Yazıçı-publisist, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü m əsləhətçi redaktor
tıların aparılması işində ekspedisiyaya hansı köməkliyi
Yüklə 0,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- - Osman mü əllim, qazıntılar zamanı qədim Şabran şəhərinin aşkar edilmiş qalıqlarına xarici ölkələrdən də
53 tıların aparılması işində ekspedisiyaya hansı köməkliyi göst ərə bildiniz ? -H ər cür. Əlimdən gələn bütün köməkliyi göstərirdim. Artıq Qədim Şabran şəhəri ərazisində qazıntı işlərinin başlanmasına start verilmişdi. Lakin müəyyən çətinliklər var idi. R əşid müəllim xahiş etdi ki, qazıntı işlərini səmərəli təşkil etm ək üçün onlara bir neçə xərək düzəltmək lazımdır. Mən ona taxta v ə mismar alınmasını və məktəbə göndərilməsini m əsləhət gördüm. Məktəbdə əmək müəllimi və emalatxana us- tası tərəfindən həmin xərəklərin düzəldilməsinə kömək etdim. Daha sonra sovxozun “Belorus” markalı traktoru və buldozeri vasit əsilə müəyyən edilmiş torpaq sahəsində qazıntı işlərinə başladıq. - Qazıntı işlərinin vəziyyəti necə gedirdi? Eşitdiyimizə gör ə Bakı şəhərindən nüfuzlu alimlər, şair və yazıçılar qədim Şabran şəhərində aparılan qazıntıya baxmağa gəlib. - Sonralar bütün işlər yavaş-yavaş qaydasına düşməyə başladı. Rəşid müəllim öz iş yoldaşları Əsgər, Verdixan, Fatma, Niyazi, Badisabah v ə başqaları ilə Qədim Şabran şəhəri ərazisində bir neçə sahədə qazıntı işləri aparırdı. Artıq qazıntı yerind ə qədim yaşayış binalarının qalıqlarının tapılmasına nail olmuşdular. Nəhayət onların üzünə uğur güldü. Ekspedisiya üzvl əri üçüncü qazıntı sahəsində qazıntı işləri apararkən qala v ə qala divarları aşkar etdilər. Azərbaycan Elmlər Akademi- yasının nüfuzlu alimləri: Ziya Bünyadov, Teymur Bünyadov, İqrar Əliyev, eləcə də Cabbar, Aləm, Qara müəllimlə bərabər onların yaxınları Əzizə Cəfərzadə, İlyas Tapdıq,Tofiq müəllim bir sözl ə bir avrobus qonaq qazıntı sahəsinə baxmağa g əlmişdi. Onlar qazıntı yerlərinə baxdıqdan sonra mənim qonağım oldular. Axşam onların bir hissəsi baza binasında gec ələdilər. İlqar Əliyev və həyat yoldaşı Əzizə Cəfərzadə, şair İlyas Tapdıq və Aləm müəllim isə bizdə qonaq qaldılar. - Xahiş edirəm Ulu Şabran şəhərinin arxeoloji qazıntı 54 işlərində aşkar olunan eksponatların rəsmiləşdirilməsində və uçota alınmasında xüsusi fəallıq göstərmiş qızınız Mətanət haqqında oxucularımıza məlumat verəsiniz. - Qızım Mətanət ekspedisiya tərəfindən tapılan eksponat ları uçota alaraq Gəndov kənd orta məktəbin iki otağında toplamaqla Şabran muzeyinin əsasını qoydu. Düz 19 il (1980-1999-ci ill ər) həmin muzeyin işçisi və rəhbəri olub. 3000-d ən artıq eksponatın toplanması, təmizlənməsi, ya- pışdırılaraq bərpa edilməsi, nömrələnərək verstatlara yazıl- ması, eləcə də onların saxlanması işinə rəhbərlik edib. Sonra h əmin eksponatların bir hissəsini Dəvəçi rayon Diyarşünaslıq muzeyi bizd ən təhvil aldı. Qalan hissəsi isə Bakı şəhərinə aparılaraq Azərbaycan Elmlər Akademiyasının arxivinə