Son Rofat kitab 3 m pdf
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014)
57 sərhədin bu sahəsindəki keçidin istifadəyə verilməsi ilə əlaqədar iki ölkə arasındakı əlaqələri həyata keçirmək üçün Sədərək gömrükxanasının təşkil olunması zərurəti yaranmışdır. Naxçıvan MR Ali Məclisi Rəyasət Heyətinin 31 yanvar 1992-ci il tarixli qərarında deyilirdi: “Naxçıvan Muxtar Respub- likası ərazisində yerləşən gömrük idarələrinin bundan sonra Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin bilavasitə rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərmələri zəruri hesab edilsin. Xarici ölkələrlə iqtisadi və digər əlaqələrin, gömrük xidmətinin, işinin həcminin artması ilə əlaqədar olaraq Naxçıvan Muxtar Respublikasında Dövlət Gömrük Komitəsinin yaradılması məqsədə müvafiq hesab edilsin”. Naxçıvan MR Ali Sovetin sədri Heydər Əliyevin imzaladığı 1992-ci il 24 fevral tarixli 138-XII saylı qərarla Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi yaradıldı. Komitənin nəzdində Sədərək gömrükxanasının təşkili Muxtar Respublikanın xarici iqtisadi əlaqələrinin coğrafiyasını xeyli genişləndirdi. Xalq tərəfindən “Ümid körpüsü” adlandırılan Sədərək körpü- sünün tikintisinə başlanılması “bir millət, iki dövləti” birləşdirən qardaşlıq tellərini daha da möhkəmləndirdi. 1992-ci ilin martın 24-də Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyev və Türkiyə Respublikasının baş naziri Süleyman Dəmirəlin imzaladıqları “Azərbaycana bağlı Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə
mayın 28-də istifadəyə verilmiş Sədərək-Dilucu körpüsü ölkəmizin iqtisadi- ticarət əlaqələrinin genişlənməsi istiqamətində yeni imkanlar açdı. İmzalanmış protokola əsasən Muxtar Respublikaya iqtisadi-texniki və maliyyə yardımı göstərməklə yanaşı, yeni istifadəyə verilmiş sərhəd keçid məntəqəsində gömrük nəzarətinin normal həyata keçirilməsi üçün infras- trukturun yaradılmasına da köməklik edildi. Muxtar Respublikanın Türkiyə ilə iqtisadi əlaqələrinin inkişaf etdirilməsini Azərbaycan Respublikasının xarici iqtisadi fəaliyyətinin mühüm tərkib hissəsi hesab edən ulu öndər Heydər Əliyev – “... biz çalışmalıyıq ki, həm İran ilə, həm Türkiyə ilə, həm də başqa ölkələrlə əlaqələrimizdə öz iqtisadiyyatımıza zərər verən addımlar atmayaq” – deyərkən düşünülmüş gömrük siyasətinin əsaslarının hazırlanmasının zəruriliyini göstərirdi [124, 1992, 26 sentyabr]. Sonralar, 1999-cu ildə, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti kimi Naxçıvana səfərində ümummilli lider Heydər Əliyev körpünün açılması Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində:
58 zərurətini xatırlayaraq demişdi: “belə bir körpü tikmək bizim bir azərbay- canlı kimi, şəxsən mənim on illərdə qəlbimdə qalan arzu idi... mən özümü xoşbəxt hesab edirəm ki, gördüyüm bütün başqa işlərlə bərabər o ümid, həsrət körpüsünün qısa müddətdə tikilməsinin, yaranmasının təşəbbüsçüsü oldum. Biz dostumuz, Süleyman Dəmirəl və Türkiyə Hökumətinin himayəsi, köməyi ilə bunu etdik. Naxçıvan Türkiyəyə açıldı” [6, 2004, 28 may]. Ulu öndər Naxçıvan MR Ali Məclisinə rəhbərlik etdiyi dövrdə Naxçıvan MR parlamentində, onun daimi komissiyalarında gömrük işi və xarici ticarət məsələlərinə aid qanun layihələrinin geniş müzakirəsi keçirilmişdir. Bu qanun layihələrindən biri də 1992-ci il iyulun 5-də Nax- çıvan MR Ali Məclisində müzakirə və qəbul edilən “Gömrük haqqında” qanun olmuşdur [127, 2010, 27 fevral]. Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyev 1992-ci ilin avqustun 22-26 tarixlərində İranda rəsmi səfərində olarkən, qonşu ölkə ilə müxtəlif sahələrdə qarşılıqlı əməkdaşlıq haqqında sənədlərə imza atmışdı. Tərəflər arasında iqtisadi-ticarət və mədəni-siyasi əlaqələrin genişləndi- rilməsi üzrə, o cümlədən ticarət əlaqələrinin liberallaşdırılması və gömrük nəzarətinin sadələşdirilməsi, mal mübadiləsinin inkişafına mane olan qadağaların aradan qaldırılması, hər iki tərəfin ticarət nümayəndəliklərinin açılması, birgə müəssisələrin yaradılması və digər sahələrdə razılıq əldə edilmişdi. Araz çayı üzərində İİR-in Qərbi Azərbaycan vilayətinin Poldəşt məntəqəsini və Muxtar Respublikanın Şahtaxtı məntəqəsi ilə birləşdirəcək körpünün istifadəyə verilməsi qərara alınmışdı [96, 654-655]. Şahtaxtı-Poldəşt körpüsünün tikilməsi ümummilli lider Heydər Əliyevin ən böyük arzularından biri idi. Ulu öndər bu məsələni ilk dəfə 1992-ci ilin mayında Naxçıvana rəsmi səfərə gəlmiş İranın Qərbi Azərbaycan vilayətinin nümayəndə heyəti qarşısında qaldırmış, 1992-ci ilin avqustunda İrana etdiyi rəsmi səfəri zamanı imzalanan əməkdaşlıq proto- koluna Şahtaxtı-Poldəşt müvəqqəti körpüsünün tikilməsi haqqında ayrıca bənd daxil edildi. Həmin protokolun icrası qısa müddətdə həyata keçirildi və 1992-ci il dekabr ayının 3-də Şahtaxtı-Poldəşt müvəqqəti körpüsünün açılışı oldu. Körpünün açılış mərasimində çıxış edən möhtərəm Heydər Əliyev demişdi: “Bu keçid məntəqəsinin açılması İran-Azərbaycan əlaqələrinin genişlənməsinə xidmət edir. Mən arzu edirəm ki, daimi körpünün tikintisi də tezliklə başa çatdırılsın və beləliklə, bizim əlaqələrimiz daha da möhkəm- Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014)
59 lənsin”. Naxçıvan MR Nazirlər Kabineti 22 oktyabr 1993-cü il tarixdə Şahtaxtı keçid məntəqəsində gömrük xidmətinin təşkil edilməsi haqqında 203 saylı qərar qəbul etdi. Muxtar Respublikanın iqtisadi-ticarət əlaqələri və gömrük işinin tə- şəkkülünün ilkin mərhələsində Heydər Əliyevin prinsipial tələbləri bunlar idi: – Naxçıvanın sərbəst iqtisadi zona kimi fəaliyyət göstərməsi Muxtar Respublikanın düşdüyü blokada vəziyyətini yüngülləşdirməlidir; – xarici ticarətin sərbəstləşdirilməsi və gömrük nəzarətinin sadələş- dirilməsinə yönəldilən təşkilati tədbirlərin həyata keçirilməsi ilə bərabər idxal-ixrac nəzarətinin hüquqi-normativ qaydaları təkmilləşdirilməlidir; – muxtar respublikada gömrük-buraxılış məntəqələrinin təşkili və formalaşdırılması işinə icra orqanları tərəfindən son dərəcə ciddi yanaşılmalı və səriştəli kadrlarla komplektləşdirilməlidir. Naxçıvan MR Ali Məclisinin 16 sentyabr 1992-ci il tarixli sessiya- sında “Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyevin
əlaqələrin əhatə dairəsinə daxil olan bu və ya digər məsələlərin həlli yolları müzakirə edilmişdi [124, 1992, 26 sentyabr]. 1992-ci ilin aprel-may aylarında ümummilli lider Heydər Əliyevin birbaşa rəhbərliyi sayəsində İran və Türkiyə ilə bağlanmış protokolların tələblərinə əsasən sərhədyanı ticarətin, müştərək bazarların yaradılması təmin edildi. Naxçıvanın iqtisadi resurslarının talanmasının qarşısını almaq, yerli istehsalı dəstəkləmək, sərhədboyu yaradılan gömrük orqanlarının işini koordinasiya etmək və çevik idarəçilik institutu formalaşdırmaq bu dövlət qurumunun yaradılmasını zəruri edən şərtlər idi. Bu məqsədlə çoxillik təcrübəyə və ixtisaslı kadrlara malik olan Culfa gömrükxanasının əməkdaşları yeni yaradılmış Sədərək gömrükxanasının təşkilinə cəlb edildi. Bu tədbirlərin davamı olaraq, 1992-ci il oktyabr ayının 22-də Şahtaxtı gömrük postu yaradıldı. İİR hökuməti ilə aparılan danışıqların nəticəsi olaraq dekabr ayının 3-də Şahtaxtı-Poldəşt keçid məntəqəsi fəaliyyətə başladı. Türkiyənin Naxçıvanla yaxın bölgələrinə səfəri zamanı Ulu öndər Heydər Əliyev sərhəd mühafizəsi və gömrük əməkdaşları ilə qısa müddətli Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|