VilayəT ƏLİyev heydəR ƏLİyeviN
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məlum bir tezisi xatırlatmaq yerinə düşərdi
- (Atalar sözü). «Dadlı söz - can arzusu, Dadsız söz - baş ağrısı» (Atalar sözü)
- (Həsənoğlu)
- (Füzuli)
- (Aşıq Alı)
- (M.Müşfiq)
- (S.Vurğun)
- (Məmməd Araz)
7 Dünyanın bütün qitələrində ünsiyyət vasitəsi kimi səslənən bu dil-Azərbaycan dili Azərbaycan xalqının milli mənliyi və ən qiymətli, əvəzolunmaz sərvətidir. Azərbaycan dilinin inkişafı, çiçəklənməsi, zənginləşməsi uzun və ziddiyyətli bir yol keçmişdir. Bu işdə xalqımızın soykökündə iştirak edən qəbilə, tayfa, xalq və neçə-neçə etnik qrup fəal rol oynamışdır. Azərbaycan dilinin bu günkü səviyyəyə çatmasında xalqımızın mənəvi zənginləşməsi və təkmilləşməsi, elmi, bədii və məntiqi təfəkkürünün formalaşması mühüm rol oynamışdır. Azərbaycan dilinin yüksək zirvəyə qalxmasında, beynəlxalq nüfuz qazanmasında aşağıdakı amillər əhəmiyyət kəsb edir: [8-9]
1. Dilimizin şirinliyi, sadəliyi, ahəngdar səslənməsi və dil faktları ilə zəngin olması; 2. Bu dili yayan, təbliğ edən çox güclü bədii, fəlsəfi və siyasi əsərlərin yaranması; 3. Bütün dövrlərdə dilimizin canlı təbliğatçısı olan istedadların olması; 4. Dilimizin yayıldığı, işləndiyi tarixi-coğrafi mühit; 5. Azərbaycan dili hakim dil iddiasına düşməsə də, bu dildən çoxları bəhrələnmiş və indi də istifadə edirlər. Azərbaycan dili Azərbaycan türklərinin ana dili olması ilə yanaşı, respublikamızda yaşayan diğər etnosların da ikinci ana dili kimi çıxış edir; 6. Siyasi-iqtisadi və ictimai amillərdən irəli gələrək Azərbaycan dili həmişə öz mövqeyini möhkəmləndirmişdir; 7. Dövlət dili statusu daşıyır.
[9-10]
dadlar «Mənalı həyatlarını xalqına, vətəninə xidmətdə» görürlər. Azərbaycan xalqının tarixində bu sahədə ən böyük xidmət yazıçılara, alimlərə, sənət adamlarına, şifahi xalq ədəbiyyatının daşıyıcılarına, Şah İsmayıl Xətai, N.Nərimanov, M.Ə.Rəsulzadə və əlbəttə, Heydər Əliyev kimi dövlət başçılarına nəsib olmuşdur. XI əsrdən ta bu günə kimi Xətib Təbrizi, Qətran Təbrizi, Xəqani, Nizami, Əvhədi, Həsənoğlu, Nəsimi, Xətai, Füzuli, Qövsi Təbrizi, Saib Təbrizi, Vaqif, Aşıq Ələsgər, M.F.Axundov, Ə.Haqverdiyev, N.Vəzirov, C.Məmmədquluzadə, Sabir, Müşfiq, C.Cabbarlı, S.Vurğun, S.Rüstəm, R.Rza, S.Rəhimov, B.Vahabzadə, M.Araz, Şəhriyar, Qabil, Anar və onlarca digər yüksək mədəniyyət sahibi, söz bilicisi, Xətai, N.Nərimanov və Heydər Əliyev kimi dövlət xadimləri Azərbaycan ədəbi dilinin inkişafında, çiçəklənməsində, zəngin üslubların formalaşmasında öz sözlərini demişlər. Bunun bariz nümunəsini Azərbaycan ədəbiyyatının klassikləri, xalqımızın müdrik söz söyləyənləri əməli olaraq dəyərli bir xəzinə kimi gələcək nəsillərə ötürmüşlər. Aşağıdakı seçmələr dilimzin ilahiliyindən xəbər vermirmi?!
«Söz dünyanın naxışıdır» (Atalar sözü). «Dadlı söz - can arzusu, Dadsız söz - baş ağrısı» (Atalar sözü) «Ayırdı könlümü bir xoşqəmər üz, can fəza dilbər, [10-11]
(Həsənoğlu) «Üzünü məndən nihan etmək dilərsən, etməgil! Gözlərim yaşın rəvan etmək dilərsən, etməgil!»
