Ulduz Oktyabr Layout 1
Yüklə 0,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Marquba Mirqasımova, Daşkənd Dövlət Universitetinin professoru, pedaqoji elmlər doktoru, professor Saodat Muhammedova
- Rus dilindən Arifə Əliyeva çevirib
Gəl, gülüm... Yetimdi bu qapı sənsiz... Ayaq səslərinə təşnə dəhlizim. Bəlkə, bir an öncə getmisən, amma Mən yenə sənsizəm... Və yaxud: Mən yenə sənsizəm... Bu sənsizliyin əvvəli ayrılıq, sonu ayrılıq... Bir sevda böyütdük göz yaşlarıyla - Nəfəsi ayrılıq, qanı ayrılıq... Firuz Mustafa isə həsrətin əzablarını fərqli ifadə edir: Ayrılıq küləyi əsir həmişə, Göz gözdən ayrılır, ürək ürəkdən. Qoynunu xəzana açanda meşə Gül güldən ayrılır, çiçək çiçəkdən. Qorxunc şimşəklərdən, zəlzələlərdən Dağlar, təpələr də parçalanırlar. Qəfil təkanlara dözməyib bəzən Zirvələr ayrılıb haçalanırlar. Təzadlar lirik qəhrəmanın keçdiyi uzun və əzablı yollar barədə aydın təsəvvür yaradır: ...Bizsə ayrılmadıq heç vaxt, əzizim, Gözün gözümdədir, əlin əlimdə. Ayıra bilmədi bu həyat bizi, Demək, ayırammaz bizi ölüm də. Bu misralar lirik ovqatın – sanki son durumun təsvirini verir, özündə bir poetik ümumiləşdirmə daşıyır. Şair təsdiq edir ki, həyat onları ayıra bilməyibsə, ölümün buna heç gücü çatmaz, çünki ölüm əbədidir. Ibrahim İlyaslı “Hardasan, dünyanın halal adamı” şeirində öz lirik “mən”ini müxtəlif dünyalarda axtarır. Qəhrəman – “Mən” dünyanın o biri üzünə xitab edir, bu tərəfdə olmayanın o tərəfdə olub-olmadığını bilmək istəyir, ürəyini yelə verir, dünyanın o başına yollayır. Bu tərəfin xırda-xuruş işlərinə qərq olan qəhrəman özünü kiçilmiş hiss edir, düşdüyü aləm də ona dar gəlir, o, genişliyə çıxmaq, yüksəklərə uçmaq istəyir: Hardasan, dünyanın halal adamı, Sən haqsan, sən varsan – səsimə səs ver! Qapında ən sadiq nökərin ollam, Mənə bu şahlığı, nolar, tələs, ver! Şair “o tərəf” deyəndə, “o dünya”nı nəzərdə tu - tursa, “bu tərəf” deyəndə, yaşadığımız dünyanı nəzərdə tutur. Iki dünyanın arasında qalmış “Mən” Allahdan dürüstlük, ləyaqət istəyir. Əgər o, bu dünyada dürüst, ləyaqətli insan olarsa, Allahın nökəri olmağa hazırdır. O, hər iki dünyada ləyaqətli olmaq istəyir, belə olarsa, hər iki dünyada hörmətli olar, könüllərin soltanı olar. Əsəd Cahangirin “Qaytar məni dənizlərə, Tanrım” şeirinin qəhrəmanı da xırdalanmaq istəmir. O, kimsənin tanımaq, sevmək istəmədiyi insan olmaqdansa, dəniz olmaq, dumduru damcı olmaq , dərin sevgiyə çevrilmək istəyir. Dişim olsun mirvarilər, Yosunlar saçlarım olsun. Qızıl balıq dostum olsun, Su pərisi yarım olsun. Qaytar məni dənizlərə. Yolub yosun saçlarımı, Selə vermək istəyirəm. Suda ölüm necə olur? Suda ölmək istəyirəm. Qaytar məni dənizlərə. Şair məcazlarla Allahın insanı sudan, gildən, oddan yaratdığına işarə edir. Lirik qəhrəman Allahdan onu su zərrəsinə çevirməyi xahiş edir, sanki bununla insanlığı kökə qayıtmağa, əvvəlki simasına dönməyə, yəni təmiz, ləkəsiz olmağa, riyakarlıqdan uzaqlaşıb, xeyirxahlıq yolunu tutmağa səsləyir. Belə olarsa, ölüm xofu da çəkilər və ölüm xeyirxah ruhun rəmzinə çevrilər. Ağamehdi Mehdiəliyevin, Sahibə Rəşidin, Rəhim Əlizadənin, Firuz Mustafanın, Güləhməd Abiyevin, Maarif Soltanın şeirləri, Yasin Xəlilin qəzəlləri də diqqətəlayiqdir. Yasin Xəlilin poeziyası – qəlbinin aynasıdır, onun düşüncələri şeirlərinin ədəbi əsirinə çevrilib: Fikrimi gözlərində həbs etdi, Tora düşmüş hərifdi şeirim də. Şair qeyd edir ki, onun həyatını öyrənmək istəyən şeirlərini oxusun, qəlbinin harayı, fikri-arzusu, bütün varlığı şeirlərindədir... Kimsə onu zəif sanırsa, demək, onun şeirlərini oxumayıb. Düzdü, mən dərdi-yardən zəifəm, Kim deyir ki, zəifdi şeirim də. Doğrudur, o, dərdini, qəmini izhar etmir, o şairdir və bəzən bunu gizlətməlidir, ürəyi yananda özünü gülümsəməyə məcbur etməlidir, bəzən dərdləri üst- üstə yığılsa da, başqa şeylər yazmalıdır: №10 (569) oktyabr 2016 I 49