təhvil verildi. - R əşid Göyüşovun vəfatından sonra ekspedisiya işlərinə kim r əhbərlik etdi ? - R əşid müəllimin ölümündən sonra onun işini aspirantı Fatma Abbasova davam etdirirdi. O, bizim evd ə qalırdı. Kiçik oğlum Yaşar da onunla birgə işləyirdi. Kənd uşaqlarından işçi qüvv əsi toplayıb qazıntı yerinə aparır, orada qazıntı işlərini h əyata keçirirdilər. Mən özüm və rayonun Şahnazərli kənd m əktəbinin tarix müəllimi Əsədulla müəllim də həmin illərdə Fatma mü əllimə qazıntı işlərində çox köməklik etmişik. - Aldığım məlumata görə siz şəxsən Qədim Şabran şəhərinin qalıqlarının aşkar edilməsində yaxından iştirak etmisiniz. H əm də bir tarixçi kimi qazımtı işlərinin çoxunu izl əmisiniz. - M ən qədim şəhərin qazıntı aparılan sahələrində dəfələrlə olmuşam. Qədim Şabran körpüsünü biz, Fatma xanımla birlikd ə aşkar edib tapmışıq. Hazırki Bakı-Quba yolunun üst hiss əsində - qərb tərəfdə Samur-Abşeron su kanalından100 metr aşağı məsafədə Şabrançayın içindən Ərəblər kəndinə ged ən hissədə 3 tağlı və bir-birinin arası 9 metr olmaqla daş 55 sütunları olan qədim körpü aşkar olunmuşdu. Şabrançayın k ənarında diametri 2-3 metr olan iki quyunu da sonralar aşkar etdik. Q ədim Şabranın mövcud olduğu illərdə bu quyularda qırmızı kərpic, küp, nehrə, səhəng və digər məmulatların bişirilib hazırlandığı ehtimal olunur. M ənim zənnimcə bu şəhərin tarixinin dəqiq öyrənilməsi üçün 100 ill ərlə vaxt lazımdır. Çünki şəhər öz ərazisini o q ədər dəyişib ki, haranı qazıyırsan şəhərin qalıqlarının izləri ilə rastlaşırsan. Şabran çay boyu Pirəmsən kəndinin aşağı hiss əsindən başlayıb Padar və Rəhimli kəndlərinə kimi qədim Şabran şəhərinin izləri var. - Qazıntı işləri aparılan zaman əl əməyindən başqa texni- kadan istifad ə olunurdumu? - B əli, özüdə həmin texnika bizə hava və su kimi lazım olurdu. M ən Rəşid müəllimlə qədim Şabran şəhərində arxeoloji qazıntılarında çox zəhmət çəkmişəm. Elə vaxtlar olub ki, qazıntı işləri zamanı birdən vəziyyət çox çətinləşib. Əllə torpağın qazınması və kənara daşınması artıq mümkün olmayıb. 100 tonlarla torpağı qazıntının üstündən və ətraf hiss ələrindən çıxarmaq lazım gəlib. Onda biz iş vaxtı başa çatandan sonra keçmiş Gəndov sovxozunun traktorlarından v ə rayon Suvarma İdarəsinin “ES” markalı buldozerindən bu m əqsəd üçün dəfələrlə istifadə etmişik. Nəticədə yüz tonlarla torpaq qazıntı sahəsindən kənara çıxarılıb. Əgər onda biz texnikanın gücündən vaxtında və səmərəli istifadə etməsəydik qala bürcl ərinin üstünün açılmasına nail ola bilməzdik. Əl əməyi ilə isə bu cür nəhəng işlərin görülməsi yalnız əlçatmaz x əyallarda mümkün ola bilərdi. Sonralar Fatma Abbasovanın ekspedisiyaya rəhbərliyi dövründ ə də mən bir neçə halda lazım olan texnikanı tapıb Q ədim Şabran şəhərinin qazıntı işlərinə cəlb etmişəm. - Osman mü əllim, qazıntılar zamanı qədim Şabran şəhərinin aşkar edilmiş qalıqlarına xarici ölkələrdən də Yüklə 0,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|