«Söz vardır, kəsdirər başı Söz vardır, kəsər savaşı»
«Məni candan usandırdı, cəfadan yar usanmazmı? Fələklər yandı ahimdən, muradım şəmi yanmazmı?»
«Kür qırağının əcəb seyrəngahı var, Yaşılbaş sonası, hayıf ki, yoxdur!»
8 Gəlib gedər yaxşılar da, yaman da. Qu tükündə, saman üstdə yatan da. Aşıq Alı, nə qazandın cahanda?... Səndən qalan qatar-qatar söz oldu.
Danışdığı sözün qiymətin bilə. Məcazi danışa, məcazi gülə Kəlməsindən ləl, gövhər süzülə Tamam sözü müəmmalı gərəkdi.
Ulduzlar fikrimin çırağbanıdır, Bulud xəyalımın karivanıdır. Səma ki, hissimin aşiyanıdır, Böylə bir səmadan necə əl çəkim?
[11-12]
Adın sözdür, özün insan! Nə mənalar yaşar səndə?! Şüurlar dərs alar hər an sənin yetkin kamalından ... Sözün eşqilə, qəlbilə yaşayır aləmdə dastanlar. Sözün səyyar xəyalilə gəzər dünyanı insanlar... Sözün qəlbində sakindir göyün eşqi, yerin eşqi. Sözün şənində şöhrət var, bu məna qəflətən sönməz.
Sən ki, mehvərisən söz dünyasının, Qəlbinə bir həmdəm dünyamı yoxdur? Söylə, bir aşiqin könül yasını Baxışı dağıdan Leylamı yoxdur?
Göründüyü kimi, bu seçmələrin hamısında dilə qayğı, hörmət və məhəbbət sözdən başlayır. Onlar yaradıcılığa başladıqları andan söz sənətinin çətinliyini anlamış və sözdən, ifadələrdən nəcib məqsədlər üçün istifadə etmiş, canlı danışıq dilinin sirlərini öyrənmiş və başa düşmüşlər ki, söz, səs, söz birləşməsi, ibarələr və cümlələr insan beyninin ən qiymətli, dəyərli, əvəzsiz məhsuludur. Bu ilahi vasitələrə insanlar hisslərini, arzu və istəklərini, təəccüb və etirazlarını, məhəbbət və nifrətlərini, bəşəri ideyaları, elmi və fəlsəfi düşüncələrini nəsillərə bir ərmağan kimi çatdırmışlar. Dahiləri dahi edən, zamanın sınaqlarından çıxaran da elə dildir. Dil, söz ağlın, şəxsin, millətin güzgüsüdür. Dahi Nizami Gəncəvi «Leyli və Məcnun» poemasında deyəndə ki, «Aqil ki, görünməz bir xəlifədir; Qüvvəti, qüdrəti sözlərindədir», - məhz bunu nəzərdə tutmuşdur. [12-13]
kim verməmiş. Onun sözə verdiyi qiyməti şərh etmək üçün cilid-cilid kitablar lazımdır. M.Füzuli «söz»ü belə qiymətləndirir:
«Xəlqə ağzın sirrini hər dəm qılır izhar söz, Bu nə sirdir kim, olur hər ləhzə yoxdan var söz. Artıran söz qədrini sidq ilə qədrin artırır, Kim nə miqdar olsa da, əhlin eylər ol miqdar söz. Ver sözə ehya ki, tutduqca səni xabi-əcəl Edə hər saət səni ol yuxudan bidar söz...» Verdiyimiz seçmələrdən göründüyü kimi, bu insanlar ixtisasca dilçi, dil nəzəriyyəçiləri olmasalar da, öz yazılarında, söhbətlərində dilə dair olduqca dəyərli fikirlər söyləmiş, dilimizi yad təsirlərdən qorumuş, Azərbaycan ədəbi dilinin formalaşmasına əməli kömək göstərmişlər. 700 il öncə «Məndə sığar iki cahan, mən bu cahana sığmazam», - deyən böyük Nəsimi bütün dövrlərdə şerin, sözün zirvəsində dayanmış, dilimizin ilahiliyindən, gözəlliyindən xəbər vermişdir. Nəsimidən danışarkən ilahi bir gecəni, Azərbaycan dilinin şirinliyini, ilahiliyini Nəsiminin sözləri ilə minlərcə insanı ovsunlayan böyük sənətkar Rasim Balayevin qardaş Türkiyənin Pambuqqala adlanan əfsanəvi bir diyarında, aylı-ulduzlu bir gecədə Türk dünyasının ziyalılarından ibarət olan bir toplantının
Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|