin razılığı ilə mümkündür. Müəyyən separatçı qruplar bu anlayışdan onların yaşadıqları dövlətin tərkibindən çıxmaq və yeni dövlət yaratmaq arzusunu həyata keçirmək və ya kənardan müdaxilə nəticəsində yaranmış işğal altında olan ərazilərin statusunu leqallaşdırmaq üçün istifadə edirlər. Ümumiyyətlə, sesessiya birtərəfli qaydada həyata keçirilə bilməz. Beynəlxalq hüquq bu qaydanın labüdlüyünü heç vaxt qəbul etməyib, indi də onu qəbul etmir. Məsələn, Millətlər Liqasının Aland adaları məsələsi üzrə komissiyasının rəyində sübut edilir ki, birtərəfli
53
sesessiya beynəlxalq hüququn qaydalarına ziddir. Beləliklə, heç bir qrup siyasi terminlərlə istədiyi kimi jonqlyorluq edərək beynəlxalq hüququn əsasını təşkil edən ərazi bütövlüyü prinsiplərini poza bilməz. Birtərəfli sesessiyanın yolverilməzliyinə dair daha bir nümunə Kanada Ali Məhkəməsinin Kvebek barədə sorğusudur. Məhkəmə həmin sorğuya cavabında qət edib ki, Kvebekin birtərəfli qaydada sesessiya hüququ yoxdur. Hətta regionda təyini-müqəddərat məsələsinə dair referendum keçiriləcəyi halda da birtərəfli sesessiya mümkün deyil. Dünya siyasətində beynəlxalq hüququn effektivliyi və təsirliliyi məsələsindən söhbət düşəndə Qərb ölkələri tərəfindən beynəlxalq hüquq normalarının hər yerdə pozulması ilə səciyyəvi olan 1990-cı illərin Yuqoslaviya böhranı yada düşür. BMT Təhlükəsizlik Şurasının sanksiyası olmadığı halda NATO ölkələri tərəfindən Belqradın bombardman edilməsini xatırlamaq kifayətdir. O dövrdə bu hadisə sülhyaratma kimi təqdim edilmişdi, hərçənd bu, beynəlxalq hüquq normalarının çox kobud şəkildə pozulmalarından biri və BMT təsisatlarına hörmətsizlik idi. Ən tragikomik təsir bağışlayan o idi ki, Yuqoslaviyada sülhyaratma əməliyyatı haqqında BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnaməsi NATO- nun hərbi əməliyyatının aktiv fazası başa çatandan sonra dərc edilmişdi. Yəni, Qərb ölkələri BMT-ni fakt qarşısında qoydular və bu təşkilat beynəlxalq münasibətlərdə sanksiya verilmədiyi halda güc tətbiq edilməsinə qanuni don geydirməyə məcbur olmuşdu. Yenə də sual yaranır: nə üçün Azərbaycan beynəlxalq hüququn qaydalarına güvənərək onun döyüş sıralarına hücum edən, yeri gəlmişkən, işğalçı ölkəyə məxsus olan düşmən helikopterinə qarşı
54
güc tətbiq etməyə məcbur olanda Aİ rəsmiləri bu faktı münaqişənin eskalasiyasına doğru aparan insident kimi qiymətləndirirlər. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 2015-ci il fevralın 7–də cəbhə xəttində Ermənistanın pozucu siyasətini ətraflı açıqlayıb: “Gərginliyin kimin tərəfindən artırılması ilə bağlı suala cavab olaraq mən keçən ildən bir nümunə gətirə bilərəm. Keçən il beynəlxalq vasitəçilərin fəallığı nöqteyi-nəzərindən əlamətdar bir il olmuşdur. Ötən ilin avqust ayında Prezident Putin mənimlə prezident Sarkisyan arasında bir görüş təşkil etdi. Sentyabr ayında NATO sammiti zamanı ABŞ dövlət katibi Kerri üçümüzün iştirakı ilə belə bir görüş keçirdi. Oktyabrın sonunda Prezident Olland məni və prezident Sarkisyanı Parisə dəvət etdi. Bizim çox yaxşı və konstruktiv görüşümüz oldu. Hər iki tərəf – həm Azərbaycan, həm Ermənistan tərəfi ictimaiyyətə bu görüşün çox uğurlu keçdiyini və təmas xəttində gərginlikləri azaltmağa çalışacağını bəyan etdi. Bundan sonra nə baş verir? Heç 10 gün keçməmiş Ermənistan işğal olunmuş ərazilərdə, xüsusilə Ağdamda genişmiqyaslı hərbi təlimlər təşkil edir. Onların özlərinin verdiyi məlumata görə, işğal olunmuş ərazilərdə 47 minlik ordunun iştirakı ilə təlimlər keçirilmişdir. Aviasiyadan, helikopterlərdən istifadə olunmuşdur. Üç gün ərzində bizim ordumuz səbir edərək heç bir reaksiya göstərməmişdir. Sonra onlar “Mİ-24” hərbi helikopterlərini bizim mövqelərimizə istiqamətləndirərək hücuma keçdilər. Bizim ordumuz helikopterləri vurmaq məcburiyyətində qaldı və onlardan biri vuruldu. Onlar Azərbaycanı günahlandırmaq üçün bundan bəhanə kimi istifadə etdilər. Onlar təxribatlar törədir, bizi təhrik edir, bizi gərginliyi azaltmağa sövq etmək üçün çoxlu səylər göstərən Fransa, Rusiya və ABŞ-ın dövlət başçılarına hörmətsizlik edirlər, heç bir məhəl qoymurlar. Onlar hesab edirlər ki, istədikləri
Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|