Dərdlərim var çeşid-çeşid, Yasin, Odu ki, müxtəlifdi şeirim də. Ayaz Arabaçının “Kamança çalırdı qoca dilənçi” şeirində həyat hadisələri qoca dilənçi kamançaçalanın psixoloji durumu ilə paralel təsvir olunur. Gözlərimizin önündə qoca dilənçinin yanından laqeydliklə keçib- gedən, bəzən ona ikrahla baxan insanların surəti can - la
nır. Dilənçini kənardan seyr edən şairin gözləri yaşarır: «Gəlib-gedənlərin ayağı altda. Yanıb qovrulurdu çaldıqca içi, Çalırdı kədərin bayrağı altda». Bu musiqi sevginin səsidir, ağrı-acıdır, matəmdir, toydur, ümiddir. Şeirin son misraları göy gurultusu kimi səslənir, şimşək kimi çaxıb, düşüncələri aydınladır, insanları dəyişməyə çağırır. Kamançanın simlərindən şəfqət süzülür, sanki insanların qəlbində mərhəmət, xeyirxahlıq, sevgi oyatmaq istəyir. Qoca üçün “sönmüşdü Vətən” anlayışı nə ifadə edirdi? Sehrli musiqi insan kütləsinin- soyuqqanlı, hər şeyə biganə, xoş bir məqsədi, ümidi olmayan insanların içərisində əriyir. Insanların ürəklərini, ruhlarını dilləndirə bilməyən qoca alışıb yanır: Eşitdi, diksindi Şuşa sözünə, Sonra bir ah çəkdi qoca dilənçi. Sanki mil çəkdilər qəfil gözünə, Şuşatək tarimar olmuşdu içi. Kamança çalırdı, kamança, qoca Kamança siminə dönmüşdü vətən. Bizim qəlbimizə yanmışdı ocaq, Qocanın gözündə sönmüşdü vətən. “Şuşa bu dağların maralı idi, Tar-mar qoyubdu Şuşanı rüzgar” ifadəsi rəmzi məna daşıyır və qoca kamançaçının psixoloji durumunu sərgiləyir. Onun da qəlbi Şuşa kimi tar-mar edilmişdir, onun ürəyi sızlayır... Gözləri dərd, ağrı-acı çanağıdır. “Sanki mil çəkdilər gəlib gözünə, Şuşatək tar- mar olmuşdu içi” misraları Vətənin ağrısını öz ağrısı bilən, Vətənini saf məhəbbətlə sevən dərddən əziyyətlə ölən insanın nələr çəkdiyini dəqiqliklə ifadə edir. Kamançanın telləri insanlarda sevgi, etibar, şəfqət hissləri doğura bilər. Qoca kamançaçının obrazı xeyirxah, fədakar insanların ümumiləşdirilmiş obrazıdır. Onun ölümünə insanlar laqeyd qala bilmirlər, onun ölümü insanlara bir çox mətləbləri açır. Yuxarıda deyilənlərdən göründüyü kimi, müasir Azərbaycan poeziyası çıraq kimi yanır, şölə saçır, məhz buna görə də ürəklərə yaxındır. Poeziya şimşək kimi düşüncələri, qəlbləri işıqlandırır, söz insanları kamına çəkir. Söz təbiiliyə, mərhəmətə, incə qəlbli olmağa səsləyir, bu qəlb güllərə, kəpənəklərə biganə ola bilməz. Müasir Azərbaycan poeziyası gözəl duyğular aşılayır, qəlblərin buzunu əritməyə çalışır, insanları dəniz kimi olub, əyər-əskikləri, nöqsanları yuyub aparmağa səsləyir, göstərir ki, insan öz qəlbini təmizləməli, sonra dünyamızın saflığına çalışmalıdır. Bu məqalədə “Müasir özbək və Azərbaycan poeziyasının xüsusiyyətləri (elmi-kütləvi nəşr)” kitabına daxil edilmiş Azərbaycan və özbək poeziyasından nümunələri araşdırmağa çalışdıq. Alimlərimizin qarşısında iki qardaş xalqın – özbək və Azərbaycan xalqlarının müasir poeziya tendensiyalarını müqayisəli araşdırmaq vəzifəsi durur. Bu araşdırmalar iki nəhəng ədəbiyyatın inkişafına, iki böyük xalqın dostluq əlaqələrinin daha da genişləndirilməsinə təkan verir.
Yüklə 0,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|